8. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Yer Alan “Kronoloji” Kavramına İlişkin Algıları*

Bu araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler Dersi 5., 6. ve 7. Sınıf Öğretim Programında yer alan ve geliştirme-pekiştirme düzeyinde öğrencilere verilen “kronoloji” kavramının sekizinci sınıf öğrencileri tarafından nasıl algılandığını incelemektir. Olgu bilim deseninde gerçekleştirilen araştırmada doküman analizi, mecazlar yoluyla veri toplama formları ve yarı yapılandırılmış görüşme birlikte kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde ve yorumlanmasında içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemiyle seçilen 693 sekizinci sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırma sonucunda; alt, orta ve üst gelişmişlik düzey farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük çoğunluğu kronoloji kavramını “önemli tarihi bilgileri sıralayıcı, kolaylaştırıcı, tarihi film şeridi, tarihin haritası”, “belli bir düzende tasarımlanan, netleştiren ve anlamayı kolaylaştıran, önemli bilgiler içeren bir tarih takvimi” ve “tarihi anlamayı ve öğrenmeyi kolaylaştıran bir rehber, önemli tarihi bilgilerin kısa bir özeti ve önemli tarihlerin çekilmiş bir fotoğrafı” olarak algılarken orta ve üst gelişmişlik düzeydeki katılımcıların “tarihi olayların izlediği süreci gösteren, dallanıp budaklanabilen bir tarih ağacı” olarak algıladıkları görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Kronoloji, metafor, resim/karikatür, sosyal bilgiler

8 th Grade Students’ Perceptions Towards the Concept of Chronology in Social Studies Curriculum

The purpose of the research is to investigate 8th grade students’ perceptions towards the concept of “chronology” included in the 5th, 6th, and 7th grade social studies. The study was carried out by phenomenology method. Document analysis, metaphors, semi-structured interviews were used together in the research for data collection. The population of the research consisted of a total of 693 8th grade students. As a result of the study, most participants perceived the concept of chronology as “listing and facilitating important historical knowledge, historical film strip, map of the history”, “a calendar of history that is designed in a specific order, clarifies and facilitates understanding, and includes important information”, “a guide that helps to understand and learn history, a short summary of important historical knowledge” but the participants at middle and high levels of development regarded chronology as “a branching historical tree showing the process that historical events go through” Key Words: Chronology, metaphor, picture/caricature, social studies

