Rumeli’ye Dair Bir Tarih Vesikası: Tulû‘î ve Paşa-Nâmesi

Türk-İslam edebiyatı alanında yapılan araştırmalar, kültürel ve edebî mirasımızın önemli bir kısmını oluşturur. Bu edebiyatı layıkıyla tanımak için, içinde yaşadıkları toplumun izlerini bizlere ulaştıran şairleri anlamak gerekir. Bundan mütevellit Türk-İslam edebiyatı döneminde kaleme alınmış eserlerin gün yüzüne çıkarılması, edebiyatımız bakımından önem arz etmektedir.17. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin duraklama dönemine girdiği bir yüzyıldır. Bu yüzyıldaki siyasi, içtimai ve ekonomik durgunluklar edebî gelişmeleri etkilememiş hatta bu yüzyıl Türk-İslam edebiyatının olgunluk dönemi olarak kaynaklara geçmiştir. Bu makaleye konu olan Tulû‘î de Türk-İslam edebiyatının çok sayıda şair yetiştirdiği 17. Yüzyıl şairlerindendir. Şairin hayatı hakkında tezkirelerde herhangi bir bilgi bulunmadığından, hayatı hakkında verdiğimiz bilgiler eseri Paşa-nâme’den hareketle yaptığımız çıkarımlardır. Şairin eserinden hareketle 17. Yüzyılda İstanbul’da saraya yakın yaşadığı anlaşılmaktadır, fakat doğum ve ölüm tarihlerine dair bir ibare yoktur. Bu makalede, tezkirelerde adı geçmeyen fakat şiirlerinden hareketle 16. Yüzyılın ikinci yarısıyla 17. Yüzyılın ilk yarısında yaşadığı tahmin edilen Tulû‘î’nin hayatı, eserleri ve sanatı hakkında bilgi verilecek ve özelde şairin Paşa-nâme isimli mesnevîsi ana hatlarıyla tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Rumeli, Tarih, Tulû‘î

PDF

___

KAYNAKÇAAKKUŞ, Metin. Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar. 3. Baskı, Erzurum: Fenomen Yayınları, 2006. Banu Mahir, Osmanlı Minyatür Sanatı, İstanbul, Kabalcı Yayınları, 2004. Celâl Esad Arseven, “Minyatür”, Sanat Ansiklopedisi,., C. III, 2. B, İstanbul, 1966, Mill Eğitim Basımevi 1966.ÇELEBİ, Âşık. Meşâ’irü’ş-şu’arâ: İnceleme-Metin. (haz. Filiz Kılıç). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010. ÇELEBİ, Kınalızâde Hasan. Tezkiretü’ş-şu’arâ, (haz. İbrahim Kutluk). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989. DEĞİRMENCİ, Tülün. “Sözleri Dinlensin, Tasviri İzlesin: Tulû‘î’nin Paşanâme’si ve 17. Yüzyıldan Eşkıya Hikâyeleri”. Kebikeç, 33 (2012): 127-147.EFENDİ, Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. 2: 413- 419. İstanbul: Meral Yayınları, 1972. İLGÜREL Mücteba. “Celâlî İsyanları”. Türkiye Diyanet vakfı İslam Ansiklopedisi. 7: 253. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. İNALCIK, Halil. “Rumeli” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35: 232. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. KAÇAR, Mücahit. “IV. Murâd Dönemine Ait Manzum ve Minyatürlü Bir Gazâ-nâme: Tulû‘î’nin Paşanâme İsimli Eseri”. Türkiyat Mecmuası, 21 (Bahar, 2011): 267-280.PALA, İskender. Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. 9. Baskı. İstanbul: L&M,Yayıncılık, 2016.RİYÂZÎ. Riyâzu’ş-şu’arâ. Süleymaniye Ktp. Lala İsmail 314. SÂMÎ, Şemseddin, Kâmûsu’l-A’lâm, 4: 3017. İstanbul, 1311. Serpil Bağcı, vd., Osmanlı Resim Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara, 2006.Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Ahmed Paşa Bölümü, Demirbaş No: 00362-030.SÜREYYÂ, Mehmed. Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye. (haz. Mustafa Keskin, Ayhan Öztürk, Hamdi Savaş, Havva Kurt). 3: 288 İstanbul: Sebil Yayınları, 1996.ŞENÖDEYİCİ Özer, KOŞİK, Halil Sercan IV. Murad’ın Bağdat seferi hakkında yazılmış Bir Kaside: Tulû’î’nin Pesendîde-nâmesi”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/1 (Haziran 2014): 133-150. TUMAN, Mehmet Nâil. Tuhfe-i Nâilî, Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, Bizim (haz. Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatcı), 2: 593. Ankara: Büro Yayınları, 2001.VASSAF, Osmanzâde Hüseyin. Sefine-İ Evliya, (haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz), 2: 458. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
İNTERNET KAYNAKLARI http://yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=109328http://yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=125373http://yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=91987