HATÂYÎ DÎVÂNI’NIN DİL ÖZELLİKLERİ

Şah İsmail XVI. yüzyılda yaşamış Azerbaycan sahasının önemli şairlerindendir. Aynı zamanda Safevî devletinin şahı ve Safevî tarikatının şeyhidir. Şiirlerinde Hatâyî mahlasını kullanmıştır. Eserlerini Türkçe yazmıştır. Az sayıda Farsça şiiri vardır. Şah İsmail’in Deh-nâme Nasîhat-nâme ve Dîvân olmak üzere üç eseri vardır. Dîvân’ının tenkitli metni geniş bir inceleme ve İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Şevket Rado Yazmaları, nr. 51 nüshasının tıpkıbasımıyla birlikte Muhsin Macit tarafından yayınlanmıştır: Hatâyî Dîvânı, Türkiye Yazma Eserler Başkanlığı Yay., İstanbul 2017. Çalışmamızda bu yayını esas aldık. Bu çalışmada Hatâyî Dîvânı’nın dil özellikleri üzerinde durulmuştur. Hatâyî Dîvânı’nda Azerbaycan Türkçesi özellikleri hâkimdir. Eserde zamir n’sinin düşmesi, belirtme hâli eki /+nI/, yönelme hâli eki /+ga/, ayrılma hâli eki /+dIn/ ile bol- fiili gibi az sayıda Çağatay Türkçesi özelliği de bulunur.

LANGUAGE FEATURES OF KHATAYI’S DIWAN

Shah Ismail who lived in the 16th century is one of the important poets of Azerbaijan. He is also the shah of the Safavid state and the sheikh of the Safavid tariqat. He used the pseudonym Khatayi in his poems. He wrote his works in Turkish. He has a few Persian poems. §There are three works of Shah Ismail, which are Dah-nama Nasihat-nama and Diwan. The critical text of his Diwan with a comprehensive review and together with the facsimile of Istanbul Research nstitute Şevket Rado Manuscripts nr. 51 copy, has been published by Muhsin Macit: Divan-i Khatayi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Baskanligi Publications, Istanbul 2017. This study is based on this publication.In this study, the language features of the Khatayi’s Diwan are emphasized. The features of Azerbaijani Turkish are dominant in the Khatayi’s Diwan. In the Khatayi’s Diwan, there are also a few Chagatay Turkish features such as the unmarked pronominal n, the accusative case marked by /+nI/, the dative case marked by /+ga/, the ablative case marked by /+dIn/ and the verb bol-.

PDF

___

BURAN, Ahmet-Ercan Alkaya-Süleyman Kaan Yalçın (2017), Çağdaş Türk Yazı Dilleri-1, Güneybatı/Oğuz Grubu, Ankara, Akçağ Yayınları.
DAŞDEMİR, Muharrem (2015), Oklama Yöntemiyle Türkçenin Yapısal- İşlevsel Söz Dizimi, Erzurum, Fenomen Yayıncılık.
ERCİLASUN, Ahmet B. (2004), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara, Akçağ Yayınları.
ERGİN, Muharrem (1981), Azeri Türkçesi, İstanbul, Ebru Yayınları.
GÜLSEVİN, Gürer - Erdoğan Boz (2004), Eski Anadolu Türkçesi, Ankara, Gazi Kitabevi.
GÜNDÜZ, Tufan (2010), “Şah İsmâil”, İslam Ansiklopedisi, C. 38, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss. 253-255.
KARTALLIOĞLU, Yavuz-Yıldırım, Hüseyin (2012), “Azerbaycan Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, (Editör: Ahmet B. Ercilasun), Ankara, Akçağ Yayınları.
KORKMAZ, Zeynep (2013), Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
KÖKTEKİN, Kâzım (2017), Eski Anadolu Türkçesi, Erzurum, Fenomen Yayıncılık.
MACİT, Muhsin (2017), Hatâyî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin- Tıpkıbasım), İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
ÖZKAN, Mustafa (2009), Türkiye Türkçesi Ses ve Yazım Bilgisi, İstanbul, Filiz Kitabevi.
TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1994), Eski Türkiye Türkçesi, İstanbul, Enderun Kitabevi.
YALÇIN, Süleyman Kaan (2021), Azerbaycan Türkçesi Grameri, 2. Baskı, İstanbul, Kesit Yayınları.