Abdüllatif el-Bağdadî’nin el-İfâde ve’l İ‘tibâr Adlı Eserinde Antik Mısır Anlatımı
Hakan CANArş. Gör., Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Türk-İslam Sanat TarihiAnabilim Dalı,Bingöl University Faculty of Theology, Department of Turkish-Islamic Art History,ilahiyathakan21@gmail.com,ORCID: 0000-0001-6706-7312Geliş Tarihi: 28.02.2019, Kabul Tarihi: 05.04.2019DOI: 10.34085/buifd.533586Mısır, sahip olduğu kadim tarih, yüksek uygarlık, sanatsal ve mimarî yapısıyla birçok tarihçi ve coğrafyacının dikkatini çekmiş, bunun bir sonucu olarak Mısır tarihi, medeniyeti ve kültürü üzerine müstakil eserler kaleme alınmıştır. Abdüllatif el-Bağdadî de Mısır’a yaptığı bir seyahatte bu medeniyetin izlerini eserine yansıtmıştır. Bağdadî, tam ismiyle el-İfâde ve’l-i‘tibâr fi’l-umûri’l-müşâhede ve havâdisi’l-mu‘âyene bi-arzı Mısr adlı eserinde Mısır’ın coğrafya, sosyo-kültürel ve iktisadî yapısını kendi müşahedelerine dayanarak kaleme almış, bunu büyük bir incelik ve ustalıkla işlemiştir. Mısır’da bulunan antik eserleri incelemiş ve bu eserleri en ince ayrıntısına kadar tasvir etmiştir. Bu eserlerin arka planında yatan tarihi, üstün emeği ve sabrı kendine has üslubuyla dile getirmiştir. Yaptığımız bu çalışmada eserin sadece Mısır’daki arkeolojik eserler kısmı üzerinde durulmuş, Bağdadî’nin verdiği bilgilerin günümüzde ne anlam ifade ettiği tartışılmış, kimi zamanda antik eserlerle ilgili verdiği bilgiler, kendisinden sonra gelen müelliflerin piramitler ve diğer antik eserler hakkında söyledikleriyle karşılaştırılmış ve böylelikle bilgilerin güvenirliği test edilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Abdüllatif el-Bağdadî, el-İfâde ve’l İ‘tibâr, Antik Mısır, Piramit, Sfenks
Abdullatif al-Baghdadi's Al-Ifâde ve’l İ’tibâr Ancient Egyptian Expression: A Comparative Approach
Egypt, with its ancient history, high-level civilization, artistic and architectural structure, has brought the attention of many historians and geographers. Abdullatif al-Baghdadi also reflected the traces of this civilization on his journey to Egypt. Baghdadi, the full name of el-İfade ve’l-i‘tibâr fi’l-umuri’l-muşahede ve havadisi’l-mu‘ayene bi-arzı Mısr his work in the geography and topography of Egypt, socio-cultural and economic structure penned by her own observations, she treated it with great subtlety and dexterity. He examined the ancient artifacts found in Egypt and described them until the finest details. In the background of these works, the history, outstanding labor and patience are expressed in a unique style. In this study, only the part of the archeological artifacts of Egypt is emphasized, what Bagdadi's information means today and the information about the ancient artifacts is compared with the ones who came after him about the pyramids and other antiquities. tried to be tested.
Keywords:
Abd al-Latif al-Baghdadi, el-İfade ve’l-i‘tibar, Ancient Egypt, Pyramid,
___
- Apak, Adem. ‘’İskenderiye Kütüphanesi’nin Akıbeti Üzerine Değerlendirmeler’’. İslâmî Araştırmalar Dergisi, Cilt: 16, sayı: 1, (2003), 176-183.
- Azavi, Abbas. et-Ta‘rîf bi’l-müerrihîn fî ahdi Moğol ve’t-Türkman. Bağdat: Şeriketü’t-Ticare ve’t-Tıbaati’l Mahdude, 1957.
- Bağdadî, Abdüllatif. el-İfâde ve’l-İʿtibâr fi'l-umûri'l-müşâhede ve ḥavâdisi'l-muʿâyene bi-arzı Mısr. thk. Abdurrahman Abdullah eş-Şeyh. Mısır: Hey’etü’l-Mısriyye el-Amme li’l-Kitab, 1998.
- Çelik, Mehmet. ‘’İmparator Marcian’ın İskenderiye Kütüphanesini Yaktırması’’. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt. 10, sayı. 1, (2000), 51-67.Dayf, Şevki. er-Rehalât. Mısır: Darü’l Me‘arif, 1956.
- Esnevî, Cemaleddin Abdurrahim. Tabakâtü’ş-Şafî‘iyye. 2 Cilt. thk. Abdullah el-Cebûr. Riyad: Darü’l ‘Ulûm, 1981.
- Hamevî, Ebû Abdillah Şihabüddin Yakut b. Abdillah. Mu‘cemü’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Daru’s Sadr, 1997.
- Hamide, Abdurrahman. ‘Alamü’l Coğrafiyyine’l-Arab. Dımaşk: Darü’l Fikri’l Mu‘asır, 1995.
- Houtsma, M. TH. ‘‘Abdullâtif’’. MEB İslam Ansiklopedisi. 1: 92-93. İstanbul: MEB Yayınları, 1978.
