ŞEMSEDDÎN-İ SİVÂSÎ DİVÂNI’NDA HAZRET-İ MUHAMMED
Dünyaya gelmiş insanlar arasında Peygamber Efendimiz kadar sevilen, hürmet edileni yoktur. Çünkü O, Allah’ın da en sevdiği kulu, Habîbullâh’tır. Bütün İslâm âlemi için O, yaratılmışların en hayırlısı ve kâ’inâtın övüncü konumundadır. Sadece ümmeti tarafından değil diğer dinlere mensûb insanlar tarafından üstün ahlâkı, meziyetleri ve örnek yaşayışı takdir edilip kendisine saygı gösterilmiştir. Asırlar boyu İslâm’ın koruyuculuğu ve dört kıtaya tanıtılması görevini hakkıyla yerine getiren Türk Devletlerinin çatısı altında teşekkül eden sanatsal faaliyetlerin şekillenmesinde Peygamber Efendimiz’e duyulan derin muhabbbetin tesiri vardır. Osmanlı toplumunda Peygamber sevgisi o derece yüksektir ki âdeta dinî inancın temellerinden birini meydana getirmektedir. Klâsik, Tekke, Âşık edebiyatları ve ardından Batı tesiri altında gelişim sergileyen Tanzimat, Cumhuriyet dönemleri ve günümüz edebiyatı çerçevesinde yazılan eserlerde, Hazret-i Muhammed sevgisi, belirgin temâlardan biri olarak varlığını sürdürmektedir. Türklerin İslâmiyetle buluştukları dönemden itibaren, Türk toplumu arasında O’na duyulan sevgi edebî eserlerde de filizlenmiş ve O’nun müstesna şahsiyeti etrafında bir Peygamber edebiyatı teşekkül etmiştir. Peygamber Efendimiz’in insanî taraflarından Peygamber yönüne, üstün ahlâkî vasıflarına, fiziksel husûsiyetlerine, mirâcına, gazâlarına, mucizelerine, hicretine değin hemen her yönüne dair bir edebî tür ortaya çıkmıştır. Peygamber Efendimiz’in en fazla ele alındığı edebî mûhitlerin başında tasavvûfî öğretinin okulu konumundaki tekke ve dergâhlar gelmektedir. Dinî temaların merkezde olduğu tekke-tasavuf muhitinde yetişmiş, 16. Asrın sûfî şairlerinden Şemseddîn-i Sivâsî de dinî nitelikli birçok eserinde ve Divân’ında ehl-i sünnet çizgisinde öne çıkardığı Peygamber imajıyla dikkat çekici bir noktada durmaktadır. Sivâsî, Divân’ında yer alan on adet na‘t, gazel tarzında iki ilâhî ve diğer birçok şiirinde Peygamber sevgisi başta olmak üzere Hazret-i Muhammed’in üstün husûsiyetlerine vurgu yapmıştır. Şemsiddîn-i Sivâsî Divânı’nda Hazret-i Muhammed imajını ortaya çıkarmaya çalıştığımız bu çalışmayla Klasik edebiyatta Peygamber sevgisinin yansımalarını ve Hazret-i Muhammed’in tekke-tasavvuf çevrelerindeki eserlerde öne çıkarılan yönlerini şiir örnekleri ışığında tespit etmeye gayret gösterdik.
Anahtar Kelimeler:
Şemseddîn-i Sivâsî, Hazret-i Muhammed, peygamber sevgisi, tasavvuf
___
- ‘Alîyyü’l-Kârî, Ali b. Sultân, el-Masnû‘ fi Ma‘rifeti’l-hadîsi’l-mevzû‘, nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1978.
- ANDI, M. Fatih, Şiirin Ufku Hz. Peygamber’i Şiirle Sevmek, Şule Yayınları, İstanbul, 2017.
- BİÇER, Abuzer, Divân-ı Şeyh Ahmed Şemse’d-dîn Sivâsî, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayımlanmamış Lisans Tezi, Ankara, 1977.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmi‘u’s-Sahîh, thk. Mustafa Dîbel-Buğâ, Dâru İbn Kesîr, Dımaşk-Beyrut, 1993, İmân 7.ÇETİŞLİ, İsmail, Türk Şiirinde Hz. Peygamber, Akçağ Yayınları, Ankara, 2012.Ebü’l-Kāsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik el-Kuşeyrî, Kuşeyri Risâlesi, haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1991.
- Ferîdüddîn Attâr, Tezkiretü’l-Evliya, haz. Süleyman Uludağ, İlim ve Kültür Yayınları, Bursa, 1984.
- GÜNGÖR, Zülfikar, “Aziz Mahmud Hüdâyî Divânı’nda Hz. Muhammed İmajı”, Aziz Mahmud Hüdâyî Uluslararası Sempozyum Bildirileri (22-25 Mayıs), Üsküdar Belediye Başkanlığı Üsküdar Araştırmalar Merkezi Yayınları, 2006, C.I.
- İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünen, thk. Şu‘ayb el-Arnaût vdğ., I-V, Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, Beyrut, 2009, Fadli’d-Duâ, 10.
- İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ebü’l-Ferec, Kitâbu’l-Mevzûât, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, Mektebetü’s-Selefiyye, Medine, 1966, I, 289.
- İsmâil b. Muhammed el-Aclûnî el-Cerrâhî, Keşfü’l-hafâ ve Muzîlü’l-ilbâs ammâ İşterehû mine’l-ehâdîs-i ale’s-sünneti’n-nâs, Beyrut, 1988, C.2.KAM, Ferit, Vahdet-i Vücûd, Kapı Yayınları, İstanbul, 2015.
- KARA, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1995.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc, Sahîhu Müslim, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, I-V, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire, 1991, İmân 16.SCHİMMEL, Annemarie, İslâmın Mistik Boyutları, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2004.
- SÜER, Fatih Ramazan, Şemseddîn-i Sivâsî Dîvânı (İnceleme-Metin), Cumhuriyet Üniversitesi, Doktora Tezi, Sivas, 2015.
- Şemseddîn-i Sivâsî, Şemseddîn-i Sivâsî Dîvânı, haz. Fatih Ramazan Süer, H Yayınları, İstanbul, 2017.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünenü’t-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şakir vdğ., I-V, Şirketü Mektebeti ve Matba‘ati Mustafa el-Bâbî, Mısır, 1962-1977, İlim 16.
- TOPARLI, Recep, Dîvân (Şemseddîn-i Sivâsî Külliyâtı I), Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas, 2015
- UZUN, Mustafa, “Muhammed”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2005, C. 30.YAZIR, Elmalılı Muhammed Hamdi, Kur’ân-ı Kerîm ve Meâl-i Şerîfi, İşaret Yayınları, İstanbul 2000.
- YENİTERZİ, Emine, “Edebiyatımızda Hazret-i Peygamber’in İsimleri ve Harflere Dair”, Yüzakı, S.14/Nisan, 2006.
- YENİTERZİ, Emine, “Hulâsatü’l-hakâyık’ta Hz. Peygamber’in Üstün Özellikleri”, Uluslararası Hâce Muhammed Lutfî (Alvarlı Efe) Sempozyumu (25-26 Nisan 2013 Erzurum) Bildiriler, C. 2.
- ISSN: 2602-3938
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Bayburt Üniversitesi