Ma’sûm el-Haznevî’nin Hayatı, İlmi ve Tasavvufî Kişiliği

Bu çalışma 1915-1958 yılları arasında yaşamış olan Ma‘sûm el-Haznevî’nin (öl. 1377/1958) hayatı, ilmî ve tasavvufî kişiliği hakkındadır. Hazneviyye dergâhı, esasında Nakşibendî-Hâlidîliğin bir koludur. Ma‘sûm el-Haznevî temeli Ahmed el-Haznevî tarafından atılan Hazneviyye dergâhının ikinci şeyhidir. Suriye’nin Fransız mandası olduğu dönemde, gerek ilmî, gerekse tasavvufî faaliyetleriyle bölgede önemli hizmetler ifa eden Ma‘sûm el-Haznevî, ülkenin içinden geçtiği zor zamanlarda toplumun dinî ve ictimaî hayatında derin izler bırakmış şahsiyetlerden biridir. Ma‘sûm el-Haznevî, Osmanlı’nın, I. Dünya Savaşının ardından Arap topraklarından tamamen çekilmek zorunda bırakıldığı bir dönemde yaşamıştır. Bu dönemde Suriye Paris yönetimine bırakılmış, bu sebeple de bölgede, özellikle de fakir halkın yaşadığı Cezîre bölgesinde ulemânın birçoğu ya katledilmiş ya da yurdundan sürgün edilmişti. İlmî ve kültürel faaliyetlerin neredeyse durma noktasına geldiği böyle zorlu bir coğrafyada ve son derece kısıtlı imkânlar altında hizmet yürütmeye çalışan Ma‘sûm el-Haznevî, kendine has terbiye metodu ve eğitimci kişiliğiyle hem bölge halkının dinî eğitimine katkıda bulunmuş hem de birçok önemli şahsiyetin yetişmesine öncülük etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tasavvuf, Tarikat, Nakşbendiyye-Hâlidiyye, Hazneviyye, Ma’sûm el-Haznevî

Ma'sûm Al-Haznevi's Lıfe, Scıence And Suffıc Personalıty

This study is about the life, scientific and mystical personality of Ma'sum al-Haznevi (d. 1377/1958) who lived between 1915-1958. Haznaviyya convent is actually a branch of Naqshbendi-Khalidism. Ma'sum al-Haznavi is the second sheikh of the Haznaviyya convent, the foundation of which was laid by Ahmed al-Haznevi. Ma'sum al-Haznevi, who performed important services in the region with his scientific and mystical activities during the period when Syria was under the French mandate, is one of the personalities who left deep traces in the religious and social life of the society during the difficult times the country was going through. Ma'sum al-Haznevi, The Ottomans were forced to withdraw completely from Arab lands after the First World War, Syria was given to the administration of Paris, and for this reason, many of the ulema in the region, especially in the Jazira region, where the poor people lived, were killed or exiled from their homeland. lived at one time. Ma'sum al-Haznevi, who is trying to serve in such a challenging geography where scientific and cultural activities have almost come to a standstill, and under extremely limited opportunities, has contributed to the religious education of the people of the region and pioneered the training of many important personalities with his unique training method and educator personality. . In this study, Ma'sum al-Haznevî's life, scientific and mystical personality, as well as his education method will be shed light and the scholars/caliphs he trained will be briefly introduced

Keywords:

Sufism, Sect, Naqshbandiyya-Khalidiyya, Hazneviyya, Ma,

PDF

___

(Heyet), Âdâbü’t-Tarîkati’n-Nakşbendiyye. b.y: y.y., ts.
Akyüz, Kutbeddin. Ahmed el-Haznevî ve Hazneviyye Tarikatı, Yalova: Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Altıncı, Necat “Molla Yusuf Altıncı”, (Ahmet Az, Yazılı Kayıt, 28 Temmuz 2020).
Asker, Envar. eş-Şeyh İzzeddîn el-Haznevî. Haleb: el-Asîl li’t-Tibaa, ts.
Aydın, Nurettin. Nakşbendîliğin Hâlidîye Kolu Haznevîler Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma (Mardin İli Örneği). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Az, Ahmet. Nakşbendî-Hâlidîliğin Bir Kolu Olarak Haznevîlik (Tarihsel Süreç, Şahsiyetler, Usul, Âdâb, Erkân). (Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021. Az, Ahmet. “İzzeddîn el-Haznevî’nin Hayatı, İlmî ve Tasavvufî Kişiliği”, Akif Dergisi, 51/2 (Ocak 2021), 230.
Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009.
Çetin, Mahmut, Şeyh Muhammed Arapkendî’nin Hayatı ve Tasavvufî Görüşleri, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Ekinci, Muhammed Salih. “Sîre ve Mesîre”, Toplumsal Barışa Katkıları Açısından Cami ve Din Görevlileri, V. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu Bildirileri, Mardin, 2014.
Eroğlu, M. Şerif. “Yirminci Yüzyılda Halidiliğin Bir Temsilcisi: Molla Muhammed Arabkendi”, Uluslararası Mevlana Hâlid-i Bağdâdî Sempozyumu Bildirileri, (Uluslararası Sempozyum), ed. Erdal Baykan, Mehmet Keskin, Ankara: 2012.
Geçer, Hüsnü. Asdâfü’l-Enfâs. b.y.: y.y., 2014.
Haznevî, Abdurrahim, “Ma’sûm el-Haznevî” (Ahmet Az, Yazılı Kayıt, 3 Nisan 2021)
Haznevî, Abdürrahim. et-Tarîkatü’n-Nakşbendiyye. Diyarbakır: Mektebetü Seydâ, 2015.
Haznevî, Abdüsselâm “Alâeddîn el-Haznevî” (Ahmet Az, Yazılı Kayıt, 11 Nisan 2021)
http://www.syriatourism.org/ar/page117/%D8%AC%D8%A8%D9%84_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B2%D9%8A%D8%B2).
İbrahim, b. Muhammed, “Molla Muhammed Hacokê”, (Ahmet Az, Yazılı Kayıt, 31 Temmuz 2020).
Korkusuz, Şefik. Nehri’den Hazne’ye Meşayihi Nakşibendi. İstanbul: Kilim Matbaacılık, 2010.
Mütercim, Âsım, E. Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
Öncü, Abdüsselam, “Abdülcelil Öncü”, (Ahmet Az, Yazılı Kayıt, 11 Nisan 2021).
Öncü, Muhammed Zahır, “Abdülcelil Öncü”, (Ahmet Az, Yazılı Kayıt, 25 Ağustos 2020).
Ramazan, Abdülbâkî, “Ahmed-i Molla Ramazan”, (Ahmet Az, Yazılı Kayıt, 12 Ağustos 2020).
Şeşen, Ramazan. “Cezire”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, VII/509. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
Toğrap, Diyâddin, “Ma’sûm el-Haznevî” (Ahmet Az, Yazılı Kayıt, 25 Temmuz 2020).
Turan, Abdülkadir. “Bir Mutasavvıf Olarak Ahmed el-Haznevî ve Nakşbendiyye-i Hâlidiyye Tarikatının Haznevî Dergâhı”, Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve Hâlidîliğin Bingöl ve Çevresi Üzerindeki Etkisi, (Ulusal Sempozyum), ed. Orhan Başaran, Bingöl: Berdan Matbaacılık, 2017.