KOVİD-19 Küresel Salgını Sürecinde Sağlık Çalışanlarının Anlamlandırma ve Başa Çıkma Deneyimlerinde Dinin Rolü

Salgınlar, yaşamın seyrini şiddetli biçimde etkileyerek yepyeni sorun alanlarının doğmasına zemin hazırlamaktadır. Her birey etkilenmekle beraber sağlık çalışanları mesleki görevleriyle bağlantılı olarak çok daha spesifik sıkıntılar tecrübe etmektedir. Ayrıca yaşamları tehdit altında olduğu için varoluşsal sorgulamalar yaşamakta ve hayata bakış açılarını yeniden gözden geçirmektedirler. Bu noktadan hareketle, araştırmanın amacı sağlık çalışanlarının salgın dönemindeki tepkilerini, anlamlandırma mekanizmalarını, yaşadıkları sıkıntıları ve başa çıkma tarzlarını tespit etmektir. Ayrıca bu süreçlerde dinin ve maneviyatın rolünü ortaya çıkarmaktır. Bu maksatla nitel yöntemlerden durum çalışmasına yer verilmiştir. 25 katılımcıyla hastane ya da ofis ortamında yüz yüze yarı-yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşme verilerine içerik analizi uygulanmıştır. Bulgular; dünya haberlerinde rastlandığında verilen tepkiler, COVID-19 ülkeye geldiğinde verilen tepkiler, yaşanılan sıkıntılar, salgının ortaya çıkış sebebi, salgına yüklenen anlam, mesleğe devamlılıkta motivasyon kaynakları, başa çıkma kaynakları, ölüm hakkında değerlendirmeler ve hayata bakış açısındaki değişimler olmak üzere 9 ana temada sınıflandırılmıştır. Salgına bir anlam yükleme, mesleğe devamlılıkta motive etme, başa çıkma stratejileri ve ölüme ilişkin değerlendirme süreçlerinde dini referansların rol oynadığı tespit edilmiştir. Bu bulgular, salgın dönemlerinde sağlık çalışanlarının anlam kaynaklarını tespit etme, çözümleme ve gerekiyorsa yeniden yapılandırma bağlamında çalışılabileceğini haber vermektedir. Bunun yanında içsel barışıklığı destekleyici bir anlamlandırmayla geleceğe daha iyimser bakılabilir. Ayrıca mesleki motivasyonlarını artırmada ve sorunlarla başa çıkmalarını güçlendirmede de dini ve manevi kaynaklardan destek alınabilir.

Anahtar Kelimeler:

Din Psikolojisi, Pandemi, Anlam, Başa Çıkma

A Qualitative Study on the Meaning and Coping Experiences of Healthcare Professionals in the Process of COVID-19 Pandemic

Pandemics severely affect the course of life, paving the way for the emergence of new problem areas. Although each individual is affected, healthcare professionals experience much more specific difficulties in connection with their professional duties. In addition, they face existential questions and reconsider their perspectives on life. The aim of the research is to determine the reactions of health workers during the pandemic, their meaning mechanisms, the problems they experience and their coping styles while also taking a look at the role of religion and spirituality in these processes. This is accomplished via a case study using qualitative methods. Interviews were conducted with 25 participants in a hospital or office setting. Results have been classified under 9 main themes: reactions when the pandemic was seen in world news, reactions when COVID-19 came to the country, problems experienced, the cause of the outbreak, the meaning attributed to the pandemic, sources of motivation for continuing the profession, sources of coping, evaluations on death, and changes in perspective on life. It has been determined that religious references play a role in the processes of attributing a meaning to the pandemic, motivating the continuance of the profession, coping strategies and evaluation of death. These findings inform that health workers can be studied in the context of identifying, analyzing and, if necessary, restructuring the sources of meaning during pandemic periods. In addition, a more optimistic view of the future can be achieved with an understanding that supports inner peace. In addition, support can be obtained from religious and spiritual resources in increasing their professional motivation and strengthening their ability to cope with problems.

