Sultanların Av Köşkü: Kasr-ı Hümayun ve Bahçesi

Üç bin yıllık tarih içinde Helen, Roma, Bizans uygarlıklarının yanı sıra Osmanlı döneminde de önemli konaklama ve ticaret merkezi olan İzmit; külliyeleri, camileri, hamamları, çeşmeleri, askeri ve idari yapıları, tarihi mahalle ve evleri ile tarihsel değer bakımından zengin bir kenttir. Günümüzde işbu Osmanlı eserlerinin büyük çoğunluğu ayaktadır. İzmit’te Osmanlı döneminden kalan ilk saray IV. Murat döneminde inşa edilmiştir. Günümüzde müzeye çevrilen Kasr-ı Hümayun’un bulunduğu bu yere çeşitli dönemlerde yanıp, yıkılan farklı saray binaları yapılmıştır. Makalenin bölümlerinde Abdülaziz döneminde (1861-1876) yapılan Kasr-ı Hümayun’un tarihi, mimari, kültürel ve sosyal özellikleri ile beraber bahçesi de açıklanmaktadır. Kasr’ın bahçesindeki yapısal elemanlar: Sınır ve aydınlatma elemanları, sert zeminler, bitkiler, peyzaj mimarisi bakışı açısıyla belirlenen kriterlere göre (form, ölçü, renk, doku) değerlendirilerek sorunlar ortaya konulmaktadır. Sonuçta bu sorunların çözümüne yönelik geliştirilecek peyzaj mimarlığı projelerinin nasıl olması gerektiği üzerine tartışılmaktadır. Çalışmada, literatür taraması yapıldı, saha çalışmasından elde edilen veriler toplanarak analiz edildi (fotoğraflar, çizim ve krokiler vs. ), rölöve ve restorasyon projelerinin mimari analizi yapıldı, peyzaj kriterlerin belirlendi ve bahçe yapı elemanları bu kriterlere göre değerlendirildi. Makalede, Osmanlı döneminde “Küçük Saray” da denen av köşklerinin en önemlilerinden biri olan İzmit’in Kasr-ı Hümayun Sarayı tarihsel dönemleri ile birlikte, mimari yapısı, bahçe özellikleri ve peyzaj mimarisi değerlendirilmektedir.

Sultan’s Hunting Mansion: Kasr-ı Hümayun and the Garden

İzmit has been a significant accommodation, trade center within a three-thousand-year history for the Ottoman period as well as the Hellenistic, Roman and Byzantine civilizations; mosques, baths, fountains, military, administrative buildings, historic neighbourhoods and houses carry out its rich historic value. Today, a great majority of Ottoman works are still alive.The first palace from the Ottoman period in Izmit. It was built during the reign of IV.Murat. Nowadays, Kasr-ı Hümayun, which was turned into a museum, was built in this place where various palace buildings were destroyed in various periods. In the sections of the article, the history, architecture, cultural and social features of the Kasr-ı Hümayun, built during the reign of Abdülaziz (1861-1876), are explained. Structural elements in the garden of the pavilion: Boundary and lighting elements, ground floor, plants, landscape architecture are evaluated according to the criteria (form, size, color, texture). Finally, it is discussed how landscape architecture projects to be developed to solve these problems should be. In the study, the literature was searched, the data obtained from the field study were collected and analyzed (photographs, drawings and sketches etc.), architectural analysis of survey and restoration projects were done, landscape criteria were determined and garden building elements were evaluated according to these criteria. In this article, the architectural structure, garden features and landscape architectural of Kasr-I Hümayun palace of İzmit, which is one of the most important hunting pavilions called Osmanlı Little Palace in the Ottoman period, are evaluated.

___

  • ANONİM, 1902. 1900’lerin başı İzmit’ten bir bakış. [fotoğraf] Özgür Pazar Gazetesi, Kocaeli. Haberin tarihi: 21 Aralık 2006. ANONİM, 1926. Kasr-ı Hümayun 1926. [fotoğraf] Özgür Pazar Gazetesi, Kocaeli. Haberin tarihi: 05 Şubat 2003. ÇE-MİM MİMARLIK ARŞİVİ, 1997. Kasr-ı Hümayun rölöve ve restorasyon projeleri. [çizim] Çe-mim Mimarlık. D'ARONCO, R., 2016. Wikipedia [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Raimondo [Erişim tarihi 01 Mayıs 2016]. EVYAPAN, G., 1972. Eski Türk bahçeleri ve özellikle eski İstanbul bahçeleri. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayınları. FİDAN, R., 1987. Saray bahçelerinde kullanılan ağaç türleri. Milli Saraylar Dergisi. (1), s. 69-71. GÖKER, P. ve ERDOĞAN, E., 2018. Beylerbeyi Sarayı bahçeleri peyzaj tasarım ilkeleri. İçinde: 1st International Ottoman Trace Symposium- Palaces, 01-02 Kasım 2018, Edirne. Edirne: Trakya Üniversitesi Yayınları. s. 135-146. İŞBECER, A., 2004. İstanbul’da TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı’na ait tarihi saray ve kasır bahçelerinin peyzaj mimarlığı açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi. KAŞIF, B., 2010. Osmanlı saraylarında dış mekan tasarımı üzerine bir değerlendirme Dolmabahçe ve Yıldız örnekleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Kültür Üniversitesi. KAYA, Ş., 2009. Tren garı, Tanzimat’tan Cumhuriyete İzmit kenti. Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları. PAMAY, B., 1971. Park-bahçe ve peyzaj mimarisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları.