Hadis Usûlünde Öncü Bir İsim: Hatîb El-Bağdâdî

Hatîb el-Bağdâdî özellikle hadis usûlü alanında olmak üzere İslâmi ilimlerin birçok farklı branşında eserler kaleme almış bir şahıstır. Hadis ilminde öncelikle el-Kifâye’si ve hadis ricâliyle ilgili kaleme aldığı eserler, sonraki hadis usulcülerine kaynaklık etmiştir. Bu makalede Hatîb el-Bağdâdî’nin başta el-Kifâye’si esas alınarak hadis usûlü alanındaki katkıları araştırılmıştır. Makalede, Bağdadi’nin hadis usulündeki konumu ‘(i) Hatîb el-Bağdâdî’nin hadis usûlü görüşleri bakımından sonraki hadis usulcüleri üzerindeki etkisi’, ‘(ii) Hadis usulüne yaptığı katkılar’ şeklindeki iki temel başlık çerçevesinde analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Metodolojisi, Hatib el-Bağdadi, el-Kifâye, Hadis Ricâli

A LEADING NAME IN THE METHODOLOGY OF HADITH: KHATIB AL-BAGHDADI

Keywords:

Methodology, Hadith, Khatib al-Baghdadi, al-Kifâya, Narrators of Hadith,

PDF

___

Ahmet Naim, Sahîh-i Buhârî muhtasarı Tecrîd-i sarîh tecemesi ( Mukaddime), Ankara 1976.
İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullah Muhammed en-Nemerî el-Kurtubî (ö. 463/1070), et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta’ mine’l-meânî ve’l-esânîd (thk. Mustafa b. Ahmed el- Ulvî Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî), Vüzerâtü umûmi’l-evkâf ve’ş-şu’ûni’l-İslâmiyye, el-Mağrîb 1387.
İbn Asâkir, Ebu'l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetullah (ö. 571/1176), Târîhu Dımeşk (thk. Amr b. Garâme el- Umrevî), Dâru'l-Fiker, y.y. 1995.
İbnu’l-Cevzî, Cemalüddîn Ebu'l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el-Cevzî, (ö. 597/1201), el-Muntazam fî târîhi’l-umemi ve'l-mulûk (thk. Muhammed Abdulkadir Atâ/Mustafa Abdulkadir Atâ), Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrût 1992.
Cezâirî, Tâhir b. Sâlih İbn Ahmed, (ö. 1338/1920), Tevcîhü’n-nazar ilâ usûli'l-eser (thk. Abdulfettâh Ebû Gudde), Mektebetü'l-matbûâtü'l-İslamiyye, y.y. 1995.
Eren, Mehmet, Hadis İlminde Ricâl Kitapları ve İlmî Değerleri, Basılmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü 1997.
Erul, Bünyamin, “Tedlîs”, DİA, XL, ss. 263.
İbn Hacer el-Askalâni, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed (ö. 852/1448), Nüzhetü’n-nazar fî tavzîhi Nuhbeti’l-fiker fî mustalihi ehli’l-eser, thk. Abdullah b. Dayfilleh er-Ruheylî, Riyâd 1422.
--- Nuhbetü’l-fiker fî mustalahi ehli’l-eser, thk. Abdülhamîd b. Sâlih b. Kâsım Âl A’vec Sibr, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2006.
İbn Hallikân, Ebu'l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrahim b. Ebî Bekr İbn Hallikân, (ö. 681/1282); Vefeyâtü’l- ayân ve enbâu ebnâi'z-zemân (thk. İhsân Abbâs, Dâru Sâdır), Beyrût 1971.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit (ö. 463/1071), el-Câmî li ahlâki’r-râvî ve âdâbi’s-sâmi (thk. Mahmût Tahhân), Mektebetü’l-meârif, Riyâd ts.
--- el-İcâze li’l-ma’dûm ve’l-mechûl (Mecmûâtü resâil fî ulûmi’l-hadîs içerisinde) (thk. Nasr Ebû Atâyâ), Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrût 1993.
---el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye, thk. Dr.Ahmed Ömer Hâşim, Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 2. Baskı, Beyrût, 1986.
--- Şerefu Ashâbi’l-Hadîs (Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları)
---Târîhu Bağdâd (thk. Dr. Beşşâr Avvâd Ma’ruf), Dâru’l-garbi’l-İslâmî, Beyrût 2002.
İbnu’l-İmâd, Abdulhay b. Ahmed b. Muhammed İbnu’l-İmâd el- Askerî el-Hanbelî Ebu’l-Felâh (ö.1089/1678) , Şezerâtu’z-zeheb fî ahbâri men zeheb (thk. Mahmûd el-Arnaûd), Dâru İbn Kesîr, Dımeşk/Beyrut 1986.
Kahraman, Hüseyin “Hadîs Usûlü Alanında el-Hatîb el-Bağdâdî’nin İbnu’s-Salâh Üzerindeki Etkileri” (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü 1995.
Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed Saîd b. Kâsım el-Hallâk, (ö. 1332/1914), Kavâidü’t-tahdîs min funûni mustalahı’l-hadîs, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrûts ts.
İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî, (ö. 774/1373), el-Bidâye ve’n-nihâye (thk. Ali Şeyrî), Dâru ihyâi’t, türâsi’l-arabî, 1988.
İbnu’s- Salâh, Ebû Amr Osmân b. Abdirrahmân (ö. 643/1245), Mukaddime/Ma'rifetü envâi ulûmi'l-hadîs, thk. Nuruddîn Itr, Dâru’l-Fiker, Suriye, 1406/1986.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref (ö. 676/1243), et-Takrîb ve’t-Teysîr li ma’rifeti süneni’l-beşîr ve’n-nezîr (thk. Muhammed Osman Hışt), Dâru'l-kitâbi'l-arabî, Beyrût 1405/1985.
--- el-İşârât ilâ beyâni’l- esmâi’l-mübhemât (Hatîb’in el-Esmâü’l-mübheme’si ile) Kahire 1992.
el-Ömerî, Ekrem Ziyâ, Mevâridu’l-Hatîb el-Bağdâdî fî Târîhi Bağdâd, Dâru Tayyibe, Riyâd 1985.
es-Sehâvî, Şemsüddîn Ebu’l-Hayr Muhammed b. Abdurahmân b. Muhammed b. Ebî Bekr b. Osmân b. Muhammed (ö. 902/1496), Fethu’l-muğîs bi-şerhi’l-Elfiyeti’l-hadîs (thk. Ali Hüseyn Ali), Mektebetü’s-sünne, Mısır 2003.
es-Semʼânî, Ebû S’ad Abdulkerîm b. Muhammed b. Mansûr et-Temîmî (ö. 562/1166), el-Ensâ (thk.: Abdurrahman b. Yahyâ el-Muallimî el-Yemânî), Meclisü dâirati'l-Osmânî, Haydarâbâd 1962.
Subhi es-Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, Çev: M. Yaşara Kandemir, Marmara Ünv. İlahiyat Vakfı Yayınları, İstanbul 1996.
Subkî, Tâcüddîn Abdulvehhâb b. Takiyyuddîn (ö. 771/1369), Tabakâtu’ş-şâfiîyyeti’l-kübrâ, (thk. Mahmud Muhammed et-Tanâhî), 1413.
es-Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr Celâlüddîn (ö. 911/1505) (thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el- Faryâb), Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi'n-Nevevî, (I-II), Dâru Tayyibe ts.
eş-Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdrîs b. Abbâs b. Osman b. Şâfii (ö. 204/819), er-Risâle (thk. Ahmed Şâkir), Mektebetü'l-Halebî, Mısır 1358/1940.
et-Tahhân, Mahmûd, el-Hâfız el-Hatîb el-Bağdâdî ve eseruhû fî ulûmi’l-hadîs, Riyâd 1401/1981.
Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, T.D.V. Yayınları, Ankara.
el-Uş, Yûsuf, (ö. 1967), el-Hatîb el-Bağdâdî müerrihu Bağdâd ve muhaddisuhâ, Mektebetü’l-arabiyye, Dımeşk 1945.
Yâkût el-Hamevî: Şihâbüddîn Ebû Abdullah Yâkût b. Abdullah er-Rûmî el-Hamevî (ö. 626/1229), Mu’cemu’l-buldân, Dâru Sâdir, Beyrût 1995.
Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz (ö. 748/1348 ), Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, (I-XL), Dâru'l-hadîs, Kahire 2006.