PDF

___

Ablak, S. (2017). Sosyal bilgiler programındaki becerilere ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi (Tez No. 486050) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Akdağ, Ş. (2010). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi yeryüzünde yaşam ünitesindeki kavram yanılgıları (Tez No. 258077) [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi-Afyon]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Akgün, İ.H. (2014). Sosyal bilgiler dersi 7. sınıf kültür ve miras öğrenme alanı Türk tarihine yolculuk ünitesinde geçen kavramların öğrenilme düzeyi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 9(5), 105- 116.
Akınoğlu, O., & Arslan, Y. (2007). Türkiye’de ortaöğretim öğrencilerinin tarih kavramlarını kazanma durumu ve değerlendirilmesi. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 139-154.
Akşit, İ. (2016). Yedinci sınıf sosyal bilgiler dersinde Türk tarihinde yolculuk ünitesinde geçen bazı kavramların öğrenilmesi sürecinde karşılaşılan sorunların belirlenmesi ve çözümüne yönelik bir eylem araştırması (Tez No. 426468) [Doktora tezi, Uşak Üniversitesi-Uşak]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Aktaş, M.C. (2015). Nitel veri toplama araçları. M. Metin (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (2.baskı) içinde (s. 337-371). Pegem Akademi.
Alleman, J., & Brophy, J. (2003). History is alive: teaching young children about changes over time. The Social Studies, 94(3), 107-110.
Altun, A., & Kaymakcı, S. (2016). Zaman ve kronolojinin öğretiminde bir materyal: Zaman şeritleri. Turkish History Education Journal, 5(1), 157-192.
Aycan, Y. (2010). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinde yer alan kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları (Gördes örneği) (Tez No. 264582) [Yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi-Manisa]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Aydın, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1293-1322.
Aydın, S. (2015). Olgubilim araştırması. M. Metin (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (2.baskı, s. 287-311) içinde. Pegem Akademi.
Berg, B.L., & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Çev. Edt: H. Aydın). Eğitim Kitabevi.
Blyth, J. (1996). History in primary school. Open University.
Bozcan, M. (2002). İlköğretim sosyal bilgiler dersi tarih konularının öğretiminde öğrencilerin tarih düşüncesinin gelişimi (Tez No. 111222) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesiİstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.A., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (18. Baskı). Pegem Akademi.
Çepni, O. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan coğrafya kavramlarına ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. (Tez No. 349065) [Doktora tezi, Gazi ÜniversitesiAnkara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Değirmenci, Y. (2019a). Examination of Prospective Teachers’ Perceptions of Homeland: A Phenomenological Study. Review of International Geographical Education Online, 9(2), 346-360. https://doi.org/10.33403/rigeo.514318
Değirmenci, Y. (2019b). Sınıf öğretmeni adaylarının “doğal afet” kavramına ilişkin geliştirdikleri metaforların incelenmesi. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 39, 83-94. https://doi.org/10.32003/iggei.488627
Değirmenci, Y., & Eskici, B. (2019). Öğretmen adaylarının etkin vatandaşlık algılarının incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 232-256. https://doi.org/10.26466/opus.537074
Dündar, H. (2007). Kavram analizi stratejisinin öğrencilerin kavram öğrenme başarısı ve hayat bilgisi dersine ilişkin tutumlarına etkisi (Tez No. 206949) [Doktora tezi, Gazi ÜniversitesiAnkara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Egan, K. (1982). Teaching History to Young Children. The Phi Delta Kappan, 63(7), 439-441. Retrieved October 18, 2020, from http://www.jstor.org/stable/20386391
Forrest, M., & Harnett, P. (1996). Curriculum bank history, key stage two history. Scholastic.
Friedman, W.J. (1991). The development of children's memory for the time of past events. Child Development, 62(1), 139-155.
Gedikli, Ö. (2014). Ortaokul 2.,3.. ve 4. sınıf öğrencilerinin türkçe öğretmenini algılayışının metaforlar aracılığıyla belirlenmesi. (Tez No. 381071) [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi-Trabzon]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Güven, İ., Bıkmaz, F., İşcan, C.D., & Keleşoğlu, S. (2014). Tarih öğretimi: Kuram ve uygulama. Pegem Akademi.
Gurvey, B., & Krug, M. (1977). Models of history teaching in the secondary schools. Oxford University Press.
Johnson, B., & Christensen, L. (2014). Eğitim araştırmaları: Nicel, nitel ve karma yaklaşımlar. S.B. Demir (Çev. Ed.), Nitel araştırma (4. Baskı) içinde (s. 375-409). Eğiten Kitap.
Karahan, M. (2009). Tarih derslerinde demokrasi ile ilgili kavramların anlaşılma düzeyi (Tez No. 249850) [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi-Trabzon]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Karaşahinoğlu, A. (2015). Öğrencilerin metaforik sınav algıları velilerin okula yönelik görüşleri arasındaki ilişki (Tez No. 396155) [Yüksek lisans tezi, Ankara ÜniversitesiAnkara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Kelleci, D. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının iklim kavramına ilişkin algılarının metafor yoluyla incelenmesi. (Tez No. 372397) [Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi-Giresun]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Kılcan, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. (Tez No. 333499) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Kılcan, B., & Akbaba, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan kültürel mirasa duyarlılık değerine ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. Journal of World of Turks, 5(3), 113-137.
Kılcan, B. (Ed.). (2017). Metafor ve eğitimde metaforik çalışmalar için bir uygulama rehberi. Pegem Akademi.
