Gritti Ludovicus'un Macar Valiliği (1531-1534)

Bu makalede Venedik Doçu Andrea Gritti’nin İstanbullu bir “mücevhertüccarı-bankeri” olup çıkan yasa dışı oğlu Alois Gritti’nin Macar tarihinde oynadığı tuhaf epizodu ele alan yazar, konunun uzmanı sayılan Kretschmayr’ın yetmiş yıl önce çizdiği taslakta düzeltmeler, eklemeler yapılabileceğini gösteren verilere ulaştığını belirtmekte. “Gubernator”un Macaristan serüveni ana çizgileriyle şöyledir: Doç-oğlunun Macarlarla ilişkisi 1528'de Kral János'un sultanın dostluğunu elde etmek üzere İstanbul’a gönderdiği elçinin çabalarını desteklemesi, başarıya ulaşması, böylece de Szapolyai'nin İstanbul'daki resmi temsilcisi olmasıyla başlar. Doç-oğlu ya da Bey Oğlu 1529'da Macaristan seferine çıkan ordunun iaşe işlerini üstlenir. Gritti 14 Eylül 1529’da Kral János'un Macaristan tahtına oturtulması töreninde artık padişahın temsilcisidir. Derken kral hazinedarı ve danışmanı olur, üstelik Eğri piskoposluğu da ona verilir. Gritti bozuk mali durumu gidermeye çabalar. Bir ara İstanbul’a döner ve orada 1530 seferinin iaşe işlerini alır, ayrıca Ferdinand’ı diplomatik yoldan yıldırmakla görevlendirilir. Buda’ya dönünce Almanlar saldırır, hatta Buda kuşatılır, Gritti bu sırada cesaretiyle de göz doldurur. Kuşatma sonrasında gubernatorluğa, yani valiliğe atanır. Ama beyler ve soyluların büyük çoğunluğu buna karşı çıkar. Vali olduktan sonra Ferdinand'a karşı diplomatik girişimlerini artırır. Ancak Osmanlı ordusunun saldırmak bir yana ateşkes imzalaması ve geri çekilmesi üzerine Kral János izlediği politikayı değiştirir, Gritti’nin yetkilerini kısıtlar, tuz ocaklarının yönetimini vb. geri alır. Gritti yeniden İstanbul'a gider ve 1532 yılı Osmanlı seferi öncesinde Buda’ya döner. Ordunun yaklaştığı haberi üzerine ipler yine onun eline geçer. Bu kez ona başkomutanlık ünvanı da verilir. Artık pratikte de Macarların efendisi odur. Osmanlı ordusunun başarısızlığından sonra Gritti iç heseplaşmalarla uğraşır. Ferdinand'ın barış görüşmelerinde ilerleme sağladığını duyunca İstanbul’a gider. Kral János da bir temsilcisini onun arkasından gönderir; çünkü bu yeni durum ikisinin de işine gelmemektedir. Gerçekten de barış imzalanır. Gritti padişah ile Ferdinand arasındaki pazarlığa karışır. Barış imzalanınca yavaş yavaş taraf değiştirme sinyalleri verir. Bu durum ortaya çıkınca pozisyonu sarsılır. Sonunda Babıali'nin isteği doğrultusunda Macaristan-Avusturya sınırını çizmek üzere Macaristan'a doğru yola çıkar. Onun geldiği haberi duyulunca Erdelliler silahlanarak geçişini engellemek isterler. Brasso'da baş düşmanı olan bir soyluyu yakalatıp öldürtmesi bardağı taşıran son damla olur. Meggyes’deyken on binlerce silahlı kişi tarafından kuşatılır, yardım ister, ancak Kral János özellikle geç kalır ve Gritti ile yanındaki Osmanlı askerleri burada kılıçtan geçirilir. Babıali olayı uzun uzun soruşturur, ama Sadrazam İbrahim Paşanın idamı ile konu gündemden düşer.

Ludovicus Gritti, the Hungarian Governor-151-1534

In this article author narrates the odd role of Alajos (Luigi) Gritti, who was the illegitimate son of Venice Doge Andrea Gritti, in Hungarian history. He also demonstrates that he accessed data which make possible to correct story line as told by Kretschmayr, who also was an expert for the same subject, seventy years ago. Governor’s Hungarian adventure roughly summarized as follow: Doge-son (Son of Doge) relations with Hungary began when King János send his envoy to Istanbul in order to gain Sultan’s friendship. Doge-son (Gritti) supported the envoy’s effort and in return of his achievement he became official representative of Szapolyai. In 1529 He undertook food supplying business for Ottoman army’s campaign against Hungary. At September 14, 1529 he represented Ottoman Sultan at the ceremony when King Jánossucceed to throne. In mean time, He became king’s treasurer and adviser. What is more, Egri’s office of bishop is given to his control. Meanwhile, he struggled with financial difficulties. He went back to Istanbul and undertook food supplying for 1530 campaign. Besides, He took the task to intimidate King Ferdinand diplomatically. When he went back to Buda Germans attacked to Hungary, even besieged the town. He proved his courage in this event. After besiegement he was appointed to governor. However, majority of Nobles and Beys opposed to this appointment. After becoming a governor, he increased his diplomatic war against King Ferdinand. When Ottoman Army, instead of attacking, signedceases-fire and retreated, King János limited Gritti’s power and took back the management of salt mines. Gritti once again went back to Istanbul and returned to Buda before 1532 campaign. When approaching of Ottoman Army was heard, Gritti took back the control. This time he entitled as the commander-in-chief. Now he is leader of Hungarian People in real life. After the failure of Ottoman Army, Gritti was engaged in domestic political disputes. When he learned that Ferdinand got progress in peace talks, he went to Istanbul. King Ferdinand also sent his envoy to Istanbul because this situation was not favorable one for both of them. In fact, Peaces treaty was signed. Gritti interfered in bargaining process between Sultan and Ferdinand. After peace treaty, he signaled changing the side. When his intention was revealed, his lost his position. Finally, As requested by Babıali, he went to Hungary to draw the border between Hungary and Austria. When his arrival was heard, Erdély people got armed to stop him. In Brasso he killed his chief enemy who was happened to be a noble man. This was considered as “the straw that broke the camel-s back” situation for him. When he was in Meggyes, Thousands armed people surrounded him. He requested help, but King János intentionally acted slow. In this case, Gritti and Ottoman soldiers with him were slew. Babıali investigated this incident a long time. However, after execution of İbrahim Pasha, case was dropped.

___