İrfan ÖZTÜRK, Turhan KAHRAMAN, Remzi AVCI, Vedat Çağlar GİRGİN, Tuğba Hilal ÇİFTÇİGİL, Melis SEİDİ, Adnan TÜLEK, Kemal AKIN, Bülent TUNA

Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinde Çevre Koşullarının Agronomik Karakterler ve Biyotik Stres Faktörlerine Etkisi

Araştırma, bazı ekmeklik buğday genotiplerinde Trakya Bölgesinde farklı lokasyonlarda agronomik karakterler ve bazı yaprak hastalıklarına çevre koşullarının etkisinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Çalışma Trakya Bölgesi’nde 3 lokasyonda, 2013-2014 yılında 25 genotip ile tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Araştırmada; tane verimi, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, kahverengi pas, sarı pas, septoriya yaprak leke ve külleme hastalıkları ile bu karakterlerin lokasyonlara göre arasındaki ikili ilişkiler incelenmiştir. Araştırmada incelenen karakterlere göre genotipler ve lokasyonlar arasında önemli farklılık bulunmuştur. Araştırma sonucunda ortalama verim 723.0 kg/da olurken, en yüksek verim 826.3 kg/da ile TCI011322-22 hattında belirlenmiştir. Araştırmada üç lokasyonda da kahverengi pasa 15 ve sarı pasa 13 genotip dayanıklılık seviyesinde reaksiyon göstermiştir. Külleme ve septoria yaprak hastalıkları lokasyonlar arasında farklı oranlarda epidemi yapmıştır. Aldane, kahverengi ve sarı pas hastalıklarına üç lokasyonda da dayanıklı seviyede reaksiyon gösteren çeşit olmuştur. Tane verimi ile hektolitre ağırlığı arasında Edirne, Lüleburgaz ve Tekirdağ lokasyonlarında farklı oranlarda pozitif ilişki saptanmıştır. Kahverengi pas hastalığı tüm genotiplerde tane verimini olumsuz yönde etkilemiş ve Edirne (r= -0.190), Lüleburgaz (r=-0.293) ve Tekirdağ (r=-0.354) lokasyonlarında olumsuz ilişki belirlenmiştir. Külleme yüksek seviyede enfeksiyonun oluştuğu Tekirdağ’da verim ile negatif ilişkili (r=-0.311) olduğu belirlenmiştir. Sarı pas enfeksiyonun başaklanma dönemi ile birlikte olmasından dolayı hassas çeşitlerde farklı oranlarda verim düşüklüğü yapmıştır. Bu nedenle sarı pas ile tane verimi arasında Edirne (r= -0.219), Lüleburgaz (r=-0.259) ve Tekirdağ (r=-0.266) lokasyonlarında olumsuz ilişki belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ekmeklik buğday, verim, genotip, agronomik karakter, biyotik stres

Effect of the Environmental Conditions on Agronomic Characters and Biotic Stress Factors in Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes

This research was carried out to investigate effect of the environmental condition on yield, quality and leaf disease infection based on location. This experiment was conducted in Trakya region in three locations during 2013-2014 growing year with 25 advanced genotypes in randomized completely blocks design with four replications. Grain yield, 1000-kernel weight, test weight, leaf rust, yellow rust, Septoria tritici and powdery mildew and relationship among these characters based on location were investigated. There were difference among genotypes and location for examined characters. The mean yield of the experiment was 723.0 kg/da and the highest yield was determined with 826.3 kg/da in TCI011322-22 line. 15 genotypes were resistance to leaf rust and 13 genotypes to stripe rust. Various level of epidemic occurred in powdery mildew and Septoria tritici across location. Aldane was tolerant to leaf rust and stripe rust under three locations. The determined correlation coefficient was varied based on location. Grain yield was positively correlated with TKW in Edirne, Lüleburgaz and Tekirdağ location. Leaf rust affected grain yield and so yield was negatively correlated with leaf rust in Edirne (r= -0.190), Lüleburgaz (r= -0.293) and Tekirdağ (r= -0.354). Powdery mildew infection was low in Edirne location while level of infection was higher in Tekirdağ location so there was negative relation between yield and powdery mildew (r= -0.311). Stripe rust infection began at booting stage and caused various level of yield loss in susceptible cultivars. So, stripe rust was negatively correlated with grain yield in Edirne (r= -0.219), Lüleburgaz (r= -0.259) and Tekirdağ (r= -0.266) location.

