“SÛR-I HÜMAYUN” DEFTERİNE GÖRE 19. YÜZYIL SARAY DÜĞÜNLERİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Devrinde ve sonrasında merak edilen, cezbedici konulardan birisi olan saray merasimleri, Osmanlı Devleti teşrifat ve teşkilat tarihi açısından mühim bir yere sahiptir. Zira bu şenliklerin her yönüyle ortaya konması, devrinin sosyal yaşamı, maliyesi, kültürü, teşrifat kuralları, folklor tarihi ve yaşanan değişimler hakkında çok değerli bilgiler sunar. Bu noktadan hareketle makalede, söz konusu hususları aydınlatmada birinci elden kaynak olan Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan 19. yüzyılın görkemli saray düğünlerini havi Sadaret 366 numaralı “Defter-i Sûr-ı Hümayun 1251-1308” başlıklı defter incelendi. Bugüne dek tamamı neşredilmeyen mensûr sûrnâmedeki merasimleri birebir aktarmak çalışmanın sınırlarını dışında kaldığından, defterde yer alan merasimlere kısaca değinilerek, onlara dair genel manada bir tanıtım yapıldı. Böylece buradaki evlenme ve sünnet düğünleri muhtevası ile yazım tekniği, birbirleriyle ve dönemine göre kıyaslamalı bir şekilde ele alınarak, aradaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konuldu

An Evaluation of the 19th Century Palace Feasts Based on “Sûr-ı Hümayun” Notebook

Palace feasts, which have been an attractive subject of its period and after, occupy an important place in terms of Ottoman Government’s protocol and organisation history. Because the presentation of these feasts with all their respects provides invaluable information about the social life, finance, culture, protocol rules, folkloric history and ongoing changes of the period. Thereof, in this article a notebook from the Prime Ministry Ottoman Archive, which contains magnificent palace feasts of the 19th century and named as “Defter-i Sûr-ı Hümayun 1251-1308” with Sadaret number 366 was investigated owing to it is a first-hand source to brighten the point mentioned above. Because the exact transfer of the feasts in this prose and partially published feasts notebook is out of the borders of the study, the feasts included in the notebook were briefly touched and a general presentation about them was done. Thence, contents and writing techniques of these wedding feasts and circumcision feasts evaluated by comparing with each other and the period, and the similarities and the difference were presented

Keywords:

Sûrnâme, Sûr-ı Hümayun 19th Century,

PDF

___

Abdülaziz Bey, (1995). Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, Haz. Kâzım Arısan ve Duygu Arısan Günay, II, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
Akyıldız, A. (2013). “Osmanlı Saltanat Veraseti Usulünü Değiştirme ve Sultan Abdülaziz’in Yusuf İzzeddin Efendi’yi Veliaht Yapma Çabaları”, Deutsch-türkische Begegnungen, Festschrift für Kemal Beydilli/Alman Türk Tesadüfleri, Kemal Beydilli’ye Armağan (Ed. Hedda Reindl-Kiel -Seyfi Kenan), Berlin:Eb-Verlag, s. 510-538.
______. (2015). Mümin ve Müsrif Bir Padişah Kızı Refia Sultan, İstanbul: Kapı Yayınları.
Alikılıç, D. (2002). “Osmanlı Saray Teşrifâtı ve Törenleri”, Türkler Ansiklopedisi, IX, Ankara, s. 875-886.
And, M. (1994). “Sur-ı Hümayun”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, VII, İstanbul, s. 71-72.
______. (2000). 40 Gün 40 Gece, Osmanlı düğünleri, şenlikleri, geçit alayları, İstanbul: Toprakbank.
Arslan, M. (1999). “Osmanlı Saray Düğünleri Ve Şenlikleri Ve Bu Konuda Yazılan Eserler: Sûrnâmeler”, Osmanlı Ansiklopedisi, IX, Ankara, s. 169- 189.
______. (2011). Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri, C. 1-6 (Sekiz kitap altı ciltte), İstanbul: Sarayburnu Kitaplığı.
Aydüz, S. (2006). “Osmanlı Devleti’nde Müneccimbaşılık Müessesesi”, Belleten, LXX/257, s. 167-264.
Aynur, H. (1995). Saliha Sultan’ın Düğününü Anlatan Surnâmeler (1834), Harvard Üniversitesi, Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, Harvard.
______. (2009). “Surnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXXVII, İstanbul, s. 565-567.
Bağce, B. K. (2008). II. Abdülhamid’in Kızı Naime Sultan’ın Hayatı, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi Bilim Dalı, İstanbul.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hatt-ı Hümâyûn Tasnifi (HAT), nr. 986/41783.
BOA, Sadâret Defterleri A. }. d, nr. 366.
BOA, Yıldız Perakende, Tahrirat-ı Ecnebiyye ve Mabeyn Mütercimliği (Y. PRK. TKM), nr. 14/47.
Baycar, Y. A. (2006). II. Mahmud’un Kızı Mihrimah Sultan’ın Sûr-ı Hümâyûnu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yakınçağ Anabilim Dalı, İstanbul.
Ertuğ, Z. T. (1999). “Osmanlı Devletinde Resmî Törenler ve Birkaç Örnek”, Osmanlı Ansiklopedisi, IX, Ankara, s. 133-142.
Gökyay, O. Ş. (1986). “Bir Saltanat Düğünü”, Topkapı Sarayı Müzesi, Yıllık-1, s. 21-55.
Işık, M. (2016). Mihrimah Sultan Osmanlı’da Siyaset ve Şenlik 1836 Sûr-ı Hümâyunu, İstanbul: Yediveren Yayınları.
Mehmed Hafid, (1952). Sefinetü’l-Vüzerâ, Nşr. İsmet Parmaksızoğlu, İstanbul.
Mehmed Süreyya, (1996). Sicill-i Osmanî, Haz. Nuri Akbayar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Karaca, F. (1997). Tanzimat Dönemi ve Sonrasında Osmanlı Teşrifat Müessesesi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Karateke, H. T. (2017). Padişahım Çok Yaşa Osmanlı Devletinin Son Yüzyılında Merasimler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Kuneralp, S. (1999). Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922) Prosopografik Rehber, İstanbul: İSİS.
Miss Pardoe, (2004), Şehirlerin Ecesi İstanbul, Bir Leydinin Gözüyle 19. Yüzyılda Osmanlı Yaşamı, Çev. Banu Büyükkal, İstanbul: Kitap Yayınevi.
Moltke, H. V. (1969). Moltke’nin Türkiye Mektupları, Çev. Hayrullah Örs, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Osmanoğlu, A. (2008). Babam Sultan Abdülhamid, (2. Bs.). İstanbul: Selis Kitaplar.
Örik, N. S. (2002). Bilinmeyen Yaşamlarıyla Saraylılar, Haz. Alpay Kabacalı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Pakalın, M. Z. (2004). Tarih Deyimleri ve Terimleri, III, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Saz, L. (2000). Anılar 19. Yüzyılda Saray Haremi, (2. Bs.). Çev. Şen Sahir Sılan, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
Sunay, S. (2013). “Tanzimat’ın İlk Saray Düğünü: Sultan II. Mahmud’un Kızı Atiyye Sultan’ın Ahmed Fethi Paşa ile Evlenmesi”, Belleten, LXXVII/278, s. 119-150.
_____. (2015). Damat Mehmed Ali Paşa’nın Hayatı ve Siyasi Mücadelesi (1813-1868), Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
_____. (2016). “Mehmed Ali Paşa, Damad”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ek 2, İstanbul, s. 216-218.
Ubicini, J. H. A. (1977). 1855’te Türkiye I, Çev. Ayda Düz, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
Uluçay, Ç. (1958). “Fatma ve Safiye Sultanların Düğünlerine Ait Bir Araştırma”, İstanbul Enstitüsü Mecmuası, Sayı. IV, s. 139-148.
_____. (1980). Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
_____. (1992). Harem II, (3. Bs.)., Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Uru, C. (2010). Sultan II. Abdülhamid’in Kızı Zekiye Sultan’ın Hayatı (1872-1950), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, (3. Bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.