Göynük Yöresinde (Antalya) Yetişen Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor. ve Phlomis lycia D. Don Türlerinin Yaprak ve Çiçeklerine ait Uçucu Bileşenler

Lamiaceae familyasına ait yaklaşık 100 civarında tür sayısına sahip olan Phlomis cinsi, tıbbi bitkiler arasında önemli bir yere sahiptir. Phlomis, Türkiye’de yörelere göre “Ballık Otu”, “Calba”, “Çalba” ve “Şalba” gibi farklı isimlerle tanınmakta ve halk arasında yaprakları ve çiçekleri iştah açıcı, antialerjik, idrar söktürücü, ishal kesici, gaz giderici, mide rahatsızlıklarına karşı, ağrı kesici, antidiabetik bitki çayı ve tonik olarak kullanılmaktadır. 2016 yılı vejetasyon döneminde gerçekleştirilen bu çalışmada, Antalya ili Göynük yöresinden toplanmış olan Phlomis lycia D. Don ve Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor. türlerinin çiçeklenme dönemine ait yaprak ve çiçeklerin uçucu bileşenleri katı faz mikro ekstraksiyonundan (SPME) sonra gaz kromatografisi kütle spektroskopisi (GC-MS) ile belirlenmiştir. Phlomis leucophracta'da 50 farklı uçucu bileşen belirlenmiş olup, ana bileşenler (E)-2-Hexenal (%15.81), limonene (%17.55), β- caryophyllene (%18.09)'dir. Phlomis lycia'da ise 57 farklı uçucu bileşen belirlenmiş olup, ana bileşenler (E)-2-Hexenal (%8.35), (E)-β- Farnesene (%10.05) ve germacrene-D (%45.73) olarak tespit edilmiştir.

Volatile Components of Leaves and Flowers of Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor. and Phlomis lycia D. Don Grown in Goynuk Province (Antalya)

The Phlomis genus belonging to the Lamiaceae family, has an important place among medicinal plants with approximately 100 taxa. It is known as "Ballık Otu", "Calba", "Çalba" and "Şalba" with local names in Turkey and it is used as an appetizing, antiallergic, diuretic, diarrheic, diarrhea, anti-stomatitis, analgesic, antidiabetic herb tea and tonic. In this study that was conducted in 2016 vegetation period, the volatile components of the leaves and flowers of the flowering period for Phlomis lycia D. Don and Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor. that were collected from Göynük province of Antalya, were determined by gas chromatography mass spectroscopy (GC-MS) after solid phase microextraction (SPME). 50 different volatile components were identified in P. leucophracta. Of them, (E)-2-hexenal (15.81%), limonene (17.55%) and β-cayophyllene (18.09%) were main components. In Phlomis lycia, 57 different volatile components were determined and main components were (E) -2-hexenal (8.35%), (E)-β-Farnesene (10.05%) and germacrene-D (45.73%).

Keywords:

Phlomis, volatile component, flowering period, Antalya SPME, GC-MS,

PDF

___

1. Başer KHC (2000). Uçucu yağların parlak geleceği. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bülteni Sayı: 15, Anadolu Üniversitesi Tıbbi ve Aromatik Bitki ve İlaç Araştırma Merkezi, Eskişehir
2. Baytop T (1997). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, TDK. Yayınları, Ankara, 512 s.
3. Çelik S, Göktürk RS, Flamini G, Cioni PL, Morelli I (2005). Essential oils of Phlomis leucophracta, Phlomis chimerae and Phlomis grandiflora var. grandiflora from Turkey. Biochem Syst Eco., 33: 617-623.
4. Dadandı MY (2002). Türkiye'nin Phlomis L. (Lamiaceae) Cinsi Revizyonu. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, , Ankara.
5. Davis PH (1982). Flora of Turkey and East Aegean Islands 7, Edinburg University Press., Edinburg.
6. Güner A (2012). Türkiye Bitkileri Listesi, Damarlı Bitkiler. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
7. Harput ÜŞ, Çalış İ, Saraçoğlu İ, Dönmez AA, Nagatsu A (2006). Secondary Metabolites from Phlomis syriaca and Their Antioxidant Activities. Turkish Journal of Biology., 30: 383-390
8. Mathiesen C, Scheen AC, Lindqvist C (2011). Phylogeny and biogeography of the lamioid genus Phlomis (Lamiaceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 66: 83-89.
9. Sarıkaya AG (2015). Göller Yöresi Doğal Phlomis L. (Lamiaceae) Taksonlarinin Farkli Toplama Zamanlarinin ve Bazı Yetişme Ortamı Özelliklerinin Uçucu Bileşenleri Üzerine Etkisi. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
10. Yaltırık F, Efe A (1989). Otsu Bitkiler Sistematiği Ders Kitabı, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul Üniversitesi Yayın No:3568, Fen Bilimleri Enstitüsü Yayın No:3, 48 s.
11. Yaşar S, Fakir H, Erbaş S (2010). Gas Chromatographic (GC-GC/MS) Analysis of Essential Oil of Phlomis armeniaca Willd. from Mediterranean Region in Turkey. Asian J. Chem. 22: 2887-2890.
12. Yaşar S, Güler G, Beram A, Coşkun D, Ozansoy D (2017). Acı Yavşan Otu (Artemisia absinthium L.) Yaprak Uçucu Bileşenleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 8: 148-152.