Keywords:

Psychology of Religion, Pandemic, Meaning, Coping,

PDF

___

Abanoz, Süleyman. “Türkiye’de Yapılan Dini Başa Çıkma Konulu Araştırmalar Hakkında Bir Değerlendirme”. Eskiyeni 40/ (2020), 407-429.
Agha, Sajida. “Mental Well-Being and Association of the Four Factors Coping Structure Model: A Perspective of People Living in Lockdown during COVID-19”. Ethics, Medicine and Public Health 16/ (2021), 1-8.
Angın, Yasemin. “Covid-19 Pandemi Sürecinden Geçerken Sağlık Çalışanlarında Dini Başa Çıkma ve Psikolojik Sağlamlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/1 (2021), 331-345.
Aşkın, Rüstem vd. “Covid-19 Pandemisi: Psikolojik Etkileri ve Terapötik Müdahaleler”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi COVID-19 Sosyal Bilimler Özel Sayısı 19/37 (2020), 304-318.
Ataç, Ömer vd. “COVID-19 Pandemisinde Görev Yapan Sağlık Çalışanlarında Anksiyete Belirtileri ve Uykusuzluk”. Turk J Public Health 18/(Special issue) (2020), 47-57.
Ave, Anne L. - Sulmasy, Daniel P. “Health Care Professionals’ Spirituality and COVID-19 Meaning, Compassion, Relationship”. JAMA 326/16 (2021), 1577-1578.
Aydın, Okan Anıl vd. “COVID-19’un Nedenleri Algısı ile COVID-19 Korkusu Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme”. Journal on Social Sciences 6/3 (2021), 9-25.
Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 2002.
Bekiş, Tuba. İş Yeri Maneviyatının İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılığa Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Niğde: Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
Bektaş, Ufuk - Çetin, Mehmet. “Pandemi Sürecinde Sağlık Çalışanlarında İş Tutkusu, Duygusal Emek ve İş Aile Zenginleşmesi İlişkisinin İncelenmesi”. Turkish Studies 15/6 (2020), 189-204.
Bell, Vaughan - Wade, Dorothy. “Mental Health of Clinical Staff Working in High-Risk Epidemic and Pandemic Health Emergencies a Rapid Review of the Evidence and Living Meta-Analysis”. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 56/1 (2021), 1-11.
Bişkin Çetin, Songül - Sözel, Hasan. “COVID-19 Sürecinde Sağlık Çalışanlarının Ölüm Kaygısı Düzeyleri”. Eskişehir Med Journal 2/2 (2021), 74-81.
Bohlken, Jens vd. “COVID-19 Pandemic: Stress Experience of Healthcare Workers”. Psyhiat Prax 47/ (2020), 190-197. Böke, Kaan. “Örnekleme”. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. ed. Kaan Böke. 105-149. İstanbul: Alfa Yayınları, 5. Baskı., 2017.
Cai, Zhongxiang vd. “Nurses Endured High Risks of Psychological Problems under the Epidemic of COVID-19 in a Longitudinal Study in Wuhan China”. Journal of Psychiatric Research 131/ (2020), 132-137.
Chan, Angelina - Huak, Chan Yiong. “Psychological Impact of the 2003 Severe Acute Respiratory Syndrome Outbreak on Healthcare Workers in a Medium Size Regional General Hospital in Singapore”. Occupational Medicine 54/3 (2004), 190-196.
Chang, Mei-Chung vd. “The Effect of Religion on Psychological Resilience in Healthcare Workers During the Coronavirus Disease 2019 Pandemic”. Front. Psychol. 12/ (2021), 1-8.
Chao, Miao vd. “Psychological Distress and State Boredom during the COVID-19 Outbreak in China: The Role of Meaning in Life and Media Use”. European Journal of Psychotraumatology 11/1769379 (2020), 1-7.
Çakıroğlu, Demet. Algılanan Örgütsel Maneviyatın Psikolojik Sözleşmeye Etkisi: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
Çalışkan Pala, Seval - Metintaş, Selma. “COVID-19 Pandemisinde Sağlık Çalışanları”. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi 5/(COVID-19 Özel Sayısı) (2020), 156-168.
Çoban, Ömer. Okullarda Örgütsel Maneviyatın Araştırılmasına İlişkin Öğretmen Görüşleri. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Çobanoğlu, Nesrin. “The Changing Lives and Our Social Values with the COVID-19 Pandemic”. Eurasion Journal of Health Sciences 3/ (2020), 90-94.
