BOSNA’DA TASAVVUF ve TARİKATLARA GENEL BAKIŞ
İslam’ın Bosna’ya esasen tasavvuf yoluyla
girdiği ve yine sûfîler tarafından yayıldığı bilinmektedir. Nitekim
Osmanlılardan önce sûfîlerin buralara gelip yerleştiklerine ve tekkelerini
kurduklarına dair deliller mevcuttur. İlerleyen dönemde Bosna’nın fethi ve
sonrasında geniş halk kitlelerinin İslam’ı benimsemelerinde de en etkili rolü
sûfîler oynamıştır. Osmanlıların hâkimiyeti döneminde pek çok farklı tarikat
Bosna’da yaygınlık kazanmıştır. Bunlar arasında Nakşibendîlik, Mevlevilik,
Kadirilik, Bektaşilik gibi tarikatlar sayılabilir. Osmanlıların Bosna’yı
fethetmesinden bugüne kadar burada birçok tekke de kurulmuştur. Tasavvufî
gelenek açısından olduğu kadar sanat tarihi yönüyle de önemi haiz olan bu
mekânlar dinî kimlikleri yanında fikrî ve edebî yönleri güçlü isimlerin
yetişmesinde mühim rol oynamıştır.
Anahtar Kelimeler:
Bosna Hersek, tarikatlar, tekkeler
General Reviw Of Mysticism And Sufi Orders In Bosnia
We comprehend from the documents that
Islam was brought to Bosnia around xxth century by route of mysticism, a path
created and first traveled by the Sufis. And we also witness to the fact that
before the Ottomans came, Sufis had settled and built dervish lodges (tekija)
in Bosnia. Large portions of the native population would accept Islam willingly
during and in the years that followed the conquest of Bosnia by Ottomans. But
the local population had already accepted Islam by the efforts of Sufis. It is
theorized that the local Bosnian people converted to Islam in far greater
numbers than some of their Catholic and Orthodox neighbors because the local
Bosnian Christian Church, the Bogumil sect, bore many striking similarities to
Islam. However, this alone would not be reason enough to accept a different
religion. It was also necessary that significant missionary work be done to
reach out to locals and expose them to the new faith. The Dervish lodges, which
also established to serve this need, would conduct missionary work in Bosnia
and with time proved to be a very effective tool in spreading knowledge of
Islam, helping to gain new adherents. Among these Dervish lodges (tekija),
Nakshbandi, Mawlawi, Kadiri, Bektashi Orders are highly visible. From the time
Ottoman conquered Bosnia, many additional dervish lodges had been established.
These lodges played an important role in bringing up well known scholars in
addition to establishing sufi art (as buildings) and tradition.
Keywords:
Bosnia and Herzegovina, sufi orders, dervish lodges,
___
- KAYNAKLAR
- AZAMAT, Nihat, ‘Hamza Bâlî’, DİA, c. XV, İstanbul 1997.
- BAŠESKİJA, Mula Mustafa, Ljetopis – izbor, Sarajevo 2007.
- BEGLEROVİÇ, Samir – Yesenkoviç / Şilyak, Amina, ‘Saraybosna’daki Kadîrîlerin Sığınağı: Hacı Sinan Tekkesi’, İznikli Gönül Adamı Eşrefoğlu Rûmî, ed. Bilal Kemikli, İznik 2010.
- BEJTIĆ, Alija, 'Bombardirana je Čuvena Hadži Sinanova Tekija, Osvit, sy. 94, Sarajevo 1943.
- BEJTİĆ, Alija, ‘Skender Paşina Tekija’, Novi Behar, sy. XVI.
- BULJİNA, Halid, Tekije u Fojničkom Kraju, Fojnica 1991.
- ČEHAJİĆ, Džemal, Derviški Redovi u Jugoslavenskim Zemljama, Orijentalni Institut u Sarajevu, Sarayevo 1986.
- ČENGİĆ, Nihad, Likovni Fenomen Hadži Sinanove Tekije i Njegova Konzervacija, Sarajevo Publishing, Sarajevo 2009.
- Evlija Čelebija, Putopis odlomci o Jugoslavenskim Zemljama, Sarajevo 1979.
- FEKÎ, Muhammed, ‘O Sedam Makama’, Zemzem XVI, Sarajevo 1984, sy. 5-6.
- HADŽİBAJRİĆ, Fejzullah, Ilmihal - Kryesia e Bashkesise se fese islame ne Republiken Soc. te Serbise, Priština 1968.
- İMAMOVİĆ, Mustafa, Historija Bosnjaka, Sarajevo 1998.
- İZETİ, Metin, Balkanlar’da Tasavvuf, Gelenek Yayıncılık, İstanbul 2004.
- KALABİĆ, Mehmet, ‘Hadži Sinanova Tekija’, Glasnik Zemaljskog Muzeja, sy. 1890/2, Sarajevo 1890.
- KARA, Mustafa, ‘Bağdat’tan Bosna’ya Bir Sadâ Kâimî Hasan Baba’, Keşkül Dergisi, sy.18, İstanbul 2010.
- KARA, Mustafa, Bursa’da Kırklar Meclisi, Bursa Kültür AŞ, Bursa 2011.
- KARA, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2006.
- KUKAVİCA, Edin Urjan, Behar, Zagreb 2010, sy. 95.
- MİSİRLİĆ, Nasir, ‘Fond Sinanove Tekije’, Arhiv Grada Sarajeva, DS/98, sy. 32.
- MOSTARÎ, Fevzi, Bülbülistan, Svjetlost, Sarajevo 1973.
- MUJEZİNOVİĆ, Mehmed, ‘Epigrafika i kaligrafija pjesnika Mehmeda Mejlije’, Naše Starine, c. IV, Sarajevo 1957.
- MUJEZİNOVİĆ, Mehmed, ‘Kaligrafski Zapisi u Sinanovoj Tekiji u Sarajevu i Njihova Konzervacija’, Naše Starine, Sarajevo 1958.
- MUJEZİNOVİĆ, Mehmet, Islamska Epigrafija u Bosni i Hercegovini, Sarajevo 1985.
- Samir Vildiç, Bosna’da Kadirilik ve Hacı Sinan Tekkesi, Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 2012.
- SIKIRIĆ, Šakir, 'Sarajevske Tekije', Narodne Starine, c.1, Zagreb 1927.
- ŞAMİÇ, Jasna, ‘Kaîmî’, DİA, I-XXIX (devam ediyor), c. XXIV, İstanbul 2001.
- TANTAVÎ, Ali, ‘Ko je Musliman’, El Hidaje IV, Sarajevo 1941, sy. 7-8.
- TRALJIĆ, Mahmud, 'Hacibayriç Feyzullah (1912-1990)’, DİA, XV.
- TRALJİĆ, Mahmud, Istaknuti Bošnjaci, Sarajevo 1998.
- ISSN: 1309-5188
- Başlangıç: 2010
- Yayıncı: Balkan Araştırmaları Merkezi – Derneği