MÜSTAKÎMZÂDE SÜLEYMÂN SÂDEDDÎN'İN DURÛB-I EMSÂL ADLI ESERİNİN IŞIĞINDA ATASÖZLERİNİN TÂRİHÎ SEYRİ İle ESERDEKİ ATASÖZLERİNİN TESPİTİ Ve TASNİFİ THE IDENTIFICATION AND CLASSIFICATON OF THE PROVERBS WITH THEİR HISTORICAL JOURNEY CONCERNING THE WORK OF D

Öz ÖZDili zenginleştiren, yazıyı ve sözü güzel ve etkin kılan, çoğunlukla uzun cümlelerle anlatılabilecek bir işi, olayı, kılışı kısa ve noksansız anlatmaya yarayan kalıp sözlerin içinde atasözleri önemli bir yer tutar. Eskiden sav, mesel, tâbir gibi farklı isimler altında kalıp sözleri derleyen kaynaklar; atasözlerini, deyimleri, ikilemeleri, özdeyişlerin hepsini bir arada ve karışık hâlde vermiştir. Bu sebepten, bu tür tarihî metinler tasnife muhtaçtır. Biz bu çalışmamızda, Türk dilinin ilk yazılı kaynaklarından başlayarak günümüze kadar atasözleri ile ilgili kaynaklar hakkında kısa bilgiler verdik. Daha sonra ise Müstakîmzâde Süleymân Sâdeddîn’in Durûb-ı Emsâl adlı eserinde yer alan atasözlerini tespit edip bu konuda yazılmış örnek üç eserle karşılaştırarak değerlendirdik. ABSTRACTProverbs occupy an important place among routines being useful for describing a task, an event and an action, which can be accurately described mostly through long sentences, which enrich a language and make writing and discourse effective. In early years resources, which compiled routines under different terms such as argument, maxim and phrases, indicated all in one proverbs, idioms, reduplications and mottos disorderly. Thus, these kinds of historical writings require classification. In this study, we provided some brief information about the resources related to the proverbs beginning from the early written resources until today. In addition, we identified the proverbs in Suleyman Sadeddin’s work of Durub-ı Emsal and evaluated them comparing three sample works written in this context.

PDF

___

AKSOY, Ö. A. (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İnkılâp Yayınları, Ankara.

AYDEMİR, A. (2012), “Türkçede Artzamanlı Sözvarlığı Boyutuyla: ‘Yok’ ve ‘Çok’ Kelimeleri Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı 200, İstanbul.

BATUR, Z. GÖLCÜ, İ. (2013?), “Kutadgu Bilig’de Anlatımı Güçlendiren Materyaller: İkna Etme Teknikleri”, TSA, yıl 17, Sayı.2, İstanbul.

BEYZADEOĞLU, S. (2003), Dur‚b-ı Emsal-i Osmaniye, MEB Yayını, İstanbul.

BİRTEK, F. (1944), En Eski Türk Savları I, TDK Yayını, Ankara.

BURSALI, M. T. (1915), Osmanlı Müellifleri, (Tıpkı Basım), Bizim Büro Yayınları, c. 1-3, İstanbul.

DEVECİ, H. BELET, D. TÜRE H. (2013), “Dede Korkut Hikâyelerinde Yer Alan Değerler”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 12, Sayı: 46, s. 294-321.

DEVELLİOĞLU, F. (2007), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, İstanbul.

DİLÇİN, C. (2013), Yeni Tarama Sözlüğü, TDK Yayını, Ankara.

DİLÇİN, D. (1945), Edebiyatımızda Atasözleri I, TDK Yayını, İstanbul.

ERGİN, M. (1994), Dede Korkut Kitabı, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk

Dil Kurumu Yayınları, 3. Baskı, Ankara.

GÜL, Rıza (2008), “Dede Korkut Hikâyelerinde Söz Kalıpları”, D. Ü. Ziya Gökalp Eğitim

Fakültesi Dergisi, C. 10, Diyarbakır.

KAYA, İ.G. (2006), Divan Edebiyatı ve Toplum, Donkişot Yayınları, İstanbul.

MİLLÎ KÜTÜPHANE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (1992), Türk Atasözleri ve Deyimleri I-II, MEB Yayını, İstanbul.

OCAK, S. (2014), Müstakimzâde Süleyman Sadeddin’in Nakşbendiyye Tarikatının Usûl Ve Adâbına Dair Görüşleri, Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çorum.

ÖLMEZ, M. (2008), (“Divanü Lugati’t-Türk’teki Atasözleri Üzerine”, Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, TDK, sayı 683: 525-527, Ankara.

ŞENOCAK, E. (2001), “ Göktürk Yazıtlarında Türk Halk Edebiyatı Unsurları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 11 sayı: 2, s. 165-176, Elazığ.

TÜLBENTÇİ, F. F.(1963), Türk Atasözleri ve Deyimleri, İnkılap ve Aka Yayını, İstanbul.

YAYLAGÜL, Ö. (2010), “Divânu Lugâti’t-Türk’te Yer Alan Atasözlerindeki Metaforlar”, Millî Folklor, 2010, Yıl 22, Sayı 85, Ankara.

YILMAZ, A. (1991), Müstakimzâde Süleyman Sadeddin’in Hayâtı, Eserleri ve Mecelletü’n-nisâb’ı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.

DİJİTAL KAYNAKÇA

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.56bff374197e59.98175274. Erişim tarihi 14.02.2016).