Dai, Yuhong vd. “Psychological Impact of the Coronavirüs Disease 2019 (COVID-19) Outbreak on Healthcare workers in China”. MedRxiv, 1-22.
Demir, Oğuzhan Ömer. “Nitel Araştırma Yöntemleri”. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. ed. Kaan Böke. 283-318. İstanbul: Alfa Yayınları, 5. Baskı., 2017.
Doğan, Mebrure - Karaca, Faruk. “Covid-19 Salgın Sürecinde Aktif Çalışan Sağlık Çalışanlarında Ölüm Kaygısı ile Dini Başa Çıkma Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 55/ (2021), 327-351.
Doğuş Uzun, Navdar vd. “Psychological and Social Effects of COVID-19 Pandemic on Obstetrics and Gynecology Employees”. J Surg Med 4/5 (2020), 355-358.
Duman, Nesrin. “Üniversite Öğrencilerinde COVID-19 Korkusu ve Belirsizliğe Tahammülsüzlük”. The Journal of Social Science 4/8 (2020), 426-437.
Eren Bana, Perihan. “Evaluation of Negative Situations and Social Stigma Perception Experienced by Healthcare Professionals in the COVID-19 Epidemic Process”. Research Journal of Business and Management 7/4 (2020), 288-298.
Ertem, Melike. “Covid-19 Pandemisi ve Sosyal Damgalanma”. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 5/2 (2020), 135-138.
Gürer, Asu - Gemlik, Nilay. “COVID-19 Pandemisi Sürecinde Sahada Olan Sağlık Çalışanlarının Yaşadıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Journal of Health Services and Education 4/2 (2020), 45-52.
Gürsu, Orhan - Bayındır, Salih. “COVID-19 Hastalığını Geçiren Sağlık Çalışanlarının Başa Çıkma Sürecinde Din ve Maneviyat”. Turkish Academic Research 6/1 (2021), 181-220.
Havlioğlu, Suzan - Demir, Hüseyin Avni. “COVID-19 Pandemisinde Görevli Acil Servis Çalışanlarının Anksiyete Düzeylerinin Belirlenmesi”. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 17/2 (2020), 251-255.
Ho, Samuel vd. “Fear of Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) among Health Care Workers”. Journal of Consulting and Clinical Psychology 73/2 (2005), 344-349.
Kaplan, Hasan vd. “Doğal Afetleri Anlamlandırma ve Başa Çıkma: COVID-19 Salgını Üzerine Bir Araştırma”. Turkish Studies 15/4 (2020), 579-598.
Kara, Özlem. Hemşirelerin psikolojik dayanıklılık, mesleğe bağlılık ve iş yükü arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Kasapoğlu, Figen. “COVID-19 Salgını Sürecinde Kaygı ile Maneviyat, Psikolojik Sağlamlık ve Belirsizliğe Tahammülsüzlük Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Turkish Studies 15/4 (2020), 599-614.
Kocaman, Nazmiye. “Tıbbi Hastalığa Psikososyal Tepkiler”. İst Tıp Fak Dergisi 71/ (2008), 52-58.
Kul, Aykut vd. “Covid-19 Salgını Döneminde Psikolojik Sağlamlığın Yordayıcısı Olarak Yaşam Anlamı ve Kaygı”. Turkish Studies 15/6 (2020), 695-719.
Küçükcan, Talip - Köse, Ali. Doğal Afetler ve Din. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
Malak Akgün, Bahanur - Aydın, Adeviye. “Türkiye’de COVID-19’a Yönelik İlk Psikososyal Tepkiler: Bir İçerik Analizi”. Turkish Journal of Family Medicinde and Primary Care 15/3 (2021), 581-593.
Man, Milena Adina vd. “Disease Perception and Coping with Emotional Distress during COVID-19 Pandemic: A Survey among Medical Staff”. Int. J. Environ. Res. Public Health 17/4899 (2020), 1-12.
Maunder, Robert. “The experience of the 2003 SARS outbreak as a traumatic stress among frontline workers in Toronto: Lessons learned”. The Royal Society 359/1447 (2004), 1117-1125.
Maunder, Robert G. vd. “Applying the lessons of SARS to Pandemic Influenza”. Canadian Journal of Public Health 99/6 (2008), 486-488.
Nakışcı Kavas, Burçak - Develi, Abdülkadir. “Çalışma Yaşamındaki Sorunlar Bağlamında COVID-19 Pandemisinin Kadın Sağlık Çalışanları Üzerindeki Etkisi”. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi 4/2 (2020), 84-112.
Özkan, Aysun. “Manevi Danışmanlıkta Kullanılan Kavramlar ve Pratikteki Algısı”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Farklı Alanlarda Ampirik Araştırma Bulguları. ed. Ali Ayten. 45-97. İstanbul: Dem Yayınları, 2019.
