Zerdüştîlik ve İşrakîlik'te Tanrısal Karizma: Hurra

Bu çalışmanın konusu, hem Zerdüştîlikte hem de İşrak hikmetinde kilit bir kavram olan hurra sıfatının anlam dünyasına inmektir. Nitekim İranî düşünce siteminde kadim bir kökene ve kullanıma sahip olduğu anlaşılan hurra kelimesinin yüzyıllarca varlığını sürdürdüğü, Zerdüştîlerin kutsal kitabı Avesta’dan İşrak hikmeti kurucusu Sühreverdî’nin eserlerine kadar geçen uzun zaman aralığından rahatlıkla anlaşılmaktadır. Bu çalışmanın amacı; dinî, felsefî, gnostik ve epistemolojik bir değere sahip olan hurra kavramı üzerinden Zerdüştîlik ve İşrakîlik arasında bir mukayese yapmak ve böylece dinsel geleneğin zamanlar üstü düşünce kodlarının ayak izine ışık tutmaktır. Bu çalışmayla ilahî bir karizma, celalî bir nur, alındaki tanrısal parıltı ve insanın metafizik nuranî boyutunu sembolize eden hurra betiminin Zerdüştîlik ve İşrakîlik’te benzer anlam ve kullanımlara sahip olduğu, Sühreverdî’nin teosofyasını kurarken geleneksel dinî mirasın hem kavramlarından hem de kavramların taşıdıkları anlam dünyasından ustaca istifade ettiği ve bunları yorumlayarak kendi düşünce sistemi içerisinde yeniden onlara can soluğu verdiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Zerdüştilik, İşrakilik, Sühreverdi, Hurra, Zerdüşt,

Divine Charisma in Zoroastrianism and Ishraqism: Hurrah

The subject of this study is to penetrate into the world of meaning of hurra, which is a key concept in both Zoroastrianism and Illuminationism (Israqi wisdom). As a matter of fact, the word hurra, which is understood to have an ancient origin and use in the Iranian thought system, has existed for centuries, from the long time span of the sacred book of Zoroastrians to the works of Suhrawardi, founder Illuminationism. The purpose of this study is to make a comparison between Zoroastrianism and Illuminationism through the concept of hurra, which has a religious, philosophical, gnostic and epistemological value, and thus sheds light on the trail codes of the religious tradition over time. With this work it has been concluded that the hurra which symbolizes a divine charisma, a supreme light, the divine glow in the forehead, and the metaphysical luminous dimension of the human, has similar meanings and uses in Zoroastrianism and Illuminationism, and when constructing his own theosophy, Suhrawardi skillfully benefited and interpreted both the concepts of traditional religious heritage and the world of meaning they carry, giving them a breath of life within their own thought system.

Keywords:

