199150

Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’i Ekseninde Tasavvufi Düşüncede İlahi Aşk

XII. yy. mutasavvıflarından olan Hoca Ahmed Yesevî, Pîr-i Türkistan namıyla şöhret kazanmış ve öğretileriyle Türklerin hem Müslüman olmasında hem de dinî anlayışlarının şekillenmesinde büyük tesirlerde bulunmuştur. Onun görüşleri, dinî-tasavvufi-ahlaki öğütleri vasıtasıyla günümüze ulaşmıştır. “Hikmet” adı verilen bu öğütler, Dîvân-ı Hikmet isimli eserinde bir araya getirilmiştir. Ahmed Yesevî, Dîvân-ı Hikmet’te, tasavvufi gelenekte hakkında geniş bir literatür teşekkül etmiş olan “ilahi aşk” konusu üzerinde ağırlıklı olarak durmuştur. Ona göre, aşk Hakk’a kavuşmanın yegâne yoludur. Ancak aşk ehli olmak, nefisle mücadele etmeyi, dünyadan ve dünyevi her şeyden vazgeçmeyi gerektirmektedir. Bu da tasavvuf kültüründe seyr u sülûk adı verilen ve bir mürşit rehberliğinde gerçekleştirilen manevi eğitim yoluyla sağ- lanmaktadır. Makalede, Ahmed Yesevî’nin ilahi aşk anlayışı, tasavvufi geleneğe mensup sufi, düşünür ve şairlerin görüşleriyle harmanlanarak ele alınacaktır.

The Divine Love in Sufi Thought within the Framework of Ahmad Yasawi’s Divan-e Hikma

One of the 12th century sufis, Hodja Ahmad Yasawi, earned reputation as the Peer of Turkestan and effected enormously the Turk to become Muslim and to shape their religious ideas. His ideas have reached to the present by means of his religious, sufistic and moral advices. These advices called “hikma”, were collected in his book Divan-e Hikma. In Divan-e Hikma, Ahmad Yasawi featured the subject of “divine love” about which a big literature was consisted in sufi tradition. According to him, the love is the sole way of being reunited with Allah. However, being a lover of Allah requires to struggle with the self/nafs and to give up every profane thing. It is possibile with a spirituel training called sayr u suluq practiced under the guidance of sheikh/murshid. In the article, Ahmad Yasawi’s understanding of divine love will be introduced in the combination of the ideas of sufis, thinkers and poets, members of sufi tradition.

Keywords:

Ahmad Yasawi, divine love, Divan-e Hikma, mahabba sufism,

PDF

___

Aclûnî, İsmail b. Muhammed (1997). Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.

Ahmed Yesevî (2016). Dîvân-ı Hikmet. Haz. Hayati Bice. İstanbul: H Yay.

Ankaravî, İsmâil Rusûhî (2007). Makâsıd-ı aliyye fî şerhi’t-Tâiyye. Haz. Mehmet Demirci. İstanbul: Vefa Yay. Arpaguş, Safi (2007). Mevlânâ ve İslâm. İstanbul: Vefa Yay

Attar, Feridüddin (1983). Tezkiret-ül Evliyâ. Haz. Mehmet Zahit Kotku. İstanbul: Seha Neşriyat.

Baltacı, Halil (2013). “‘Saf Aşkın Üstadı’: Ahmed Gazzalî ve Tasavvuf Anlayışı”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 32: 1-41. Bursevî, İsmail Hakkı (1256). Şerhu’l-usûli’l-aşere. İstanbul.

Cezzâr, Ahmed Mahmûd (1990). El-Fenâ ve’l-hubbü’l-ilâhî inde İbn Arabî. Kahire.

Eraslan, Kemal (1989). “Ahmed Yesevî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 159-161.

Erginli, Zafer (2006). “Temel Tasavvuf Klasiklerinde Dünya Algısına Toplu Bir Bakış”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2: 117-181.