Paker, Turan. “Durum Çalışması”. Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları. ed. Fatma Nevra Seggie - Yasemin Bayyurt. 119-134. Ankara: Anı Yayıncılık, 2. baskı., 2017.
Pargament, Kenneth I. vd. “God Help Me (I): Religious Coping Efforts as Predictors of the Outcomes to Significant Negative Life Events”. American Journal of Community Psychology 18/6 (1990), 793-824.
Pargament, Kenneth I. vd. “Religion and the Problem-Solving Process: Three Styles of Coping”. Journal for the Scientific Study of Religion 27/1 (1988), 90-104.
Pekesen, Mehtap - Akdeniz, Şengül. “COVID-19 Pandemisinde Yaşlı Bireyler Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 18/43 (2021), 6394-6424.
Phua, D.H. vd. “Coping Responses of Emergency Physicians and Nurses to the 2003 Severe Acute Respiratory Syndrome Outbreak”. Academic Emergency Medicine 12/4 (2005), 322-328. https://doi.org/10.1197/j.aem.2004.11.015
Polatçı, Sema - Sobacı, Fatih. “COVID-19 Küresel Salgınında İş Performansı için Aranan Kaynak Olarak İşin Anlamı: Doktorlar Üzerine Bir Araştırma”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 26/2 (2021), 185-207.
Preti, Emanuele vd. “The Psychological Impact of Epidemic and Pandemic Outbreaks on Healthcare Workers: Rapid Review of the Evidence”. Current Psychiatry Reports 22/43 (2020), 1-22.
Roman, Nicolette V. vd. “Spiritual Care -A Deeper Immunity’- A Response to Covid-19 Pandemic”. Afr J Prm Health Care Fam Med 12/1 (2020), 1-3.
Sameer, Syed vd. “Assesment of Mental Health and Various Coping Strategies among General Population Living under Imposed Covid-Lockdown Across World: A Cross-Sectional Study”. Ethics, Medicine and Public Health 15/ (2020), 1-20.
Sami, Said vd. “COVID-19 Sürecinde Gençlerde Hayatın Anlamına Yönelik Değişim ve Dönüşümler”. İlahiyat Akademi 12/ (2020), 217-256.
Schnell, Tatjana - Krampe, Henning. “Meaning in Life and Self-Control Buffer Stress in Times of COVID-19: Moderating and Mediating Effects with Regard to Mental Distress”. Frontiers in Psychiatry 11/582352 (2020).
Sevinç Tosun, Hilal - Sert, Havva. “COVID-19 Hastalarına Bakım Veren ve Kendisi de COVID-19 Enfeksiyonu Geçirmiş Bir Hemşirenin Deneyimleri”. SAUHSD 4/2 (2021), 104-111.
Sönmez Benli, Selda - Yıldırım, Arzu. “Hemşirelerde Yaşam Doyumu ve Ölüme Karşı Tutum Arasındaki İlişki”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 6/4 (2017), 167-179.
Şahin, Berkan vd. “Anxiety symptoms in healthcare workers and their children during the COVID-19 pandemic in Turkey.” Namık Kemal Tıp Dergisi (Covid-19 Özel Sayısı) 8/3 (2020), 321-330.
Topuz, İlhan. “Ölüm Algısı Ölçeği (ÖAÖ) Türkçe Versiyonunun Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Değerler Eğitimi Dergisi 11/26 (2013), 279-300.
Tosun, Erkan. “COVID-19 Salgınının Sağlık Çalışanları Üzerindeki Etkileri: Sorunlar Bağlamında Bir Değerlendirme”. Sosyolojide Araştırma ve Uygulamalar, 12-16.
Vizheh, Maryam vd. “The Mental Health of Healthcare Workers in the Covid-19 Pandemic: A Systematic Review”. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders 19/2 (2020), 1-12.
Yalom, Irvin. Varoluşçu Psikoterapi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001.
Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 11. Baskı., 2018.
Yılmaz, Aslı vd. “COVID-19 Pandemisi ve Sağlık Çalışanlarına Yönelik İzolasyon Önlemleri”. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi 5/2 (2020), 384-393.
Yiğit, Deniz - Açıkgöz, Ayfer. “COVID-19 Pandemisinde Hemşirelerin Anksiyete ve Ölüm Kaygısı Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler”. Journal of Education and Research in Nursing 18/1 (2021), 85-89.
Yüncü, Volkan - Yılan, Yunus. “COVID-19 Pandemisinin Sağlık Çalışanlarına Etkilerinin İncelenmesi: Bir Durum Analizi”. Iğd Üniv Sos Bil Dergisi, 373-401.