Hürriyet problemi bağlamında insan fillerindeki temel dinamiklerin farabi felsefesindeki yeri

Hürriyet, ahlak felsefesinin önemli konularından biridir. Bu sorunun başlıca iki önemli boyutu olduğu söylenebilir. Bunlardan biri, seçmeye dair olup, irade hürriyeti; diğeri de eylemi gerçekleştirmeye dair olup eylem hürriyeti adını alır. Hürriyet problemi günümüze kadar İslam düşünce geleneğinde ağırlıklı olarak Tanrı-merkezli bir şekilde ele alına gelmiş, Tanrının mutlaklaştırılması adına insanın hürriyeti meselesinde insan adeta yok sayılmıştır. Probleme bir çözüm bulunmak isteniyorsa, insanı da işin içerisine katan bir bakış açısıyla ele alınması gerekmektedir. Bu makale, İslam felsefesinin önde gelen filozof ve ahlakçılarından Farabinin görüşleri çerçevesinde insan ve eylemleri ile ilgili bazı temel kavramları hürriyet problemi merkezinde ele almaya çalışmaktadır.

Major dynamics of human acts in alfarabis philosophy in the context of the problem of freedom

: Freedom is one of the most important questions of ethics. One can say that this question has two major dimensions: One is related to the selecting of an act and called freedom of will and the other is related to the fulfillment of the act and called freedom of action. The problem of freedom has been so far addressed in Islamic intellectual tradition mostly in a theocentric manner, almost totally ignoring the human freedom for the sake of the notion of an absolute power of God. In order to bring a reasonable solution to the question, one should take account of the human being and his freedom. This article attempts at addressing some basic concepts concerning the human being and his actions with a special emphasis on the problem of freedom within the context of al-Farabis views, who is one of the leading Muslim philosophers and moralists.

PDF

___

Akarsu, B. (1984). Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Savaş Yayınları.
Akbulut, A. (1992). Sahabe Devri Siyasi Hareketlerinin Kelami Problemlere Etkileri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Aristoteles (1997). Nikomakhosa Etik (çev. S. Babür). Ankara: Ayraç Yayınevi.
Attas, S.N. (1995). İslam, Sekülerizm ve Geleceğin Felsefesi (çev. M.E. Kılıç). İstanbul: İnsan Yayınları.
Aydın, Ö. (1998). Kuran Işığında Kader ve Özgürlük, İstanbul: Beyan Yayınları.
Birand, K. (1993). İlkçağ Felsefesi Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Cevizci, A. (1996). Felsefe Sözlüğü, Ankara: Ekin Yayınları.
Cihan, A.K. (1998). İbn Sina ve Gazalide Bilgi Problemi, İstanbul: İnsan Yayınları.
Coşkun, İ. (2001). İnsanın Eylem Yapma Gücü ve Hürriyeti, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (2).
Çelik, İ. (1991). İslamda İnanç Hürriyeti, Beşeri İrade ve Kalbin Mühürlenmesi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (3).
Platon (2005). Devlet (çev. N. Akbıyık). İstanbul: Timaş Yayınları.
Platon (1997). Phaidros (çev. H. Akverdi). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Fahri, M. (1997). İslam Felsefesi Kelamı ve Tasavvufuna Giriş (çev. Ş. Filiz). İstanbul: İnsan Yayınları.
Farabi (1377h). Et-Tenbih ala Sebilis-Saade. Haydarabad: El-Mektebetus-Sadiyye.
Farabi (1399h). Fususul- Hikem (nşr. M.H. Yasin). Bağdad: Matbaatu Emir.
Farabi (1935). El-Mesailül-Felsefiyye (çev. K. Burslan). Uzlukoğlu Farabinin Eserlerinden Seçme Parçalar içinde. İstanbul: Devlet Basımevi.
Farabi (1949). İhsaul-Ulum (nşr. O. Emin). Kahire: Darul-Fikril-Arabi.
Farabi (1961). Fusul al-Madani: Aphorisms of the Statesman (thk. D.M. Dunlop). Cambridge: Cambridge University Press.
Farabi (1974). Aristo Felsefesi (çev. H. Atay). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Farabi (1980). Es-Siyasetül-Medeniyye (çev. Komisyon). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Farabi (1986). Fusulul-Müntezea fi İlmil-Ahlak (nşr. F. M. Neccar). Beyrut: Darul-Maşrık.
Farabi (1994). Kitabus-Siyasetil-Medeniyye (nşr. A.E. Mulhim). Beyrut: Dar ve Mektebetul-Hilal.
Farabi (1995a). El-Medinetul-Fadıla (nşr. A.E. Mulhim). Beyrut: Dar ve Mektebetul-Hilal.
Farabi (1995b). Tahsilüs-Saade (nşr. A.E. Mulhim). Beyrut: Dar ve Mektebetul- Hilal.
Farabi (1999a). İlimlerin Sayımı (çev. A. Arslan). Ankara: Vadi Yayınları.
Farabi (1999b). Mutluluğun Kazanılması (çev. A. Arslan). Ankara: Vadi Yayınları.
Farabi (2005). Tenbih ala Sebilis-Saade (çev. H. Özcan). MÜİFV Yayınları.
Gökberk, M. (1996). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Gölcük, Ş. (1979). Kelam Açısından İnsan ve Filleri. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
Güler, İ. (1995). İman-Ahlak İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
İbn Manzur (1990). Lisanul-Arab. Beyrut: Daru Sadr.
İbn Rüşd (1910). Faslu-l Makal (nşr. A.N. Cemal & M.E. Haneci). Kahire: Matbaatul-Mueyyid.
İbn Sina (1978). Kitabun-Necat (nşr. H.N. İsfahani). Tahran: Danişgah-ı Tahran.
İbn Sina (1997). El-İlahiyyat min Kitabiş-Şifa (nşr. H. Amuli). Kum: Defter-i Tebligat-İslami.
Keskin, H. (1997). Kader ve Kaza. İstanbul: Beyan Yayınları.
Kıllıoğlu, İ. (1994). Düşünce ve Özgürlük. İstanbul: Timaş Yayınları.
Ocak, H. (2003). Farabide Nübüvvet Felsefesi. Basılmamış Yüksek Lisans Semineri.
Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özer, M. (1997). İnsan Hürriyeti. İstanbul: Nun Yayınları.
Sami, Ş. (1317h). Kamus-ı Türki. İstanbul: İkdam Matbaası.
Taylan, N. (1991). Anahatlarıyla İslam Felsefesi. İstanbul: Ensar Neşriyat.
Urhan, V. (2002). İnsan ve Tanrının Kişiliği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
Weber, A. (1993). Felsefe Tarihi (çev. H.V. Eralp). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
Yaran, C.S. (1997). Kötülük ve Teodise, Ankara: Vadi Yayınları.