Kılıç, F.D. (2010). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinde tarih konuları üzerinde oluşturdukları metaforların söylem analizi tekniği ile incelenmesi. (Tez No. 297996) [Yüksek lisans tezi, Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi-Çanakkale]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Kop, Y., & Katılmış, A. (2016). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan tarihi kavramların kazandırılma düzeyi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 85-100.
Köstüklü, N. (2001). Sosyal bilimler ve tarih öğretimi (3. Baskı). Günay Ofset.
Kütükoğlu, M.S. (2014). Tarih araştırmalarında usul. (2. Baskı). Türk Tarih Kurumu.
Levstik, L.S., & Barton, K.C. (2015). Doing history: İnvestigating with children in elementary and middle schools. (5th Ed.). Routledge.
Levstik, L., & Pappas, C. (1987). Exploring the development of historical understanding. Journal of Research and Development in Education, 21(1), 1-15.
Lorenc J., Mrozowski, K., Oniszczuk, A., Staniszewski, J., & Starczynowska K. (2013). How is chronological thinking tested. Edukacja. An interdisciplinary approach,1, 84-97.
Miles, M.B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis (2nd Ed.). Sage Publications.
Millî Eğitim Bakanlığı (2005a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4-5. sınıflar) öğretim programı. Milli Eğitim Basımevi.
Millî Eğitim Bakanlığı (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (6-7. sınıflar) öğretim programı. Milli Eğitim Basımevi.
Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686- SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20 PROGRAMI%20.pdf (Erişim Tarihi: 01.04.2018).
Morgan, G. (2006). Images of organization. (Updated edition). Sage Publications.
Özcan, N. (2010). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde yer alan “adım adım Türkiye” ünitesindeki kavramların öğrenilme düzeyi (Tez No. 278143) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Öktem, G. (2006). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinde yer alan kavramları anlama ve kazanma düzeyleri (Yeni programın pilot uygulaması Samsun ili örneği) (Tez No. 189152) [Yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi-Tokat]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Özkaya, F. (2010). Altıncı sınıf sosyal bilgiler dersi 3. ve 4. ünitesinde bulunan kavramların bazı değişkenlere göre öğrenilme düzeyi (Tez No. 264156) [Yüksek lisans tezi, Erzincan Üniversitesi-Erzincan]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Öztürk, Ç. (2007). Sosyal bilgiler, sınıf ve fen bilgisi öğretmen adaylarının coğrafya kavramına yönelik metafor durumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 55-69.
Patton, M.Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Edt: M. Bütün & S. B.Demir). Pegem Akademi.
Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
Saban, A. (2008). İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. İlköğretim Online, 7(2), 421-455.
Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip olduğu zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
Saban, A., Koçbeker, B.N., & Saban, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 461-522.
Sarıyar, S. (2013). İlköğretim 3. sınıf öğrencilerinin “dün, bugün, yarın” temasındaki zaman kavramlarına ilişkin görüşlerinin nitel analizi (Tez No. 332618) [Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi-Kütahya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Sağlam, H., Tınmaz, E., & Hayal, M. (2015). Sınıf öğretmenlerinin “zaman ve kronolojiyi algılama” becerisini öğretme deneyimlerine fenomonolojik bir bakış. Turkish History Education Journal, 4(1), 49-66.
Seyhan, B. (2020). Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmeni adaylarının demokrasi ve atatürkçülük kavramlarına yönelik metafor algıları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(12), 32-52.
Subaşı, S. (2013). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi “adım adım Türkiye” ünitesinde yer alan kavramları öğrenme düzeyleri ile derse yönelik tutumları arasındaki ilişki. (Tez No. 322037) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi-Eskişehir]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Stow, W., & Haydn, T. (2000). Issues in history teaching. James A. and Robert P. (Eds.). Issues in the teaching of chronology (pp. 83-97). Routledge.
Stow W., & Haydn, T. (2002). Issues in the teaching of chronology. Routledge
Şimşek, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman kavramının gelişimi ve öğretimi. (Tez No. 171368) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Tural, A. (2011). Sosyal bilgilerde yapılandırmacı yaklaşımla kavram öğretimine yönelik model geliştirme. (Tez No. 310790) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2016). Kayseri ili merkez ilçelerine ait gelişmişlik düzeyi verileri. Veriler Türkiye İstatistik Kurumu'ndan elektronik posta yoluyla elde edilmiştir.
Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24, 543-559.
Ulusoy, K., & Erkuş, B. (2015). Sosyal bilgiler dördüncü sınıf ders programındaki tarih konuları ile ilgili kavramlara ilişkin öğrenci algıları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(5), 147-158
Wood, S. (1995). Developing An Understanding Of Time–sequencing issues. Teaching History 79, 11–14. Retrieved October 18, 2020, from http://www.jstor.org/stable/43260005
Yenigül Kozaner, Ç. (2020). Metaphoric perceptions of primary school teacher candidates on the concept of social science and its teaching. Review of International Geographical Education Online, 120-139.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık
Yılmaz, S. (2008). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi “haklarımı öğreniyorum” ünitesi ile ilgili kavramları anlama düzeyleri. [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
Yılmaz, K., & Çiviler, M. (2012). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersi yeryüzünde yaşam ünitesinde yer alan tarih kavramlarının öğretiminde karşılaşılan kavram yanılgıları üzerine bir eylem araştırması. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 1(1), 1-31.
Zembat, R., Özdemir-Beceren, B., Şengül, T., & Ünsal, F.Ö. (2013). 6 year old pre-school children’s perception of past. Issues on Education and Research, 3, 299-311.