52086

Geç Hitit Sanatında Mitolojik Yaratıklar

Bu çalışmada bugüne kadar ele geçmiş arkeolojik veriler toplanarak Geç Hitit sanatında mitolojik yaratıklar yeniden değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmada mitolojik yaratıklar kendi içerisinde üslup özellikleri, çevre kültürler ile benzerlikleri, kökenleri, betimlendikleri yerler ve işlevleri açısından ele alınmıştır. Geç Hitit sanatında birçok figür ve motif ile birlikte mitolojik yaratıklar sıklıkla orthostatlar ve nadiren de olsa mühür, at alınlığı ve fildişinden eserler üzerinde betimlenmiştir. Söz konusu eserlerde görülen mitolojik yaratıklar arasında grifon, sfenks, grifon-demon, boğa adam, khimaira, aslan başlı insan, akrep insan, pegasos ve aslan-ejder yer alır. Mitolojik yaratıklardan sfenks fazla sayıda betimlenmiş olup bunu grifon-demon, boğa adam, aslan başlı insan ve grifon izler. Az sayıda tasvir edilmiş mitolojik yaratıklar arasında ise aslan-ejder başta olmak üzere akrep insan ve pegasos gelir. Çevre kültürlerün sanatında görülen mitolojik yaratıklar çoğunlukla dinsel bir anlam taşırlar. Geç Hitit sanatında da mitolojik yaratıkların bir kısmı hayat ağacı, kanatlı güneş kursu, mızrak, bakraç ve başak demeti ile birlikte tasvir edilmiştir. Böylelikle Yakındoğu örneklerinde olduğu gibi Geç Hitit örneklerinin de ağırlıklı olarak dinsel amaçlı betimlendiği sonucuna varılabilir. Geç Hititli sanatçıların çevre kültürlerden aldıkları mitolojik yaratıkların başlık, giyim kuşam, kanat gibi kısımlarına yeni eklemeler yaparak geliştirdikleri de görülür. Ayrıca Geç Hititli sanatçılar bu mitolojik yaratıkları sadece şekilsel olarak betimlememiş bunlara farklı işlevler de kazandırarak kendilerine özgü bir betim sanatı da yaratmışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Geç Hitit, Mitolojik Yaratık, Orthostat, Din

Mythological Creatures of Neo Hittite Art

In this study we tried to reevaluate the mythical creatures of Neo Hittite Art by gathering archeological data acquired up until today. In the study mythical creatures discussed in terms of wording features, similarities with neighboring cultures, origions, the place where they were described and their functions. In Neo Hittitie Art mythological creatures, together with many figures and patterns, often depicted on orthostates and rarely on seals, horse pediments and over ivory works. Among mythical creatures seen on above mentioned subjets there are gryphon, sphinks, gryphon-demon, bull-man, khimaira, lion headed man, scorpion man, pegasos and lion dragon. Mythological creature sphinks were depicted in large numbers and gryphon-demon, bull-man, lion headed man and gryphon respectively. Some of the mythological creatures depicted less, among these creatures leon-dragon comes in the first place and then scorpion-man and pegasos follows. Mythological creatures mostly contains a religious aspect in nearby cultures. As a matter of fact, in Neo Hittitie Art some of the mythological creatures was depicted together with tree of life, winged sun disk, spear, bucket and ear bunch. Thus, as it is in Neareast examples, we can reach the conclusion that Neo Hittitie examples were mainly depicted for religious purposes. It can be seen that Neo Hittitie artists improved the mythological creatures that they obtained from nearby culteres by making some new supplementations to the parts like helmet, clothes and wings. Besides, Neo Hittitie artsits depicted these mythological creatures not only as a figüre but also they added them different functions and so that Hittitie artists created a distinctive depicting style.

Keywords:

Neo Hittitie, Mythological Creature, Orthostates, Religion,

PDF

___

Alparslan, B. (1995). M.Ö. II. Binde Anadolu’da Bulunan Mühür ve Mühür Baskıları Üzerinde Karışık Varlıklar. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Black, J. & Green, A. (2003). Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Aram Yayıncılık.
Blömer, M. (2012). Religious Life of Commagene in the Late Hellenistic and Early Roman Period. A. Merz & T. Tieleman (Eds.), The Letter of Mara bar Sarapion in Context Proceedings of the Symposium Held at Utrecht University içinde, 10-12 December 2009, 95-129, Leiden – Boston: Brill.
Darga, A. M. (1992). Hitit Sanatı. İstanbul: Akbank Yayınları.
Dessenne, A. (1957). Le Sphinx: Etude Iconografique des Origines a’la fin du Seconde Millenaire (Bibl. des Écoles françaises d'Athènes et de Rome, fasc. 186). E. de Boccard. Doğancı, K. (2018). Geç Hitit Beylikleriyle Yeni Assur İmparatorluğu Arasındaki Siyasi İlişkiler. B. Şimşek - C. Şahin and S. Avşaroğlu (Eds.), Sosyal ve Beşeri Bilimler Çalışmaları 2018 içinde, 6-16, Ankara: Çizgi Kitapevi.
Drews, R. (2014). Tunç Çağı'nın sonu, (Tolga Ersoy, G. Ergin), İstanbul.
Erkanal, A. (1993). Anadolu’da Bulunan Suriye Kökenli Mühürler ve Mühür Baskıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Gilibert, A. (2011). Syro-Hittite Monumental Art and the Archaeology of Performance. Germany: Walter de Gruyter GmbH & Co. KG. Harmanşah, Ö. (2015). Eski Yakındoğu'da Kent, Bellek, Anıt. İstanbul.
Hawkins, J. D. (1995). Great King” and “Country-Lords” at Malatya and Karkamıs. T. V. D. Hout, J. D. Roos (Eds.), Studio Historia Ardens: Ancient Near Eastern Studies Presented to Philo H. J. Houwink Ten Cate on the Occasion of his 65.th Birthday içinde, 73-85, Holland.
Karakaya, M. (2022). Geç Hitit Krallıklarında Tanrıçaların Temsili. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kantor, H. J. (1962). A Bronze Plaque with Relief Decoration from Tell Tainat. Journal of Near Eastern Studies, 21 (2), 93-117.
Kellner, H. J. (1991). Gürtelbleche aus Urartu. Stuttgart: Steiner.
Kohlmeyer, K. (2000). Der Tempel Des Wetter Gottes Von Aleppo. Germany: Rhema Verlag.
Kubala, A. (2015). Iconography of “Neo-Hittite” Seals. Warsaw: Creator Publishing House.
Orthmann, W. (1971). Untersuchungen zur Späthethitischen Bildkunst. Bonn: Rudolf Habelt Verlag.
Özgüç, N. (1991). The Composite Creatures in Anatolian art During the Period of Assyrian Trading Colonies. M. Mori, H. Ogawa, M. Yoshikawa (Eds.), Near Eastern Studies Dedicated to H.I.H. Prince Takahito Mikasa on the Occasion of His Seventy-Fifth Birthday içinde, 293-317, Wiesbaden.
Roes, A. (1934) The Representation of the Chimaera. The Journal of Hellenic Studies, 54 (1), 21-25.
Sevin, V. (2010). Assur Resim Sanatı. Ankara.
Soldi, S. (2012). Chimaeric Animals” in the Ancient Near East. G. C. Cianferoni, M. Iozzo, E. Setari (Eds.), Myth, Allegory, Emblem The Many Lives of the Chimaera of Arezzo, 91-111, Roma.
Temür, A. (2014). Grek Sanatında Karışık Yaratıklar. İstanbul: Gece Kitaplığı.