Osmanlı toplumu genel hatlarıyla, padişah adına yetki kullanabilen askerîler ile vergi ödemekle yükümlü reâyâ zümrelerinden oluşmuştu. Askerî sınıf ise seyfiye, ilmiyye ve kalemiyye zümrelerine ayrılmıştı. Seyfiye, askerî ve idarî alanda; kalemiyye, bürokratik örgütte, ilmiyye ise kazâ, tedris, iftâ ve dinî hizmetlerde istihdam edilen insan gücünü oluşturmakta idi. Askerîlerin vergi muafiyetine sahip olmaları onlara büyük bir ayrıcalık kazandırmış, reâyâdan bir kimse “askerîler” arasına katılmak istediğinde en erişilebilir yol olarak ilmiyye zümresi görülmüştü. Reâyâ medrese eğitimi alma koşuluyla ilmiyye zümresine girebilirdi. İlmiyye silkine girişi kontrol ve denetimi altında bulunduran ilmiyye bürokrasisinin önemli bir unsuru ise mülâzemet sistemi idi. Bu makale, esas olarak XVI.-XVIII. yüzyıllarda mülâzemet sistemi üzerinde şeyhülislâmlığın değişen rolünü açıklamayı hedeflemektedir.

This article aims to examine the mülazemet system, an important element in Ottoman Ilmiyye Bureaucracy between the 16th and 18th centuries, to explain how one entered into the ulema profession as well as to clarify şeyhülislam (Sheikh ul Islam)'s role within this system. The institution of şeyhülislam increased its authority in the Ottoman State in the first quarter of the 16th century and with this newly established influence, it started to take control of the ilmiyye bureaucracy. The mülazemet system which had been under the authority and supervision of the Kadiasker (Chief Military Judge) of Rumeli in the 16th century had now entered within the jurisdiction of şeyhülislam and thus, şeyhülislams played a fundamental role in being accepted into the ulema profession in the 18th century.