Balıkesir- Havran’daki Ahşap Konutları Koruma Sorunları: Abdullah Ertem Konağı Özelinde Bir Değerlendirme
Marmara Bölgesi, Balıkesir İline bağlı bir ilçe olan Havran, Cumhuriyet dönemine kadar birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. 15. yüzyıl Osmanlı Döneminde Viraneli olarak adlandırılan şehir, 19. yüzyılın son çeyreğinde Havran-ı Kebir Karyesi adıyla Edremit ilçesine bağlanmıştır. Şehre 1957 yılında ise Havran ismi ile ilçe statüsü verilmiştir.
Bölgenin önemli kişilerinden zeytinyağı işletmecisi- fabrikatör Abdullah Ertem’in konağı, Cami-i Kebir Mahallesinde yer almaktadır. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde inşa edildiği düşünülen konak, kargir bodrum ve zemin kat, ahşap karkas birinci kat ve yapıya zemin kattan bağlanan tek katlı betonarme müştemilattan oluşmaktadır. Birinci katın cadde cephesindeki ahşap cumbalar ile iç mekân bölümlenme ve tavan süslemelerindeki barok etkiler dikkat çekicidir.
İşlevsiz kalan yapıda fiziksel, iklimsel ve biyolojik bozulmalar ortaya çıkmıştır. Bahçe cephesi ile yan cephelerde basit onarım müdahaleleri yapılırken, cadde cephesindeki kaplamalar bakımsız halde bırakılmıştır. Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından yapı tescillenmiştir.
Çalışma kapsamında; Havran’da bulunan nitelikli ahşap yapılar araştırılmış, Abdullah Ertem Konağı özelinde karşılaştırma yapılarak ve korunma sorunları tartışılmıştır. Literatür taramasının ardından, rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri ile görsel belgeler aracılığıyla yapının geçirdiği değişimlerin izlenmiştir. Çalışma sonunda; ahşap yapıların korunmasına dair hazırlanan ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlar çerçevesinde konağın gelecek nesillere aktarılmasına yönelik çözüm önerileri sunulmuş ve farkındalık oluşturulması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler:
ahşap yapılar, havran, koruma sorunları, geleneksel sivil mimari, barok üslup
Conservation Problems of Wooden Houses in Balikesir-Havran: An Evaluation Specific to Abdullah Ertem Mansion
Havran, which is a district of the Marmara Region, Balıkesir Province, hosted many civilizations until the Republican period. The city, which was called Viraneli in the 15th century Ottoman Period, was connected to the Edremit district in the last quarter of the 19th century under the name of Havran-ı Kebir Village. In 1957, the city was given the status of a district with the name Havran.
The mansion of Abdullah Ertem, one of the important people of the region, the olive oil producer - manufacturer, is located in Camii Kebir District. The mansion, which is thought to have been built in the first quarter of the 20th century, consists of a masonry basement and ground floor, a wooden carcass first floor, and a single-story reinforced concrete outbuilding connected to the building from the ground floor. The wooden oriels on the street facade of the first floor and the baroque effects on the interior partitions and ceiling decorations are striking.
Physical, climatic, and biological deteriorations have emerged in the dysfunctional structure. While simple repairs were made on the garden facade and the side facades, the coatings on the street facade were left in a neglected state. The building was registered by the Bursa Regional Council for the Conservation of Cultural Property.
Scope of work; Qualified wooden structures in Havran were researched, comparisons were made specifically to Abdullah Ertem Mansion and conservation problems were discussed. After the literature review, the changes to the building were followed through the survey, restitution and restoration projects, and visual documents. At the end of the study; Within the framework of national and international legal regulations prepared for the protection of wooden structures, solutions were presented for the transfer of the mansion to future generations and it was aimed to raise awareness.
Keywords:
wooden structures, havran, conservation problems, traditional civil architecture, baroque style,
___
- Kitap AHUNBAY, Z., 2019. Kültür mirasını koruma ilke ve teknikleri. İstanbul: YEM Yayınları.
