Memlük Tarihçilerine Göre Dulkadıroğlu Şahsuvar Bey İsyanı

Moğol istilası sebebiyle Suriye'nin kuzeyi ve Anadolu'nun güneydoğusuna göç eden Türkmenler Memlük Devleti tarafından Müslümanları koruma, soydaşlarına kucak açma ve İlhanlılar ile Kilikya Ermenilerine karşı tampon bölge oluşturma gibi maksatlarla himaye edilmiştir. Aralarında Dulkadıroğulları da bulunan bu Türkmen grupları Gazze'den Sis (Kozan) hududuna kadar olan bölgede iskan edilmişler, beylerine de ikta ve emirlik payesi verilmiştir. Memlük Devleti kendisine tabi unsurlar olarak gördüğü Türkmenlerin müstakil hareket etmelerine de mani olmaya çalışmıştır. Özellikle Osmanlıların güçlü bir devlet olarak tarih sahnesine girişinden sonra bahsedilen bölgelerdeki Ramazanoğulları ve Dulkadıroğulları gibi beylikleri kontrolü altına almaya çalışması, Memlükler ile Osmanlılar arasında nüfuz mücadelesine neden olurken, aynı zamanda Memlüklerin bu beyliklerle sorunlar yaşamasına da yol açmıştır. Memlük-Dulkadıroğulları ilişkilerinin, Memlükler ile Osmanlılar arasındaki nüfuz mücadelesinin tesirinde şekillendiğini söylemek mümkündür. Biz bu çalışmada, Memlük-Dulkadıroğulları münasebetlerinin bahsi geçen hususiyetini en fazla ortaya koyan örneklerden Şahsuvar Bey'in isyanını ele aldık. Burada da esas itibariyle Memlük tarihçilerinin Şahsuvar Bey meselesine yaklaşımını öne çıkardık.

Rebellion of Dulqadıroğlu Shahsuwar Bey According to Mamlukid Historians

Turkomans who migrated into north of Syria and southeast of Anatolia because of Mongol invasion were protected by Mamluk State for the purposes of guarding Muslims, taking its brothers under its wings and forming a buffer zone between it and Ilkhanid Mongols and Cilician Armenians. These Turkoman groups including Dulqadiroğullan were settled in the region from Gaza to Sis (Kozan) and their Beys were granted with iqtas and emirate ranks. Mamluk State regarded them as subjects toit and tried to hinder their acting independently. Especially after being a great actor in history, Ottoman State wanted to have a grip on beylicates like Ramazanoğullan and Dulqadiroğullan in those regions. This caused a power struggle between Mamluks and Ottomans to gain ascendance over those beylicates, at the same time it led to problems between Mamluks and those beylicates. it is possible to say that the relations between Mamluks and Dulqadiroğulları were formed by power struggle between Mamluks and Ottomans. in this study, we dealt with rebellion of Shahsuwar Bey which is the most striking example for the characteristic of the relations between Mamluks and Dulqadiroğulları mentioned above. Our main goal is to highlight approaches of Mamlukid historians to this rebellion and Shahsuwar Bey.

Keywords:

Shahsuwar, rebellion of Shahsuwar Bey, Mamluks, Dulqadiroğulları, Mamlukid historians Ottomans,

PDF

___

Abdülbasıt el-Malatî, Zeyneddin b. Halil b. Şahin ez-Zâhirî (ö. 920/1514), Neylü’l-emel fî zeyli’d-Düvel (nşr. Ömer Abdüsselam Tedmürî), I-IX, Beyrut 2002.
Aktan, Ali, “Memlûk-Haçlı Münasebetleri”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 106 (1997), s. 416-451.
Amitai-Preiss, Reuven, Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260-1281, Cambridge 1996.
Âşûr, Fayed Hammâd, el-Alâkâtü’s-siyâsiyye beyne’l-Memâlîk ve’l-Muğûl fi’d- Devleti’l-Memlûkiyyeti’l-ûlâ, Kahire 1976.
Âşûr, Saîd A. el-Müctemau’l-Mısrî fî asri Selâtîni’l-Memâlîk, Kahire 1992.
Ayalon, David, “Awlâd al-Nâs”, EI², I (1954), s. 765.
————, “Names, Titles and ‘nisbas’ of the Mamlûks”, The Mamlûk Military Society, Collected Studies, London 1979, s. 189-232.
————, “Studies on the Structure of the Mamluk Army-I”, BSOAS, XV (1953), s. 202-228; aynı makale II, a.e., XV (London 1953), s. 448-476; aynı makale III, a.e. XVI (1954), s. 57-90.
————, “The System of Payment in Mamluk Military Society”, JE- SHO, I (1958), s. 37-65, s. 257-295.
Derrâc, Ahmed, “Mersûmü’s-Sultan Kayıtbay el-Hâs bi-Küttâbi’s-sır ve’l-kudât ve’s-sâdır fî şehri Şevvâl 874 h.”, Mecelletü’l-Bahsi’l-İlmî ve’t-Türâsi’l-İslâmî, III (Mekke 1400/1980), s. 257-282.
————, “Terâcimü küttâbi’s-sır fi’l-asri’l-Memlûkî”, Mecelletü’l-Bahsi’l- İlmî ve’t-Türâsi’l-İslâmî, IV (Mekke 1401/1981), s. 315-350.
Dühmân, Muhammed Ahmed, Mu‘cemü’l-elfâzı’t-târîhiyye fi’l-asri’l-Memlûkî, Beyrut 1990.
Ergun, Nuray, Ayni Câlût Savaşı ve Neticeleri (658/1260) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 1999.
Eymen Fuâd Seyyid, “Kahire”, DİA, XXIV (2001), s. 173-175.
Gül, Muammer, “Mısır Memlûkları’nda Bir Sürgün Sistemi Olan Battallık ve Kudüs”, Belleten, LXVI/246 (2002), s. 363-370.
Hasan el-Bâşâ, el-Fünûnü’l-İslâmiyye ve’l-vezâif ale’l-âsâri’l-Arabiyye, I-III, Ka- hire, ts.
Hatîb el-Cevherî, Nureddin Ali b. Davud b. İbrahim es-Sayrafî (ö. 900/1495), İnbâü’l-hesr bi-ebnâi’l-asr (nşr. Hasan Habeşî), Kahire 1970.
Holt, P. M., “Memlûk Sultanlığında Devlet Yapısı” (çev. Samira Kortan- tamer), Belleten, LII/202 (1988), s. 227-246.
İbn Ecâ, Muhammed b. Mahmûd el-Halebî (ö. 881/1476), el-Irâk beyne’l- Memâlik ve’l-Osmâniyyîne’l-Etrâk maa Rihleti’l-Emîr Yeşbek ed-Devâdâr li- Muhammed b. Mahmûd el-Halebî el-Mülakkab bi’bni Ecâ (nşr. Mu- hammed Ahmed Dühmân), Dımaşk 1986
İbn Fazlullah el-Ömerî, Şihabeddin Ahmed b. Yahya (ö. 749/1349), Mesâlikü’l-ebsâr fî memâliki’l-emsâr, Memâlikü Mısr ve’ş-Şâm ve’l-Hicâz ve’l-Yemen (nşr. Eymen Fuâd Seyyid), Kahire 1985.
İbn İyâs, Muhammed b. Ahmed (ö. 930/1524), Bedâiu’z-zühûr fî vekâii’d- dühûr (nşr. Muhammed Mustafa), I-V, Kahire 1982-1984.
İbn Sibât el-Gazzî, Hamza b. Ahmed b. Ömer, Sıdku’l-ahbâr-Târîhu İbn Sibât (nşr. Ömer Abdüsselam Tedmürî), I-II, Trablus 1993.
İbn Şahin ez-Zâhirî, Garsüddin Halil (ö. 873/1468), Zübdetü Keşfi’l- memâlik ve beyânü’t-turuk ve’l-mesâlik (nşr. Paul Ravaisse), Paris 1894.
İbn Tağriberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemaleddin Yusuf (ö. 874/1469), en- Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire, XVI (Cemaleddin eş- Şeyyâl-Fehim M. Şeltût), Kahire 1972.
İbn Tolun, Şemseddin Muhammed b. Ahmed (ö. 953/1546), Müfâke- hetü’l-hıllân fî havâdisi’z-zamân (nşr. Halil el-Mansur), Beyrut 1998.
İbnü’l-Hımsî, Şihabeddin Ahmed b. Muhammed b. Ömer (ö. 934/1528), Havâdisü’z-zamân ve vefiyyâtü’ş-şüyûh ve’l-akrân (nşr. Ömer Abdüsselam Tedmürî), I-III, Beyrut 1999.
İbnü’l-İmâd, Abdülhay b. Ahmed (ö. 1089/1679), Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb (nşr. Abdülkadir el-Arnaûd-Mahmud el-Arnaûd), I-X, Dımaşk 1986-1993. el-Kalkaşendî, Ahmed b. Ali (ö. 821/1418), Subhu’l-a‘şâ fî sınâati’l-inşâ, I- XV, Kahire 1910-1920.
Kanat, Cüneyt, “Memlûkler’in Baybars Zamanındaki (1360-1377) Su- riye-Çukurova Siyaseti ve Bu Siyasetin Çukurova’nın Türkleşme- sindeki Rolü”, III. Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni Sempozyumu, Bil- diriler, Adana 1999, s. 423-434.
Kopraman, Kazım Yaşar, “Mısır Memlûkleri (1250-1517)” Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, VI (1992), s. 433-543.
————, “Mısır Memlûkleri (1250-1517)”, Türkler, V (2002), s. 99-126.
Kortantamer, Samira, Bahrî Memlûklar’da Üst Yönetim Mensupları ve Aralarındaki İlişkiler, İzmir 1993.
————, “Memlûklarda Devlet Yönetimi ve Bürokrasi” Tarih İncelemeleri Dergisi, II (1984), s. 27-45.
el-Makrîzî, Takıyyüddin Ahmed b. Ali (ö. 845/1441), Kitâbü’l-Mevâiz ve’l- i‘tibâr bi-zikri’l-hıtat ve’l-âsâr, I-II, Beyrut, ts.
Müna Muhammed Bedir, “el-Ukûbât ve turuku tenfîzihâ min hılâli suve- ri’l-mahtûtâti’l-İslâmiyye mine’l-karni’s-sâbi‘ hatta’l-karni’l-hâdî aşera’l-Hicrî (M. XIII-XVII)”, el-Mecelletü’t-Târîhiyyetü’l-Mısriyye, XLIII (2005), s. 279-350.
Özaydın, Abdülkerim, “Abdülbâsıt el-Malatî”, DİA, I (1988), s. 201-202.
————, “Aynicâlût Savaşı”, DİA, IV (1991), s. 275-276.
Özbek, Süleyman, “Yakın Doğu Türk-İslam Tarihinin Akışını Değiştiren Bir Meydan Savaşı: Ayn Calud”, Türkler, V (2002), s. 127-133.
Rabbat, Nasser O., The Citadel of Cairo, Leiden-New York-Köln 1995.
es-Sehâvî, Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman (ö. 902/1497), ed- Dav’ü’l-lâmi‘ li-ehli’l-karni’t-tâsi‘, I-XII, Kahire, ts.
————, Vecîzü’l-kelâm fi’z-zeyl alâ Düveli’l-İslâm (nşr. Beşşâr A. Maruf v.dğr.), I-IV, Beyrut 1995.
Seyyid Muhammed es-Seyyid, “Evlâdü’n-Nâs”, DİA, XI (1995), s. 525- 526.
Smith, John M. Jr., “Ayn Jâlût: Mamlûk Success or Mongol Failure?”, HJAS, ILIV/2 (1984), s. 307-328.
Sümer, Faruk, “Çukurova Tarihine Dâir Araştırmalar (Fetihten XVI. Yüzyılın İkinci Yarısına Kadar)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, I/1 (1963), s. 1-113.
es-Süyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebû Bekir (ö. 911/1505), Hüsnü’l- muhâdara fî ahbâri Mısr ve’l-Kâhire, Kahire, ts.
Tansel, Selâhattin, Osmanlı Kaynaklarına Göre Fatih Sultan Mehmed’in Siyâsî ve Askerî Faaliyeti, Ankara 1999.
Tekindağ, Şehabettin, “Fâtih Devrinde Osmanlı-Memlûklu Münasebet- leri”, İÜEF Tarih Dergisi, XXX (1976), s. 73-98.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, Ankara 1988.
————, Anadolu Beylikleri, Ankara 1988.
Yiğit, İsmail, Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi: Memlûkler, VII, İstanbul 1991.
Yiğit, İsmail-Mustafa Çuhadar, “İbn Tağrîberdî”, DİA, XX (1999), s. 385-388.
Yinanç, Refet, Dulkadir Beyliği, Ankara 1989.
————, “Dulkadıroğulları”, DİA, IX (1994), s. 553-557.