Bosna Valisi Mehmed Vecihi Paşa'nın Muhakemesi

Tanzimat'ın ilanıyla birlikte bir dizi yenilik yapıldı. Bugüne kadar yapılan çalışmalarda hep Tanzimat'ın halk üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir. Bu çalışmada ise Tanzimat'tan en az halk kadar, belki de onlardan daha fazla etkilenen grup olan bürokratlar konu edilmiştir. Fermanın yayınlanmasından sonra onlarca bürokrat Tanzimat'ın icaplarını yerine getirmedikleri için cezalandırılmıştır. Tanzimat Fermanı'nın gereklerini yerine getirmeme kaygısı birçok memurun korkulu rüyası olmuştur. Hatta Tanzimat ilan edilirken Sadrazam olan Hüsrev Paşa'nın dahi aynı gerekçe ile Tekfurdağı'na sürgüne gönderilmesi tüm memurlar açık bir mesaj niteliği taşımıştır. Mevcut araştırmada yargılanan memurlardan biri olan Mehmed Vecihi Paşa'nın muhakeme süreci incelenmiştir. Makalede soruşturmanın başlaması, Paşa'ya isnat edilen suçlar, Paşa'nın savunması ve sonuçlan ayrıntıları ile incelenerek, muhakemenin bir Tanzimat bürokratı üzerindeki baskısı ve yargılamanın nasıl yapıldığı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Metinde de görüleceği gibi suçlanma kaygısı taşıyan Mehmed Vecihi Paşa kendini savunurken sık sık suçlamaların Tanzimat öncesine ait olduğunu ifade etmek zorunda kalmıştır. Suçlanma veya görevden el çektirme kaygısı taşıyan memurların çekingen davranmaları, kamu güvenliğini ciddi manada zaafa uğratmış, ülkenin her yanında devlete karşı isyanlar çıkmıştır. Çalışma bu haliyle Tanzimat-Bürokrasi ilişkisi gibi konulara dikkat çekmeyi hedeflemektedir.

The Trial of Bosnian Governor Mehmet Vecihi Pasha

A series of improvements have been performed with the announcement of Tanzimat. Previous studies have evaluated the effects of Tanzimat on the public. However, in this study, bureaucrats who are affected from the Tanzimat as much as public, if not more, are referred. After the edict was published, tens of bureaucrats have been punished because of not fulfilling the requirements of Tanzimat. The apprehension of not being able to fulfill the requirements of the Edict of Tanzimat has been a nightmare for lots of officers. In fact, it was an explicit message for all officers that even Hüsrev Pasha, who was the Grand Vizier when Tanzimat was announced, has been banished to Tekfurdağı with the very same reason. In this paper, the process of the trial for one of the officers, Mehmet Vecihi Pasha, has been examined. This paper aims to reveal the restraints of the trial on a Tanzimat bureaucrat and how the trial is conducted by a thorough inspection of the inception of the trial, the crimes attributed to Pasha, defence of Pasha and the results. In his defence, Mehmet Vecihi Pasha was obliged to frequently mention that the accusations were due before Tanzimat, with the apprehension of being accused. The timid conducts of the officers, who were afraid of being accused or forced to resign, have caused a severe frailty on public safety leading to riots against the government all over the country. This study aims to point out the relations between Tanzimat and issues such as Bureaucracy.

Keywords:

Tanzimat Firman, Bosnia, Mehmet Vecihi Pasha, Criminal Law Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye,

PDF

___

A- ARŞİV VESİKALARI
1- Defterler
Nefy ve Kısas Defteri, no:2
Mühimme-i Mektûme, no:9
Tanzimât-ı Hayriye Defteri
2- Müteferrik Vesikalar
a- İrade Dahiliye
Dosya no:10, Gömlek no:448; Dosya no:10, Gömlek no:449; Dosya no:22, Gömlek no:1045; Dosya no:24, Gömlek no:1159; Dosya no:24, Gömlek no:1177; Dosya no:25,
Gömlek no:1195; Dosya no:28, Gömlek no:1241; Dosya no:46, Gömlek no:2286 b- İrade Meclis-i Vâlâ
Dosya no:19, Gömlek no:298; Dosya no:21, Gömlek no:326; Dosya no:24, Gömlek
no:373, Dosya no:46, Gömlek no:867; Dosya no:47, Gömlek no:900; Dosya no:48,
Gömlek no:911; Dosya no:55, Gömlek no:1053, Dosya no:60, Gömlek no:1138
B- KİTAP VE MAKALELER
Belgradî Raşid, Tarih-i Vak‘a-i Hayretnümâ-i Belgrad ve Sırbistan, Tatyos Divitciyan Matbaası, İstanbul 1291.
Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu-Batı Yayınları, İstanbul 1978.
Ekinci, Ekrem Buğra, Tanzimat ve Sonrası Osmanlı Mahkemeleri, Arı Sanat Yayınları, İstanbul 2004.
Eren, Ahmet Cevat, Mahmud II. Zamanında Bosna-Hersek, Nurgök Matbaası, İstanbul 1965.
Gökcen, Ahmet, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, İstanbul 1989.
Gölen, Zafer, Tanzîmât Döneminde Bosna Hersek, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2010. Hamzaoğlu, Yusuf, Sırbistan Türklüğü, LogosA, Üsküp 2004.
İnalcık, Halil, “Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri”, Belleten, c. XXVIII/sy.112, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1964 (Tıpkıbasım-2001), s.623-690.
_____________; “Adâletnâmeler”, Belgeler, c. II/sy. 3-4, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1993, s.49-142.
Karataş, Ali İhsan, Osmanlı Dönemi Bursa Sürgünleri (18.-19. Asırlar), Emin Yayınları, Bursa 2009.
Kaynar, Reşat, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1985.
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî Yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmaniyye, c. IV, Matbaa-i Amire, İstanbul 1308.