Birinci Haçlı Seferini başarı ile sona erdirmeleri sonucu olarak Suriye ülkesine yerleşmeye muvaffak olan Haçlı kuvvetlerine karşı kazanmış olduğu savaşlarla kısa bir zamanda İslam dünyasında ünlü bir kumandan olarak tanınan Artuk oğlu İlgazi, kardeşi Sökmen tarafından Hısn-ı Keyfa'da (Hasankeyf) kurulan (H. 495=1102 sonları) İlk Artuklu Beyliği'nden sonra ikinci olarak Mardin'de "Tabaka-i İlgaziyye" adiyle teessüs etmiş bulunan Artuklu Beyliği’nin kurucusudur. Bu ünlü Türkmen beyi'nin, Büyük Selçuklu İmparatorluğuna bağlı olarak veya olmayarak girişmiş olduğu siyasi faaliyetleri hakkında şimdiye kadar çeşitli kaynaklardan faydalanılmak suretiyle bir araştırma yapılmamış, ancak dar ansiklopedi sayfalarında yetersiz ve kısa bilgiler verilmiştir. Biz bu yazımızda bu konuyu, Arap, Süryani, Ermeni, Lâtin ve Gürcü kaynaklarının bize verdikleri imkân nisbetinde incelenmeye çalışacağız.