TÜRKİYE’DE ÇOK PARTİLİ REKABETÇİ SİYASETİN DOĞUŞU: SİYASAL DEĞİŞİMİN İÇ VE DIŞ DİNAMİKLERİ

Çok partili rekabetçi siyaset demokrasinin temel özelliklerinden ve önkoşullarından birisidir. Dolayısıyla makalede, Türkiye’de demokrasinin gelişimi “çok partili rekabetçi siyasetin doğuşu” bağlamında ele alınıyor. CHP’nin otoriter karakteri ve yapısı 1923-1945 döneminde çok partili rekabetçi siyasetin doğuşunu engelledi. İkinci Dünya Savaşı yıllarında ve sonrasında meydana gelen iç ve dış gelişmeler ise çok partili rekabetçi siyaset için siyasal, ekonomik ve toplumsal zemini hazırladı ve ve CHP iktidarına baskı uyguladı. Böylece yeni iç-dış gelişmeler ve baskılar 1945-1950 döneminde Türkiye’de çok partili rekabetçi siyaseti doğurdu.

Anahtar Kelimeler:

Çok partili siyaset, Cumhuriyet Halk Partisi, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Serbest Cumhuriyet Fırkası, Demokrat Parti

Türkiye’de Çok Partili Rekabetçi Siyasetin Doğuşu: Siyasal Değişimin İç Ve Dış Dinamikleri

Multi-party competitive politics are one of the major characteristics and of democracy. Thus, in the article, the development of democracy in Turkey is studied within the context of “emergence of multiparty competitive politics.” The authoritarian character and structure of the Republican People’s Party (CHP) hindered the emergence of multi-party competitive politics in the 1923-1945 period. Internal and external developments during and after the Second World War prepared the political, economic, and social ground of multi-party competitive politics and forced the CHP government to accept multi-party politics. Consequently, new internal-external developments and pressures in Turkey also produced multi-party competitive politics in the period of 1945-1950.

Keywords:

Multiparty Politics, Republican People’s Party, Progressive Republican Party, the Free Republican Party, Democratic Party,

PDF

___

Ahmad, Feroz. “Türkiye’nin Cumhuriyet Dönemi Siyasal Gelişmeleri”, içinde Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 7, İletişim Yayınları, İstanbul, , s. 1991-1998
Ahmad, Feroz. İttihatçılıktan Kemalizme, (Çev.) Fatmagül Berktay, Kaynak Ya- yınları, İstanbul, 1999
Akşin, Sina. “Cumhuriyet Halk Partisi’nin Siyasal, Toplumsal ve İdeolojik Kö- kenleri”, içinde Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 8, İletişim Yayın- ları, İstanbul, 1983, s. 2037-2042
Ateş, Toktamış. Türk Devrim Tarihi, Der Yayınları, İstanbul, 1993
Bila, Hikmet. Sosyal Demokrat Süreç İçinde CHP ve Sonrası, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1987
Boratav, Korkut. “İktisadi Tarih (1908-1980)”, Türkiye Tarihi, cilt 4: Çağdaş Tür- kiye, 1908-1980 içinde (Ed.) Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul, 1997, s. 265-354
Boratav, Korkut. Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2002, İmge Kitabevi, Ankara, 2003
Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 7 ve 8, İletişim Yayınları, İstan- bul, 1983
Çam, Esat. Siyaset Bilimine Giriş, Der Yayınları, İstanbul, 1987
Çavdar, Tevfik. “Demokrat Parti”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 2060-2075
Çavdar, Tevfik. “Serbest Fırka”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt , İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, 2052-2059
Duverger, Maurice. Siyasal Partiler, (Çev.) Ergun Özbudun, Bilgi Yayınevi, An- kara, 1974
Emrence, Cem. Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006
Georgeon, François, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930), (Çev.) Ali Berk- tay, YKY, İstanbul, 2006
Gevgilili, Ali. Yükseliş ve Düşüş, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1987
İncioğlu, Nihal Kara, “Türkiye’de Çok Partili Sisteme Geçiş ve Demokrasi Sorun- ları”, Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim, içinde (Ed.) Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, Der Yayınları, İstanbul, (yayım tarihi yok), 265-277
Kansu, Aykut: “Türkiye’de Korporatist Düşünce ve Korporatizm Uygulamaları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt 2, Kemalizm, içinde (Ed.) Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002, 253-267
Kili, Suna. Türk Devrim Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009
Koçak, Cemil, “Siyasi Tarih (1923-1950)”, Türkiye Tarihi, cilt 4: Çağdaş Türkiye, 1980, içinde (Ed.) Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul, 1997, s. 85-173
Koçak, Cemil, “Tek Parti Yönetimi, Kemalizm ve Şeflik Sistemi: Ebedi Şef / Milli Şef”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt 2, Kemalizm, içinde (Ed.) Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002, 119-137
Koçak, Cemil. Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), Yurt Yayınları, Ankara, 1986
Kotil, Ahmet, “Dünyada ve Türkiye’de Siyasal Partiler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 7-8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 2000-2009
Lipset, Seymour Martin ve Rokkan, Stein, “Cleavage Structures, Party Systems and Voters”, The West European Party System, in (Ed.) Peter Mair, Oxford Uni- versity Press, Oxford, 1990, s. 91-138
Mardin, Şerif, “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İliş- kisi”, Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim, içinde (Ed.) Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, Der Yayınları, İstanbul, (yayım tarihi yok), 123-149
Mardin, Şerif. Bütün Eserleri 9, Makaleler 4: Türk Modernleşmesi, İletişim Ya- yınları, İstanbul, 2006
Oran, Baskın, “Dönemin Bilançosu (1945-1960)”, Türk Dış Politikası, cilt 1: 1919- , içinde (Ed.) Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001, s. 479-498
Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005
Özbudun, Ergun, Siyasal Partiler, Ankara Üniversitesi, Ankara, 1979
Özdemir, Hikmet, “Siyasal Tarih (1960-1980)”, Türkiye Tarihi, cilt 4: Çağdaş Tür- kiye, 1908-1980, içinde (Ed.) Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul, 1997, s. 191-261
Savran, Sungur. Türkiye’de Sınıf Mücadelesi, cilt 1, Kardelen Yayınları, İstanbul, 1992
Sezgin, Ömür ve Şaylan, Gencay, “Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası”, Cumhu- riyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 2051
Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, cilt 6, İletişim Yayınları, İs- tanbul, 1988
Soysal, İlhami, “Türk Siyasal Yaşamında Yer Almış Başlıca Siyasal Dernekler, Partiler ve Kurucular”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 2010-2018
Tunçay, Mete, “Cumhuriyet Halk Partisi (1923-1950)”, Cumhuriyet Dönemi Tür- kiye Ansiklopedisi, cilt 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 2019-2024
Tunçay, Mete, “Siyasal Gelişmenin Evreleri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye An- siklopedisi, cilt 7, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 1967-1990
Tunçay, Mete, “Siyasal Tarih (1950-1960)”, Türkiye Tarihi, cilt 4: Çağdaş Türki- ye, 1908-1980, (Ed.) Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul, 1997, s. 177-187
Turgut, Nükhet, “Türkiye’de Siyasal Muhalefet Olgusu ve Algısı”, Türk Siyasal Hayatının Gelişimi, (Ed.) Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, Beta, İstanbul, , s. 413-460
Yetkin, Çetin. Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, Karacan Yayınları, İstanbul, 1982
Zürcher, Erik Jean. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003