Ersoylu, Halil (2005). “Fuzûlî ile Mecnun”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi 15: 167-186.

Gazâlî, Ahmed (2005). Aşkın Hâlleri. Çev. Turan Koç-M. Çetinkaya. İstanbul: Gelenek Yay.

Gazâlî, Muahmmed b. Muhammed. İhyâu Ulûmi’d-Dîn. Tah. Abdürrahim Hüseyin Hafız Irakî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî.

Geylânî, Abdülkâdir (2007). Risâleler. Çev. Dilaver Gürer. İstanbul: İnsan Yay.

Gürer, Dilaver (2010). “Mesnevî’nin Son Hikayesi Işığında Aşkın Anlatılamazlığı ya da Mesnevî Neden Sonlandırılmamıştır?”. Tasavvuf Dergisi 25: 133-143.

Haksever, Ahmet Cahid (2009). Yâ’kûb-ı Çerhî. İstanbul: İnsan Yay.

Hucvirî, Ebu’l-Hasan Ali (2007). Keşfü’l-Mahcûb. Çev. Mahmûd Ahmed Mâzî. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfe ed-Dîniyye. Işık, Emin (2010). Aşkı Meşk Etmek. İstanbul: Sufi Yay.

İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem (ty.). “Aşk” Maddesi. Lisânü’l-Arab. Beyrut. 1299-1308.

İnal, Gül Nihal (2014). “Fuzûlî’nin Aşk Söylemi”. Mavi Atlas Gümüşhane Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 2: 73-82.

Kaplan, Mahmut (2013). “Eşrefoğlu Rûmî’nin Gönül Miracı: Adı Aşk”. Turkish Studies 13: 113-137.

Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed b. İshak (1992). Doğuş Devrinde Tasavvuf -TaarrufÇev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yay. Kılıç, Cevdet ve Hilal Arslan (2007). “İslâm Düşüncesinde Aşk Metafiziği”. New World Sciences Academy 4: 321-351.

Köprülü, Ali Fuad (1991). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.

Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerim (1995). Er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Tah. Abdülhalim Mahmûd. Kum: İntişârât-ı Bîdâr.

Kutluer, İlhan (1991). “Aşk (Felsefe)”. İslâm Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 17-18.

Küçük, Osman Nuri (2010). Mevlânâ’ya Göre Manevî Gelişim. İstanbul: İnsan Yay.

Mevlânâ, Celâleddin Rûmî (1385). Külliyât-ı Şems-i Tebrizî. Haz. Bediüzzaman Furûzânfer. Tahran. İntişârât-ı Emîr Kebîr.

_______ (2008). Mesnevî. Çev. Derya Örs-Hicâbi Kırlangıç. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yay.

_______ (2000). Rubâîler. Haz. Şefik Can. İstanbul: Ötüken Yay.

Niyâzî-i Mısrî (2013). Divan. Haz. Mustafa Tatcı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.

Ögke, Ahmet (2007). Elmalı Erenlerinde Mana Dili. Ankara: Bizim Büro Basım.

Tatar, Hüsniye ve Taner Tatar (2014). “Aşka Semah Dönmek”. Hünkar Alevilik Bektaşilik Araştırmaları Dergisi 1: 47-65 Uludağ, Süleyman (1991). “Aşk (Tasavvuf)”. İslâm Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 11-17.

Ulupınar, Hamide (2008). “İlk Dönem Sufilerinde Tevhid Anlayışı”. Tasavvuf Dergisi 22: 235-255.

Uzun, Mustafa (1991). “Aşk (Edebiyat)”. İslâm Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 18-21.

Yasak, Yeliz (2008). Şeyhülislam Yahya Dîvânı’nda Aşk. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.

Yıldırım, Ahmet (2012) Hoca Ahmed Yesevî’nin Hadis Kültürü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Yunus Emre (1991). Yunus Emre Divanı. Haz. Mustafa Tatcı. Ankara: Akçağ Yay