TÜRKÇEDE BEN VE SEN ZAMİRLERİNİN KÖK DEĞİŞTİRMESİ ÜZERİNE

Türkçe, eklemeli dillerin en tipik örneği olarak gösterilen dildir. Sözcükler, değişmeyen sözcük kökleri ile sınırları belirli eklerin birleşiminden oluşmaktadır. Ancak geçmişten günümüze kadar ek biçimbirimlerin köklerle birleşip kalıplaşması gibi dilsel olaylar yaşanmıştır. ben ve sen zamirine yönelme durumu eki eklendiğinde kökte bir değişme meydana gelmektedir ve bana, sana biçimi oluşmaktadır. Bu durum çeşitli şekillerde açıklanmaya çalışılmıştır. Değişimin, üçüncü tekil kişi zamiri ol'un yönelme biçimi ana'ya benzemesiyle oluştuğu ileri sürülmüştür. Bunun dışında Eski Türkçe yönelme eki olan -ga ekinin zamirin sonundaki /n/ sesi ile birleşerek oluşturduğu nazal n (ŋ) sesinin ünlüleri kalınlaştırma özelliğinden kaynaklandığı da öne sürülmüştür. Genel görüş olarak bu değişmelerin çekimli dillerde olan kök değiştirmeleri ile aynı türde olmadıkları öne sürülmektedir. Değişmelerin iç yapıdan çok dış yapıyla ilgili ses benzerlikleri nedeniyle olduğu görüşü yaygındır. Çalışmamızda ben ve sen zamirleri tarihsel ve karşılaştırmalı bir şekilde ayrıntılı olarak incelenecek ve bana, sana kök değiştirmesi olayının sebepleri ile dilimize etkileri araştırılacak, dilimizde buna benzer yeni örneklerin olup olmadığı ve bu olayın sınırları üzerinde durulacaktır. Türkiye Türkçesi dışında kalan ve turkic (Türkçe ile bağlantılı tüm lehçe ve şiveler) teriminin kapsadığı alanda da araştırma yapılacak ve bu ses olayı tüm yönleriyle ele alınmaya çalışılacak, konu tarihsel bir bakış açısıyla da incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

zamir, kök değiştirme, ben, sen

On the root changing of ben and sen pronouns in Turkish

Turkish is the most typical example of the agglutinative languages. The words consist of unchanging word roots and a combination of suffixes with specific boundaries. However, there have been linguistic events such as merging the affixe morphemes with the roots until the present day. When the dative suffix added to ben and sen pronouns, a change takes place at the root and develops bana and sana form. This situation has been tried to be explained in various ways. It has been argued that the change occurred in the dative suffix ana was imiteted by the third-person pronoun ol. Apart from this, it is also suggested that the nasal n (ŋ) voice, which is formed by combining with the / n / voice at the end of the pronoun, and the Old Turkish dative suffix -ga, is the thickening property of vokal voices. As a general opinion, it is suggested that these changes are not the same type as the root changes in the attractive languages. It is widely believed that the changes are due to the sound similarities to the outer structure rather than the inner structure. In our work, ben and sen pronouns will be examined in detail in a historical and comparative manner, and we will focus on whether there are new examples like this in our language and we will investigate the effects of root change and our slice effects, and the boundaries of this phenomenon.

Keywords:

pronoun, root change, me, you,

PDF

___

Akalın, M. (1979). Tarihi Türk Şiveleri. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
İmer, K., Kocaman, A., ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford University Press, USA.
Dixon, R. M. W. (1994). Ergativity, Cambridge University Press.
Doerfer, G. (1977). Zu Türk.”Bana”’Mir’,”Sana”’Dir’, Central Asiatic Journal, 21(3/4), 208-214.
El-Kaşgari, M. (2005). Dîvânü Lugâti’t Türk, (S. T. Yurteser, S. Erdi, Çev.), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Eraslan, K. (2011). Zamirler, Türk Gramerinin Sorunları I-II, Ankara: TDK Yayınları., 447-457.
Erdal, M. (2004). A Grammar of Old Turkic (Vol. 3). Leiden; Boston; Köln: Brill.
Ergin, M. (2013). Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümleri için Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
Güz, N., Huber, E., Senemoğlu, O., ve Öztokat, E. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, (Editör: Berke Vardar). İstanbul: Multilingual.
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Maue, D. (1996). Alttürkische Handschriften Teil 1: Dokumente in Brāhmī und tibetischer Schrift, Verzeichnis der Orientalischen Handschriften in Deutschland, XIII, 9. Stuttgart: Steiner.
Schönig, C. (1995). Bemerkungen zu den “altaischen” Personalpronomina. Türk Dilleri Araştırmaları. Cilt, 5, 33-64.
Serebrennikov, B. A., ve Gadjieva, N. Z. (2011). Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı Tarihî Grameri. (T. Hacıyev, M. Öner, Çev.), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1033.
Tekin, T. (2016). Orhon Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
Thomason, S. G., ve Everett, D. L. (2001). Pronoun borrowing, Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society (Vol. 27, No. 1, pp. 301-316).
Von Gabain, A. (1950). Die Pronomina im Alttürkischen. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 100(2), 581-591.