Bolu Basınında Milli Mücadele

Mondros Mütarekesi'nin ardından İtilaf Devletleri'nin Anadolu'da başlattıkları işgal, mezalim ve katliam hareketlerine karşı Milli Mücadele'yi desteklemek üzere çıkan basın organları Türk milletinin sesi olmuştur. Dönemin olağanüstü koşulları altında türlü güçlüklere rağmen yayın hayatına devam eden bu basın organları arasında Bolu'da çıkan gazeteler de önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada; "milli birlik ve beraberlik", "hakimiyet-i milliye" ve "istiklâl-i tam" fikirleri etrafında Milli Mücadele lehine kamuoyu oluşturmak, halkı baş gösteren tehlikeler hakkında zamanında ve doğru haberlerle bilgilendirerek uyanık ve teyakkuz halinde tutmak üzere Bolu livasında çıkan Bolu, Dertli ve Türkoğlu gazeteleri ile bölgede Hürriyet ve İtilaf Fırkası'nın sözcülüğünü yapan Kürsî-i Millet gazetesi Milli Mücadele'ye yaklaşımları çerçevesinde ele alınmıştır.

The Turkish National Struggle in the Press of Bolu

Press Organs which were issued in order to support the struggle of national independence against occupation, atrocities and massacres carried out in the Anatolia by Entente States following Treaty of Mondros became the voice of the Turkish Nation. Newspapers published in Bolu have had also a significant place among these press organs which continued their publication despite various challenges and handicaps under the extraordinary conditions of the time. In this study, Newspapers of Bolu, Dertli and Türkoğlu which were published in Bolu District for the purpose of creating public opinion in favor of the national struggle around the ideas of "National Unity and Solidarity", "National Sovereignty" and "Full Independence" and keeping people awake and on full alert about the prevailing dangers in time with true and correct news, and Kürsi-i Millet Newspaper which was the speaker of Party of Liberty and Entente have been discussed by taking into consideration of their approaches to the National Struggle.

Keywords:

Press, National Struggle, Bolu, Dertli, Türkoğlu Kürsî-i Millet,

PDF

___

Arşiv Belgeleri
Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi (ATASE), ATAZB, K.15, G.29, B.29/1-2-3.
ATASE Arşivi, İSH, K.952, G.25, B.25-1.
Resmî Yayınlar
Düstur, “Matbûât ve İstihbârât Müdîriyet-i Umûmîyyesi Teşkîline Dâir Kanun”, Üçüncü Tertip, c.I, (23 Nisan 1336-28 Şubat 1337), Milliyet Matbaası, İstanbul 1929, Kanun No: 22, s.15.
Düstur, “İstanbul Hükûmeti ile Resmî Muhaberenin Memnu’iyyeti Hakkında Kararnâme”, Üçüncü Tertip, c.I, (23 Nisan 1336-28 Şubat 1337), Milliyet Matbaası, İstanbul 1929, Kanun No: 11, s.7.
Düstur, “Neşriyâta Müteallik Mes’uliyet, Mücrimiyet ve Mahkûmiyet Dereceleri Hakkında Hey’et-i Umûmiyye Kararı”, Üçüncü Tertip, c.I, (23 Nisan 1336-28 Şubat 1337), Milli-yet Matbaası, İstanbul 1929, Kanun No: 128, s.115.
Gazeteler ve Mecmualar
Bolu Gazetesi
Dertli Gazetesi
Türkoğlu Gazetesi
Millî Gaye Mecmuası
Gamlı Feryâdî Risâlesi
Hatıralar, Salnameler, Telif-Tetkik Eserler, Makaleler ve Yayımlanmamış Tez-ler
Adıvar, Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Atlas Kitabevi, İstanbul 1994.
Apak, Rahmi, İstiklâl Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Atatürk Kültür,
Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1990.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk (1919-1927), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1997.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk Vesikalar, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Ata-türk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1991.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, c.I, Ankara 1997.
Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1991.
Aydın, Mesut, “Millî Mücadele Döneminde Anadolu’ya Giriş ve Çıkışları Kontrol Altında Tu-tan Kuruluşlar”, Atatürk Yolu, II/5, Ankara (Mayıs 1990), ss.21-47.
Aysal, Necdet, Ulusal Bağımsızlık Savaşında İstihbârâtın Etkisi, Ankara
Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1998.
Baykal, Bekir Sıtkı, Hey’et-i Temsiliyye Kararları, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Ku-rumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
Baykal, Hülya, “Millî Mücadele’de Basın”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, IV/11, Anka-ra, (Mart 1988), ss.471-479.
Bolu İl Yıllığı (1967), Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1968.
Bolu Livası Salnamesi (R.1341/M.1925), Bolu Hükûmet Matbaası, Bolu 1925.
Coşar, Ömer Sami, Millî Mücadele Basını, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları No:5, İstanbul 197-?.
Cumhuriyet’in 70. Yılında Bolu, “Cumhuriyet’in 70. Yılında Bolu Basını”, Bolu Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, Bolu 1993, ss.129-135.
Evcin, Erol, Birinci Dünya Savaşı’ndan Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna Bolu ve Çevre-si ve İz Bırakanları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2011.
Güner, Zekâî-Orhan Kabataş, Millî Mücadele Dönemi Beyânnâmeleri ve Basını, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları Ankara 1990.
Karaoğuz, Doğu, Kuvâ-yı Milliyye Ruhuyla Bir Ömür, Truva Yayınları, İstanbul 2011.
Jaeschke, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi (30 Elim 1918-11 Ekim 1922), Ata-türk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
Koloğlu, Orhan, Türk Basını: Kuvâ-yı Milliyye’den Günümüze, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1993.
Kurnaz, Cemâl, Ahmet Talât Onay, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
Kutlu, Şemseddin, Dertli, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
Okur, Mehmet, Millî Mücadele’de Karadeniz Bölgesi’ne Yönelik İngiliz Faaliyetleri, Genel-kurmay Basımevi, Ankara 2006.
Müstakil Bolu Livası Salname-i Resmîsi (H.1334/M.1916), Bolu Hükûmet Matbaası, Bolu 1916.
Onar, Mustafa, Kurtuluş Savaşı Yazışmaları, Kültür Bakanlığı Kültür Dizisi:45, c.II, Ankara 1995.
Onay, Ahmet Talât, Âşık Dertli, Hayatı, Divânı, Bolu Vilâyet Matbaası, Bolu 1928.
Oral, Fuat Süreyya, Türk Basın Tarihi (1919-1965), İkinci kitap, Doğuş Matbaacılık, Anka-ra 1968.
Özkaya, Yücel, “Millî Mücadele’de Anadolu Ajansının Kuruluşu ve Faaliyetlerine Ait Bazı Belgeler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, I/2, (Mart 1985), ss.587-607.
___________, “Millî Mücadele’nin Başlangıcında Basın ve Mustafa Kemal Paşa’nın Basınla İlişkileri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, I/3, (Temmuz 1985), ss.871-911.
___________, “Şair Dertli’nin Tarihî Şahsiyeti ve Özellikleri”, Bolu İli Halk Edebiyatı Sem-pozyumu (2-4 Mayıs 1986), Bolu Kalkınma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Bolu 1987, ss.50-53.
Rüknü, Özkök, Millî Mücadele Başlarken Düzce-Bolu İsyanları, Ankara 1971. Öztoprak, İzzet, Kurtuluş Savaşında Türk Basını, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, An-kara 1981.
____________, Türk ve Batı Kamuoyunda Millî Mücadele, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
Peker, Nurettin, İstiklâl Harbi’nin Vesika ve Resimleri (1918-1923), İstanbul 1955.
Sarıbay, Selim, İstiklâl Savaşı’nda Mudurnu-Bolu-Düzce, Yay.Haz.:A. Utkan Boyacıgiller, Aydın 1943.
Sonyel, Salâhi R., Kurtuluş Savaşı Günlerinde İngiliz İstihbârât Servisi’nin Türkiye’deki Eylemleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995.
Abdullah, Tansel Fevziye, “Ordumuza Resmen Dağıtılan Eserler ve Mehmetçik’in Sakarya Destanı”, Tarih ve Edebiyat Mecmuası, sy.5, İstanbul (5 Mayıs 1981), ss.55-63.
Toprak, Zafer, Türkiye’de Millî İktisat, Yurt Yayınları, Ankara 1982.
Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasî Partiler, İletişim Yayınları, c.II, İstanbul 1999.
Yalçın, Durmuş ve diğerleri, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2000.
Yalçın, Edip Semih, Türkiye Cumhuriyeti Tarihinin Kaynakları, Berikan Elektronik Basım Yayın, Ankara 2003.
Yılmaz, Celâl, Millî Mücadele’de Dertli Gazetesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1991.