Zoroastrianism, , Illuminationism (Israqi wisdom), Zarathustra, Suhrawardi,

PDF

___

Allamî, Ebulfazl bin Mübarek. Ayin-i Ekberî. El yazması. Kütüphane-i Meclis. 10-3026.
Amuzgar, Jale. “Zeban, Ferheng, Usture”. Mecmua-yi Makâlât. Tahran: İntişarât-i Muin, 1386.
Ardekanî, Rıza Daverî. “Sühreverdî ve İran-i Muasır”. İntişarât-i Hakikat (İrfan, İslam, İran: Bızorgdaşt-i Şeyh Şehabüddin Sühreverdî). Ed. Şehram Pazukî. 2006 1385. 9-14.
Azmayeş, Seyyid Mustafa. Ba Firdevsî: Sülûk-i Sûfîyane Ta Diyar-i Simurg. Tahran: İntişârât-i Hakikat, 1386.
Boyce, Mary. Zerduştiyan: Baverha ve Adab-i Dinî-yi Anha. Trc. Asker Behramî. Tahran: İntişârât-i Koknos, 1391.
Burhan, Muhammed Huseyn b. Halef. Burhan-i Kat’i. Tahran: Çap-ı Muhammed Muin, 1361.
Corbin, Henry. Arz-ı Melekût. Trc. Ziyauddin Dehşirî. 4. Bs. Tahran: İntişârât-i Tahuri, 1378.
Corbin, Henry. İslam Felsefesi Tarihi. Trc. Hüseyin Hatemî. İstanbul: İletişim yay., t.y.
Corbin, Henry. İslam-i İran: Çeşmendâze-yi Felsefî ve Manevî. Trc. Seyyid Ziyauddin Dehşir. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Sofya, 1391.
Corbin, Henry. Makâlât (Mecmua-yi ez Makâlât be Zebân-i Farisi). Ed. Muhammed Emin Şahcuyî. Trc. Seyyid Ziyauddin Dehşir. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Hakikat, 1384.
Corbin, Henry. Revabıt-i Hikmet-i İşrak ve Felsefe-yi İran-i Bastan. Trc. Ahmed Ferdid - Abdulhamid Gulşen. Tahran: İntişârât-i Esâtir, 1385.
Corbin, Henry. Zaman-i Edvarî der Mazdayesna ve İrfan-i İsmailiye. 1. Bs. Tahran: Neşr-i Belh-i Bunyad-i Nişabur, 1389.
Dadegî, Faranbag. Bundahişn. Trc. Mehrdad Behar. Tahran: İntişarât-i Tus, 1390.
Dehhoda, Ali Ekber. “Far”. Lugatname-i Dehhuda. Tahran: Muessese-i Lugatname-i Dehhoda, t.y.
Dehkan, Masume Emin. Mukayese-yi İnsan-i Furrahmend der Şahname ba Veli der Mesnevî. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Hakikat, 1383.
Devvânî, Muhammed b. As’ad. Selasu’r-Resail. Meşhed: Çap-ı Ahmed Tuyserkani, 1411.
Ebu’l-Maâli, Muhammed b. Ubeydullah. Beyanu’l-Edyan. Tahran: Çapı Muhammed Taki Danişpejuh, 1376.
Encuv, Hüseyn b. Hasan Cemaleddin. Ferheng-i Cihangirî. Meşhed: Çap-ı Rahim Afifî, t.y.
Gaffarî, Seyyid Muhammed Halid. Ferheng-i İstilahat-i Âsâr-i Şeyh-i İşrak,. Tahran: Encümen-i Âsar ve Mefâhir-i Ferhengî, 1380.
Gaffarî, Seyyid Muhammed Halid. Ferheng-i İstilahat-i Şeyh-i İşrak,. Tahran: Encümen-i Âsar ve Mefâhir-i Ferhengî, 1380.
Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed. Nasihatu’l-Muluk. Tahran: Çap-ı Celaleddin Hemayi, 1361.
Karname-yi Ardeşir-i Babekan. Tahran: Danişgah-i Tahran, 1354.
Kristensen, Arthur Emanuel. Nuhustin İnsan ve Nuhustin Şehriyar. Trc. Jale Amuzgar - Ahmed Tefezzuli. Tahran: Neşr-i Çeşme, 1393.
Mole, Marjan. İran-i Bastan. Trc. Jale Amuzgar. 2. Bs. Tahran: İntişarât-i Tus, 1363.
Molla Sadrâ. el-Hikmetü’l-Muteâliye fî Esfâri’l Akliyyeti’l Erbaa. 3. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1981.
Muin, Muhammed. Mazdeyesna ve Edeb-i Parsi. Tahran: İntişârât-i Danişgâh-i Tahran, 1388.
Mukaddem, Alikali İtimad. Far der Şahname. Tahran: İntişârât-i Vezâret-i Ferheng ve Huner, 1350.
Muvahhid, Muhammed Ali. “Aya Şeyh-i İşrak Kurbani-yi Bolendpervazha-yi Siyasi-yi Hud Şod?” İrfan, İslam, İran. t.y.
Purdavud, İbrahim. Avesta. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Fravahar, 1353.
Seccadî, Seyyid Cafer. Ferheng-i Maarif-i İslamî. Tahran: İntişârât-i Danişgâh-i Tahran, 1373.
Seccasî, İshak b. İbrahim. Feraidu’s-Suluk,. Tahran: Çap-ı Nurani-yi Visal ve Gulam Rıza Efrasyabi, 1368.
Sudaver, Ebul Ala. Furra-yi İzed-i der Ayin-i Padişahi-yi İran-i Bastan. Tahran, 1384.
Sühreverdî. “el Meşari’ ve’l-Mutârahât”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 1. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
Sühreverdî. “Elvâh-ı İmadî”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
Sühreverdî. “et-Telvihât”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 1. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
Sühreverdî. “Hikmetü’l-İşrâk”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 2. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1373.
Sühreverdî. Kelimetu’t-Tasavvuf. Ed. Henry Corbin - Seyyid Hüseyin Nasr - Necefkuli Habibi. 2. Bs. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
Sühreverdî. “Pertevnâme”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 3. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
Şaygan, Daryuş. Henry Corbin: Afak-i Tefekkür-i Manevi der İslam-i İrani. Trc. Bakır Purham. Tahran, 1371.
Şehrezûrî, Şemseddin Muhammed. Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Ed. Hüseyin Ziyai Tarabbeti,. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1373.
Şemsmenşi, Muhammed Hinduşah. Dusturu’l-Katib fi Ta’yini’l-Meratib. Moskova: Çap-ı Abdulkerim Alizade, 1964.
Şirazî, Giyasuddin Deştegî. İşrâku Heyâkili’n-Nur. 1. Bs. Tahran: Neşr-i Miras-i Mektûb, 1382.
Şirazî, Kutbeddin. Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Ed. Abdullah Nuranî - Mehdi Muhakkik. 1. Bs. Tahran: Encümen-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 1383.
Ucî, Ali. Suhreverdî: Be Rivayet-i Eşkûrî ve Ardekanî. Tahran: İntişârât-i Esâtir, 1386.
Uşiderî, Cihangir. Danışname-yi Mazdayesna. 5. Bs. Tahran: Neşr-i Merkez, 1370.
Zadsperm. Vezidgiha-yi Zadsperm: Nigareş-i Farisi, (Avanıvisi, Yaddaştha, Vajename). Ed. Taki Raşid Muhassıl. Tahran: 1385/2006, t.y.
Zamani, Ali Muhammed - Tavusi, Muhammed. “Furra-hi İzedi ve Baztovlid-i an der Endişe-yi Bastani-yi Siyasi-yi İran Pes ez İslam”. Mecelle-yi Mutalaat-i İra. 5 (2004 1383).
Zeahner, Robert Charles. Tulu’ ve Ğurub-i Zerdüştîgerî. Trc. Timur Kadirî. Tahran: İntişârât-i Mehtab, 1387.