- İbn-i Ebî Usaybia, Ahmed b. Kasım es-Sa‘di el-Hazrecî. ‘Uyûnü’l-enbâ’ fî tabakâti’l-etibbâ’. thk. Nizar Rıza. Beyrut: Darü’l Mektebeti’l Hayat, 1965.
- İbn-i Kesir, İsmail b. Ömer. Tabakâtü’ş-Şafî‘iyye. 2 Cilt. thk. Abdulhafîz Mansur. Beyrut: Darü’l Medari’l İslami, 2004.
- İbn-i Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn. en-Nücûmü’z- zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire. 16 Cilt. Mısır: Vizaretü’s-Sekafe, 1963.
- İlyas Serkis, Yusuf. Mu‘cemü’l- matbû‘âti’l ‘Arabiyye ve’l Mu‘arrebe. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sekafe, trs.
- İnan, Afet. Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti. Ankara: TTK Basımevi, 1987.
- İrfan Küçükköy, ‘’Aynişems’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4: 277. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Kalkaşandî, Ebû’l Abbas Ahmed. Subhu’l-a‘şa fî kitâbeti’l- inşâ. 14 Cilt. Kahire: Darü’l Kutübil Mısriyye, 1922.
- Kaya, Mahmut. ‘’Abdullâtif el-Bağdadî’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1: 254-255. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Kaya, Mahmut. ‘’el-İfâde ve’l-İ’tibâr’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21: 504-505. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
- Kök, Bahattin. ‘’Karakuş, Bahaeddin’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24: 441. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
- Krachovski, Ignaty. Tarihü’l-edebi’l-coğrafiyyi’l-Arabi. 2 Cilt. çev. Selahuddin Osman Haşim. Kahire: Matbaatu Lecneti’t-telif ve’t-tercüme, 1963.
- Makrizî, Takiyüddin Ahmed b. Ali. el-Mevâ‘iz ve’l i‘tibâr bi-zikril hıtât ve’l-âsâr, 3 Cilt. thk. Muhammed Zeynhum-Mediha Şarkavî, Kahire: Mektebetü Medbula, 1998.
- Mes’udî, Ebû’l Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali. Mürûcü’z-zeheb ve me‘âdinü’l-cevher. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l Asriyye, 2005.
- Muhammed Hasan, Zeki. er-Rehhâletü’l-Muslimûn fî ‘usuri’l-vusta. Beyrut: Darü’r-Raidi’l Arabi, 1981.
- Munzirî, Abdulazim b. Abdulkavi. et-Tekmile li-Vefeyâti’n-nakale. 4 Cilt. thk. Beşşar Avvad. Beyrut: Müessesetü’r- Risale, 1985.
- Nüveyrî, Ahmed b. Abdülvevvab Şihabüddin. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. 33 Cilt. thk. Mufid Kumayha. Beyrut: Darü’l Kütübi’l İlmiyye, 2004.
- Ömerî, İbn-i Fazlullah Şihabüddin. Mesâlikü’l-ebsâr fî memâliki’l-emsâr. 27 Cilt. thk. Kamil Selman Cebûri-Mehdi en-Necm. Beyrut: Darü’l Kütübi’l İlmiyye, 2010.
- Safedî, Selahaddin Halil b. Aybek. el-Vâfî bi’l-vefeyât. 29 Cilt. thk. Ahmed el- Arnavut. Beyrut: Darü’l İhya et-Turasi’l Arabi, 2000.
- Sıbt İbnü’l Cevzi, Şemsuddin Ebû’l Muzaffer Yusuf b. Kızoğlu b. Abdullah. Mir’âtü’z-zamân fî târihi’l-a‘yân. 23 Cilt. Dımaşk: Darü’r-Risaleti’l Alemiyye, 2014.
- Suyutî, Abdurrahman b. Ebi Bekir Celaluddin. Buğyetü’l-vu‘at. 2 Cilt. thk. Muhammed Ebû’l Fadl İbrahim. Kahire: Faysal Îsâ el-Bâbî el-Halebî 1964.
- Suyutî, Abdurrahman b. Ebi Bekir Celaluddin. Hüsnü’l Muhâdara fi Târihi Mısr ve’l Kahire. 2 Cilt. thk. Muhammed Ebû’l Fadl İbrahim. Kahire: Daru’l İhya el Kutubi’l Arabi- Faysal Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1967.
- Şeşen, Ramazan. Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı. İstanbul: İSAR, 1998.
- Terzioğlu, Arslan. ‘’İskenderiye Kütüphanesi Müslümanlar Tarafından Yakılmamıştır’’. Vakıflar Dergisi Sayı 9, (1971), 419-433.
- Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman. el-‘İber fî haberi men gaber. 4 Cilt. thk. Muhammed es-Said Besyunî ez-Zağlul. Beyrut: Darü’l Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
- Zehebî, Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. 29 Cilt. thk. Şuayb el Arnavut-Beşşar Maruf. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1982.
- Zehebî. el- İ‘lâm bi Vefeyâti’l-a‘lâm. 2 Cilt. thk. Mustafa b. Ali Avd-Rebi Ebûbekir Abdulbaki. Beyrut: Müessesetu Kutubi-s Sekafe, 1993.
- Zehebî. Târihu’l-İslâm. 52 Cilt. thk. Ömer Abdusselam Tedmuri. Beyrut: Darü’l Kitabi’l Arabi, 1990.
- Başlangıç: 2013
- Yayıncı: ÖMER TAY Dr.