Mısır’ın Fransızlardan Geri Alınışını Anlatan Bir Fetih-nâme: Kethüdâ-zâde Arif Efendi’nin Fetih-nâmesi

Fetih-nâme, edebi bir tür olarak bir yerin fetih hadisesini anlatan müstakil veya bir kronik içinde bölüm şeklinde yer almış eserlerdir. Bu eserler; başlangıcından sonuna kadar bir yerin, şehrin veya kalenin alınmasını ihtiva etmektedir. Türk-İslam Edebiyatı'nda manzum ve mensur her iki şekilde de yazılabilen bu fetihnameler, edebi birer metin olmaları yanında, tarihi öneme de sahiptir. Eski Türk edebiyatında manzum, mensur veya manzum-mensur karışık birçok fetihname Arapça, Farsça ve Türkçe olarak kaleme alınmıştır. Manzum olarak kaleme alınan fetihnameler genellikle mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. Çalışmamıza konu olan fetih-nâmede de Osmanlı hakimiyetinde bulunan Mısır’ın 1798 yılında Fransızlar tarafından işgal edilmesinden 1801 yılında geri alınmasına kadar geçen sürede vuku bulan olaylar kısaca anlatılmaktadır. Kethüdâ-zâde Ârif Efendi tarafından kaleme alınan ve Fetih-nâme-i Garra Bâ Tevârîh-i Raʽnâ adı verilen fetih-nâme kaside nazım şekliyle kaleme alınmıştır. Bu çalışmada, Fetih-nâme-i Garra Bâ Tevârîh-i Raʽnâ tanıtılmaya çalışılacaktır. İlk olarak fetih-nâmeler hakkında genel bilgiler verilecektir. Ardından eser, genel hatlarıyla tanıtılıp şekil ve muhteva bakımından incelenecektir. Son olarak eserin transkripsiyonlu metni verilip eser, araştırmacıların istifadesine sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Fetih-nâme, Manzum, Mısır, Kethüdâzâde Arif Efendi

A Fetihname Telling the Recapture of Egypt from the French: Kethüdâ-zâde Arif Efendi's Fetihname

Fetih-name, as a literary genre, is a piece of art that tells about the conquest of a place or that takes place in a chapter in a chronicle. These works are; It includes the taking of a place, city or castle from the beginning to the end. These fetihnames, which can be written in both verse and prose in Turkish-Islamic Literature, have historical importance as well as being literary texts. Many fetihnames in verse, prose or mixed verse-prose in old Turkish literature were written in Arabic, Persian and Turkish. Fetihnames, which were written in verse, were generally written in masnavi verse. In the conquest-nâme, which is the subject of our study, the events that took place during the period from the occupation of Egypt, which was under Ottoman rule by the French in 1798, to its recapture in 1801, are briefly described. The fetih-nâme eulogy, which was written by Kethüdâ-zâde Ârif Efendi and called Fetih-nâme-i Garra Bâ Tevârîh-i Raʽnâ, was written in verse. In this study, Fetih-nâme-i Garra Bâ Tevârîh-i Raʽnâ will be introduced. First of all, general information about fetihnames will be given. Then, the work will be introduced in general terms and examined in terms of form and content. Finally, the transcripted text of the work will be given and the work will be presented to the use of researchers.

Keywords:

in verse, History, Egypt, Kethudazade Arif Efendi,

PDF

___

Abdulkadiroğlu, A. (1999). İsmail Beliğ, Nuhbetu’l-asar li-Zeyli Zubdetu’l-Eş’ar. Ankara. AKM Yayınları.
Aksoy, H. (1997). Tarihi Bir Belge ve Türk İslam Edebiyatında Bir Tür Olarak Fetih-nâmeler. İLAM Araştırma Dergisi, 2(2), 7-19.
Aksoy, H. (1995). Fetihnâme. TDVİ Ansiklopedisi, (c. 12, ss.470-472), İstanbul: TDV Yayınları.
Babinger, F. (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. (C. Üçok, Çev) Ankara: KTB Yayınları. (Orijinali 1927’de yayımlanmıştır.)
Bayrak, M. O. (2002). Osmanlı Tarihi Yazarları. İstanbul: Milenyum Yayınları.
Bursalı, M. T. (2005). Osmanlı Müellifleri, C.1. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
Canım, R. (2000). Latifî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nüzemâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yayınları. Canım, R. (2000). Divan Edebiyatında Türler. İstanbul: Grafiker Yayınları.
Coşkun, Ali, Y. Karaca, A. Özkılınç, A. Sivridağ, N. Yekeler, V. Atik (2020). Kaynaklarıyla Osmanlı Coğrafyası Yer Adları Sözlüğü. İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Yayınları.
Çolak, K. (2008). Mısır’ın Fransızlar Tarafından İşgali ve Tahliyesi (1798-1801), Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 10(2), 141-183.
Devellioğlu, F. (2003). Osmanlıca-Türkce Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi. Dilçin, C. (2013). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Dilçin, C. (1983). Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gök, T. (2012). Bir Osmanlı Bilgini Kethüdazade Ârif ve Divanı. Journal of Turkology, 22(1), 17-30.
Erdoğan İ. (2005). Kethudazade Arif Efendi ve Felsefi Görüşleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 171-188.
İpekten, H. (2005). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Levend, A.S. (2000). Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavât-nâmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Öztürk, N. (2015). İmparatorluk Tarihinin Kalemli Muhafızları Osmanlı Tarihçileri-Ahmedi’den Ahmed Refik’e-. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Parlatır, İ. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınları.
Redhouse, W. (2006). Turkish And English Lexion. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Sezen, T. (2017). Osmanlı Yer Adları. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları. Şemseddin S. (2010). Kamus-ı Türki. İstanbul: Çağrı Yayınları.