Mpower Politikası Sonrası Ergenlerde Tütün ve Tütün Ürünleri Kullanımı: Sistematik Derleme
Türkiye’de 2008 yılında yürürlüğe giren tütün kontrol politikaları (MPOWER) uygulanmaya başlanmıştır. Bu çalışmada uygulama sonrasında ergenlerde tütün ve tütün ürünleri kullanımına yönelik 2008-2019 yılları arasında yapılmış olan çalışmaların sistematik olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmalar belirlenen alanyazın tarama kriterlerine göre Google Scholar, Ulusal Tez Merkezi, ve ULAKBİM veri tabanlarında taramalar yapılarak gerçekleştirilmiş olup, 17 makale çalışmaya dahil edilmiş ve incelenmiştir. Çalışmada tütün ürünü deneme yaşının 10-15 yaş aralığında olduğu, tütün ürünü kullanmanın diğer bağımlılık yapıcı maddelerin kullanımını artırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Tütün ürünü kullanma nedenleri olarak ilk sıralarda arkadaş etkisi, özenti, merak, eğlenmek, sıkıntıdan kurtulmak yer almaktadır. Sonuç olarak MPOWER politikalarının genel olarak etkili olduğu ancak özellikle tütün ürünlerine başlama yaşında yeterli düzeyde etki sağlayamadığı belirtilebilir. Tütün ürünü kullanımına ilişkin eğitimlerin ergenleri merkeze alarak hazırlanması ve eğitimlerin etkilerinin denetlenmesi öneri olarak sunulabilir
Tobacco and Tobacco Products Use in Adolescents After Mpower Policy: A Systematic Review
Tobacco control policy (MPOWER), was introduced in 2008, came into force in Turkey. In this study, it was aimed to systematically analyze the studies conducted between 2008-2019 on the use of tobacco and tobacco products in adolescents after the application. The study was conducted by searching the Google Scholar, National Thesis Center, and ULAKBİM databases according to the literature review criteria, and 17 articles were included in the study and examined. The tobacco product trial age was between 10-15 years old, and using tobacco products increased the use of other addictive substances. As the reasons for using tobacco products, the first place is the effect of friends, wannabe, curiosity, having fun and getting rid of boredom. As a result, it can be stated that MPOWER policies are generally effective, but they do not have a sufficient effect on tobacco products at the age of starting. It can be offered as a proposal to prepare the trainings on the use of tobacco products by taking adolescents to the center and to control the effects of the training.
___
- 1. Sağlık Bakanlığı. Tütün bağımlılığı ile mücadele el kitabı (hekimler için), Ankara: Anıl Matbaacılık, 2010.
- 2. Sağlık Bakanlığı. Tütün kontrolü strateji belgesi ve eylem planı 2018-2023. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bagimliliklamucadele-haberler/2018-2023-C3%BCt%C3%BCnkontrol%C3%BC-strateji-belgesi-ve-eylem-plan%C4%B1.html, (10 Şubat 2020’de ulaşıldı).
- 3. Bilir N. Türkiye tütün kontrolünde dünyanın neresinde?. Türk Toraks Dergisi 2009; 10: 31-34.
- 4. Gültekin Karakaş D. Türkiye tütün sektöründe piyasa-yönelimli dönüşüm. Türk Toraks Dergisi 2014; 15: 71-91.
- 5. Resmi Gazete.4207 sayılı Tütün ürünlerinin zararlarının önlenmesi ve kontrolü hakkında kanun. 22829. 1996
- 6. Yardım N, Çetin Çoban S, Vardar C. Sağlık durumu Mollahaliloğlu, et al. (editör) Türkiye’de Sağlığa Bakış 2007, Ankara: Bölük Ofset Matbaacılık, 2007.
- 7. World Health Organization. Küresel Tütün Salgını Raporu MPOWER paketi, Cenevre 2008.
- 8. Mpower: tütün salgınını kontrol etmeye yönelik politika paketi. http://saglikenstitusu.org.tr/Images/Filemanager/mpower_dso.pdf, (20 Şubat 2020’de ulaşıldı).
- 9. Resmi Gazete. Ulusal tütün kontrol programı hakkında başbakanlık genelgesi. 26312. 2006.
- 10. Resmi Gazete. Tütün mamullerinin zararlarının önlenmesine dair kanunda değişiklik yapılması hakkında kanun. 26761.2008
- 11. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Küresel Yetişkin Tütün Araştırması Türkiye 2012. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 948, Ankara: Anıl Matbaa, 2014.
- 12. Karaçam Z. Sistematik derleme metodolojisi: sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2013; 6 (1): 26-33.
- 13. Higgins JPT, Green S. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. The Cochrane Collaboration 2008.
- 14. Ata B, Urman B. Sistematik derlemelerin kritik analizi. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi 2008; 5(4): 233-240.
- 15. Bilgiç N. Lise öğrencileri üzerinde sigara konusunda yürütülecek olan akran eğitiminin sigara kullanma davranışı üzerindeki etkinliğinin değerlendirilmesi. Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2013.
- 16. Haspolat YK, Müsemma Karabel M, Karabel D, et al. Ergen polikliniğine başvuran olguların sosyodemografik özelliklerinin değerlendirilmesi. Dicle Tıp Dergisi 2016; 43 (1): 62-66.
- 17. Ünsal A, Sezgin S. Erzurum ili ilköğretim okulu öğrencilerinin sigara kullanma durumları. Türk Toraks Dergisi 2009; 10: 75-81.
- 18. Toros F, Özge C, Bayramkaya E. Ergenlerde gözlük takma ile özgüven ve sigara kullanımı arasında ilişki var mı?. Yeni Symposium 2009; 47(1): 91-97.
- 19. Eneçcan FN, Şahin EM, Erdal M, et al. Edirne şehir merkezindeki lise öğrencilerinde riskli sağlık davranışlarının değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin 2011; 10(6): 687-700.
- 20. Arslan HN, Terzi Ö, Dabak Ş, Pekşen Y. Samsun il merkezindeki lise öğrencilerinde sigara, alkol ve madde kullanımı. Erciyes Medical Journal 2012; 34(2): 79-84.
- 21. Sucaklı MH, Keten HS, Çelik M, et al. Yetiştirme yurdunda kalan çocuk ve ergenlerde sigara, alkol ve madde kullanımı. Konuralp Tıp Dergisi 2015; 7(1): 23-27.
- 22. Uçar O. İzmir aile mahkemelerinde boşanma davası görülen kadınların eş şiddetine maruz kalma durumu. Yüksek lisans tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Aile Eğitimi ve Danışmanlığı Anabilim Dalı Aile Eğitimi ve Danışmanlığı Bölümü, 2011.
- 23. Can Y, Aksu NB. Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 2016; 15(58): 888-902.
- 24. Hızel Bülbül S, Güçlü M, Dibek Mısırlıoğlu E. Kırıkkale il merkezi ilköğretim ve lise öğrencilerinde sigara ve alkol alışkanlıkları ve etkileyen faktörler. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi 2013; 4: 168-172.
- 25. Evren C, Ogel K, Ciftci Demirci A, et al. Prevalence of lifetime tobacco, alcohol and drug use among 10th grade students in Istanbul. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2014; 24(3): 201-210.
- 26. Çavdar S, Çetinkaya Sümer E, Eliaçık K, et al. İzmir’de liseye devam eden ergenlerin sağlık davranışları. Türk Pediatri Araştırmaları 2016; 51: 22-34.
- 27. Karataş H, Kandemir H, Basmacı Kandemir S, Akın R. Lise öğrencilerinde riskli madde kullanımının incelenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2015; 13(1): 23-31.
- 28. Fidancı İ, Arslan İ, Fidancı İ, et al. Association of physical activity and smoking status with mood and anxiety in adolescents. Ankara Medical Journal 2016; 16(1): 1-12.
- 29. Akkuş D, Karaca A, Konuk Şener D, Ankaralı H. Lise öğrencileri arasında sigara, alkol kullanım sıklığı ve etkileyen faktörler. Anadolu Kliniği 2017; 22(1): 36-45.
- 30. Özlü K, Kırbaş Ş, Akça F, et al. Adölesanların sigara içme alışkanlık düzeyleri ve bunu etkileyen faktörlerin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi 2017; 1(1): 21-32.
- 31. Akcan Kara F, Adana F, Türkol Z. Çalışan adölesanlarda sigara kullanım durumu. Hemşirelik Bilimi Dergisi 2018; 1(1): 01-04.
- 32. Taştan G. Lise öğrencilerinde algılanan sosyal destek düzeyi ile ebeveyn ergen ilişkisi niteliğinin sigara kullanımı üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2019.
- 33. Şen M. Türkiye'de ergen profili. Aile ve Toplum 2011; 7(27): 89-102.
- 34. Ekerbiçer HÇ, Berberoğlu U, İnci MB. Dumansız bir çevre mücadelesi: dünden bugüne. Sakarya Tıp Dergisi 2018; 8(3): 470-474.
- 35. Şaşmaz T, Buğdaycı R, Toros F, et al. Ergenlerde alkol içme prevalansı ve olası risk faktörleri: okul tabanlı, kesitsel bir çalışma. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2006; 5: 94-104.
- 36. Palancı Y, Saka G, Tanrıkulu AÇ, Acemoğlu H. Cigarette use frequency and the affecting factors in primary and highschool students in Diyarbakır. Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2009; 57(2): 136-144.
- 37. Güraksın A, Ezmeci T, İnandı T, et al. Erzurum il merkezinde ortaokul ve lise öğrencilerinde sigara içme alışkanlığı. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 1998; 30: 89-93.
- 38. The Tobacco Atlas. https://tobaccoatlas.org/country/turkey/ (20 Şubat 2020’de ulaşıldı).
- 39. World Health Organization. Prevalence-Most Recent Youth Survey Data by Country. http://apps.who.int/gho/data/node.main.TOB1257?lang=en (21 Şubat 2020’de ulaşıldı).
- 40. World Health Organization. Country Statistics. https://www.who.int/countries/tur/en/ (18 Şubat 2020’de ulaşıldı).
- 41. Baykan Z, Naçar M. Tıp fakültesi öğrencilerinin sigara kullanımı ve tütün kanununa ilişkin görüşleri. Dicle Tıp Dergisi 2014; 41(3): 483-490.
- 42. Çilekar Ş, Dumanlı A, Öz G, Günay E. Hastanemizde tıp fakültesi öğrencilerinin tütün kullanma durumları. Bozok Tıp Dergisi 2019; 9(4): 22-26.
- 43. İlhan F, Aksakal FN, İlhan MN, Aygün R. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin sigara içme durumu. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2005; 4 (4): 188-198.
- 44. Yeşilyurt S, Altikat S. Gençlerdeki sigara kullanma davranışının nedenleri üzerine bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2003; 5: 15-27.