- ÖZDEMİR, Z., 2008. Tarihi, kültürü ve doğasıyla Havran. İstanbul: Havran Belediyesi Yayınları.
- MSGSÜ, 2014. Balıkesir Havran’da kentsel kültür mirası ve koruma. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayınları.
- Konferansta bildiri AHUNBAY, Z., 2012. Ahşap yapıların korunması ile ilgili uluslararası ilkelere Türkiye’den bakış. İçinde: Ahşap Yapılarda Koruma ve Onarım Sempozyumu Bildiri Kitabı. 08-09 Ekim 2012. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı Koruma Uygulama ve Denetim Müdürlüğü. s. 36- 45.
- Dergide makale YILDIRIM, G. ve UĞUZ, S. Ç., 2020. Yerel halkın sakin şehir algısı: Havran örneği. Journal of Recreation and Tourism Research. 7 (2), s. 287- 307.
- İnternet kaynağı KANUN 6360, 2012. On üç ilde büyükşehir belediyesi ve yirmi altı ilçe kurulması ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun. Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm (Erişim tarihi:16 Ocak 2022)
- TÜRKİYE NÜFUSU, 2022. Balıkesir Havran nüfusu. Erişim adresi: https://www.nufusune.com/havran-ilce-nufusu-balikesir (Erişim tarihi:16 Ocak 2022)
- BALIKESİR VALİLİĞİ, 2019. Atatürk’e kapılarını açan ev. Erişim adresi: http://www.balikesir.gov.tr/ataturke-kapilarini-acan-ev (Erişim tarihi:16 Ocak 2022)
- WIKIPEDIA-EN. 2022. Balıkesir: Havran. Erişim adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/Havran,_Balıkesir#/media/File:Balikesir_districts.png (Erişim tarihi:16 Ocak 2022) ICOMOS, 1999. Ahşap Tarihi Yapıların Korunması İçin İlkeler. Erişim adresi: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0596659001587378959.pdf (Erişim tarihi:16 Ocak 2022)
- 660 Nolu İlke Kararı, 1999. Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırılması, Bakım ve Onarımları. Erişim adresi: https://teftis.ktb.gov.tr/TR-263743/660-nolu-ilke-karari-tasinmaz-kultur-varliklarinin-grup-.html (Erişim tarihi:16 Ocak 2022)
- 681 Nolu İlke Kararı, 2017. Kentsel Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları. Erişim adresi: https://teftis.ktb.gov.tr/TR-263828/681-nolu-ilke-karari-kentsel-sitler-koruma-ve-kullanma-.html (Erişim tarihi:16 Ocak 2022)
- Tez ADALI, B. 2013. Havran kentsel sit alanı ve dumlupınar caddesi koruma önerisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
- ÖZCAN, Z. 1996. Kentsel koruma sürecinde yetki ve sorumluluk üzerine bir araştırma Güre-Havran-Pamukçu örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
- GÖKTAŞ, Ş. N. 2020. Balıkesir Havran’da bulunan geleneksel konutların yapım teknikleri ve taşıyıcı sistem özellikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi.
- Arşiv belgeleri HIZAL, M. 2014-2015. Abdullah Ertem Konağı fotoğraf albümü. Balıkesir.
- İSMAİLOĞLU, H. 2014-2015. Havran- Abdullah Ertem Konağı fotoğraf albümü ve proje çizimleri. Balıkesir- İstanbul.
- Gazete TRT HABER, 2021. Atatürk'ün Seyit Onbaşı ile görüştüğü 200 yıllık konak müzeye dönüştürüldü. Erişim adresi: https://www.trthaber.com/foto-galeri/ataturkun-seyit-onbasi-ile-gorustugu-200-yillik-konak-muzeye-donusturuldu/34803/sayfa-8.html (Erişim tarihi:16 Ocak 2022)
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2020
- Yayıncı: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi