Şehir Tarihi Açısından Anadolu Selçuklu Şehirlerinin Sosyal ve Fiziki Yapısı
Şehirler, insanların vücuda getirip inşa ettikleri, ibadethanelerden, eğitim, kültür ve sağlık yapılarından, mahallelerden, içinde yaşadıkları konutlardan, çalışma mekânlarından, alış-veriş mekânlarından, bu mekânların ihtiyaç duyduğu ulaşım ve altyapı gibi tesislerden teşekkül eder. Yaşanılan şehir, mahalle, konut veya insanların çevrelerinde vücut bulan her türlü çevresel etmen, insanın bu mekânlarla olan ilişkisini belirlemekte ve inançlarıyla birlikte hayat tarzını şekillendirmektedir. Aynı zamanda kendisinden sonra gelecek olan nesillerinin de hayat tarazlarından inançlarına kadar her türlü sosyal yaşamını etkileyecektir. İslam şehirlerinin belli kıstasları ve özel gereksinimleri ihmal etmeden vücut bulduğu bir hakikattir. Selçuklu kentlerinin bu kurgunun neresinde bulunduğu, batılı anlamda şehir tanımına ve tarifine uyup uymadığı daima tartışıla gelen bir mevzu olmuştur. Bu konuyu bir nebze aydınlatmak, Selçuklu şehir dokusunun hangi özelliklere sahip olduğunu ortaya koymak, bu medeniyetlerin farklı bir cihetten değerlendirilmesine ve bazı problemlerin çözülmesine katkıda bulunacağı bir hakikattir. Selçuklu şehirlerinin sosyal ve fiziki yapısı bu tür bir araştırmanın ilk ve en mühim basamaklarından birini teşkil etmektedir.
Anahtar Kelimeler:
İslam Tarihi, Şehir Tarihi, Selçuklular, Selçuklu Şehirleri, Sosyal Kurumlar
Social and Physical Structure of Seljuk Cities in Terms of City History
Cities consist of places of worship, education, cultural and health structures, neighborhoods, residences in which they live, working places, shopping centers, transportation and infrastructure that these places need. All kinds of environmental factors in the city, neighborhood, residence or people's environment determine the relationship of these people with these places and shape their lifestyle with their beliefs. At the same time, it will affect the social life of the next generations from life styles to beliefs. It is a fact that Islamic cities are embodied without neglecting certain criteria and special needs. Where the Seljuk cities are located in this fiction and whether they conform to the definition and definition of the city in the western sense has always been a subject of controversy. To clarify this issue to a certain extent, to reveal the characteristics of the Seljuk city texture to reveal, it is a fact that these civilizations will contribute to the evaluation of a different jihad and solve some problems. The social and physical structure of the Seljuk cities constitutes one of the first and most important steps of this kind of research.
Keywords:
Islamic History, City History, Seljuks, Seljuk Cities, Social Institutions,
___
- Abdülkerim bin Şeyh Musa. Makâlât-ı Seyyid Harun. Ankara: TTK Basımevi, 1991.Ahmed bin Lütfullah, Müneccimbaşı. Müneccimbaşıya Göre: Anadolu Selçukileri (çev. Hasan Fehmi Turgal). İstanbul: Türkiye Yayınları, 1935.Armağan, Mustafa. "Osmanlı Şehrine Kavramsal Bir Yaklaşım". Osmanlı 5. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999: 536-544.Artuk, İbrahim - Artuk, Cevriye. “Ortaçağ’da Bazı Anadolu Şehirlerine Verilen Unvanlar”. Türk Kültürü Araştırmaları 24/2 (1986): 65-69.Aslanapa, Oktay. “Türk Denizciliği ve Selçuklu Tersaneleri”. Türk Kültürü 146 (1974): 69-77.Baykara, Tuncer. “Ulu Cami. Selçuklu Şehirlerinde İskânı Belirleyen Bir Kaynak Olarak”. 60/227 TTK Belleteni (1996): 33-57.Baykara, Tuncer. Anadolu’nun Selçuklular Devrindeki Sosyal ve İktisadi Tarihi Üzerinde Araştırmalar. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, 1990.Baykara, Tuncer. “Türkiye Selçuklularında Bazı Vergilere Dair”. IX. Türk Tarih Kongresi: 21-25 Eylül 1981 Ankara (Kongreye Sunulan Bildiriler) 2, Ankara: TTK Basımevi, 1988: 685-697.Bayram, Mikâil. Ahi Evren ve Ahi Teşkilatı’nın Kuruluşu, Konya 1991. Benevolo, Leonardo. Avrupa Tarihinde Kentler, trc. Nur Nirven, İstanbul: Afa Yayınları, 1995.Cunbur, Müjgân. “Ahilerin Kurduğu Yerleşim Merkezleri”. Türk Kültürü Dergisi 277 (1986): 312-319.Çadırcı, Musa. "Anadolu Kentlerinde Mahalle". Tarihten Günümüze Anadolu Konut ve Yerleşme Habitat II, İstanbul 1996: 257-263.Çağatay, Neşet. Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Ankara: TTK Basımevi, 1997.Değerli, Ayşe. "Osmanlı Şehirlerinin Savunma Sistemi: Konya Örneği". Merhaba Gazetesi Akademik Sayfalar 7/35 (2007): 547-550.Eravşar, Osman. "Anadolu Selçuklularında İdari Mekân Olarak Devlethane". I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri (11-13 Ekim 2000) 1, Konya 2001: 281-297.Eravşar, Osman. “Ortaçağ Anadolu Kentlerinde Değişim ve Gelişim". Anadolu Selçuklu Şehirleri ve Uygarlığı Sempozyumu Bildirileri. (2009): 260-269.Erkiletlioğlu, Halit – Güler, Oğuz. Türkiye Selçuklu Sultanları ve Sikkeleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1996.Karpuz, Haşim. “Konya'nın Selçuklu Kent Dokusu ve Son Yıllarda Yıkılan Anıtları”. I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri (11-13 Ekim 2000) 2 (2001): 1-11.Kuban, Doğan. “Anadolu Kentlerinin Tarihsel Gelişimi Üzerine Gözlemler”. Türk ve İslâm Sanatı Üzerine Denemeler, İstanbul 1982.Küçükdağ, Yusuf. “Konya Kalesi’nin Ahmedek Bölümüne Dair”. I. Uluslar Arası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri (11-13 Ekim 2000), (2001): 83-93.Özcan, Koray - Yenen, Zekiye. “Anadolu-Türk Kent Tarihine Katkı: Anadolu Selçuklu Kenti (XII. Yüzyılın Başından XIII. Yüzyılın Sonuna Dek)”. Megaron 5/2 (2010): 55-66.Özcan, Koray. “Anadolu’da Selçuklu Dönemi Yerleşme Sistemi ve Kent Modelleri”. İTÜ Dergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım 6/1 (2007): 3-15.Özergin, M.K. Anadolu Selçukluları Çağında Anadolu Yolları. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1959.Rogers, J.M. “Waqs and Patronage in the Seljuk Anatolia; The Epigraphic Evidence”, Anatolian Studies. 1976, 26: 69-103.Sümer, Faruk. Yabanlu Pazarı Selçuklular Devrinde Milletlerarası Büyük Bir Fuar. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, 1985.Tanyeli, Uğur. Anadolu Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci. İstanbul 1987.Turan, Osman. “Selçuk Kervansarayları”. TTK Belleteni 10/39 (1946): 471-496.Turan, Osman. “Selçuklular Zamanında Sivas Şehri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 9/4 (1951): 447-457. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. “13. ve 14. Asırlarda Anadolu’da Ticaret”. Ülkü Mecmuası 1/4 (1933): 287-291. http://sozluk.gov.tr/ ulaşma tarihi 04.07.2019.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Bayburt Üniversitesi