Keywords:

Bread wheat, yield, genotypes, agronomic characters, biotic stress,

PDF

___

Aktaş, H. (2001). Önemli Hububat Hastalıkları ve Survey Yöntemleri. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı, S: 74, Ankara
Anonim, (2014). Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü. Araştırma Projeleri Raporu. Edirne (Basılmamış).
Atlı, A. (1999). Buğday ve ürünleri kalitesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, sayfa; 498-506. Konya.
Atlı, A., Koçak, N., Köksel, H.. Ercan, R. (1990). Türkiye’de yetiştirilen yerli ve yabancı buğday çeşitlerinin kaliteleri. Türkiye Ziraat Mühendisliği III. Teknik Kongresi, 8-12 Ocak, 1990. S: 272-282. Ankara.
Balla, K., Rakszegi, M., Li, Z., Bekes, F., Bencze, S., Veisz, O. (2011). Quality of Winter Wheat in Relation to Heat and Drought Shock after Anthesis. Czech J. Food Sci. Vol. 29, 2011, No. 2: 117-128.
Blum, A. (1998). Improving wheat grain filling under stress by stem reserve mobilisation. The Volcani Centre, PD. Box 6, Bet Dagan, Israel. H.J. Braun et al. (Eds.), Wheat: Prospects for Global lmprovement, 135-141. 1998. Kluwer Academic Publishers.
Eberhart, S. A., Russel, W. A. (1966). Stability Parameters for Comparing Varieties. Crop Science, 6: 36-40.
Elgün, A., Türker, S., Bilgiçli, N. (2001). Tahıl ve Ürünlerinde Analitik Kalite Kontrolü. Selçuk Üniv. Ziraat Fak. Gıda Müh. Böl. Yay. No:2, Konya.
Eyal, Z., Scharen, A. L., Prescott, J. M., VanGinkel, M. (1987). The Septoria Diseases of Wheat: Concepts and methods of disease management. Mexico, D.F.: CIMMYT.
Finlay, K. W., Wilkinson, G. N. (1963). The Analysis of Adaptation in a Plant Breeding Programme. Aust. J. Agric.Res., 14: 742-754.
Hodson, D., Hovmoller, M. (2009). Global cereal rust surveillance and monitoring// Abstracts of 4th Regional Yellow Rust Conference for CWANA.
Jin, Y. (2011). Role of Berberis spp. as alternate hosts in generating new races of Puccinia graminis and P. striiformis. Euphytica, 179:105–108.
Kalaycı, M. (2005). Örneklerle Jump Kullanımı ve Tarımsal Araştırma için Varyans Analiz Modelleri. Anadolu Tarımsal Araştırma Enst. Müd. Yayınları. Yayın No: 21. Eskişehir.
Köksel, H., Sivri, D., Özboy, O., Başman, A, Karacan, H. D. (2000). Hububat Laboratuarı El Kitabı. Hacettepe Üni. Müh. Fak. Yay. No:47, Ankara.
McIntosh, R. A. (1998). Breeding wheat for resistance to biotic stresses. In H. J. Braun et al., eds. Wheat prospects for global improvement, p. 71-86. Dordrecht, Netherlands, Kluwer Academic Press.
McIntosh, R. A., Wellings, C. R., Park, R. F. (1995). Wheat Rusts: An Atlas of Resistance Genes. CSIRO Publications, Victoria, Australia
Öztürk, İ., Korkut, K. Z. (2015). Effect of drought consist of different plant growth on some physiological traits in bread wheat (Triticun aestivum L.) genotypes. 2. International Plant Breeding Congress (2. IPBC), 1-5 Nov., 2015. Antalya, Turkey.
Peterson, R. F., Campbell, A. B., Hannah, A. E. (1948). A diagrammatic scale for estimating rust severity on leaves and stems of cereals. Can. J. Res., 26: 496-500.
Pett, B., Muminjanov, H. A., Morgunov, A. I., Madaminov, V. S. (2005). Dangerous diseases and pests of wheat in Tajikistan. (In Russian), Dushanbe.
Pintus, M. J. (1973). Estimates of Genotypic Value. Proposed Method. Euphytica 22: 345-351
Prescott, J. M., Saari, E. E., Dubin, H. J. (1986). Cereal Disease Methodology Manual, CIMMYT, Mexico, 46 p.
Rajaram, S., Van Ginkel, M. (1996). A guide to the CIMMYT bread wheat section. In Wheat Special Report No. 5. Mexico, DF, CIMMYT.
Roelfs, A. P. (1985). Wheat and rye stem rust. Academic press. Diseases, Distribution, Epidemiology, and Control. 3-37 p.
Roelfs, A. P., Singh, R. P., Saari, E. E. (1992). Rust diseases of wheat: concepts and methods of disease management. Mexico, DF, CIMMYT. 81 pp.
Saari, E. E., Prescott, J. M. (1975). A scale for appraising the foliar intensity of winter wheat diseases. Plant Dis. Rep., 595: 337–380
Saari, E. E., Prescott, J. M. (1985). World distribution in relation to economic losses. In: Roelfs A.P., Bushnell W.R. (eds): The Cereal Rusts. Vol. 2: Diseases, Distribution, Epidemiology and Control. Academic Press, Orlando, 259–298
Singh, R. P., Huerta-Espino, J. (1997). Effect of leaf rust resistance gene Lr34 on grain yield and agronomic traits of spring wheat. Crop Sci., 37: 390-395.
Wellings, C. R., Wong, P. T. W., Murray, G. M. (1985). Use of multiple regression to examine the effect of leaf rust and yellow spot on yield of wheat in northern New South Wales. Australasian Plant Pathology 14, 62-64.
Zadoks, J., Chang, T., Konzak, C. (1974). A decimal code for the growth stages of cereals. Weed research 14: 415-421.