Türkiye’de Yetiştirilen Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Yarı Kurak İklim Koşullarında (T. Aestivum L.) Kalite Özellikleri İle Verim ve Verim Unsurlarının İncelenmesi

Bu araştırma, 2018-2019 yetiştirme sezonunda Şanlıurfa ilinin Akçakale ilçesi çiftçi koşullarında 25 ekmeklik buğday çeşidi iletesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Yarı kurak iklim koşullarında ekmeklik buğday çeşitlerinintane verimi ile bazı verim unsurları ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Denemede tane verimi, verimunsurları (bitki boyu, hektolitre ve bindane) ve bazı kalite özellikleri (protein oranı, yaş gluten, kuru gluten oranı ve sedimantasyonmiktarı) incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; tane veriminin; 293.0-666.0 kg/da, bitki boyunun; 80.14-110.00 cm, hektolitreağırlığının; 69.70-82.18 kg/hL, bindane ağırlığının; 23.73-45.08 gr, protein oranının; % 12.97-16.00, yaş gluten oranının; % 28.33-43.47, kuru gluten oranının; % 9.93-16.23, sedimentasyon miktarının; 24.00-48.33 ml arasında değiştiği belirlenmiştir. Denemeninbirinci yılına göre; ikinci yılında yaklaşık 1000 mm yağan yağış ve buna bağlı düşük sıcaklıklardan dolayı tane verimi, verimkomponentleri ve kalite değerlerinin azaldığı görülmüştür. Yapılan biplot analizinde, hem tane verimi ile verim komponentleri’ninhem de kalite özelliklerinin birbirleri ile yüksek pozitif ilişkilere sahip olduğu belirlenmiştir. Her özellik bakımından yüksekstabiliteye sahip çeşitler tespit edilmiştir. Tane verimi bakımından Pamukova-97, Kaşifbey, Adana-99, PANDA`S ve Gökkan çeşitlerinstabil ve kabul edilir sınırlarda kalite özelliklerine sahip olduğu saptanmıştır.

Investigation of Quality Traits with Yield and Yield Elements in Some Bread Wheat Varieties (T. Aestivum L.) Grown in Turkey under SemiArid Climatic Conditions

This research was coducted with 25 bread wheat varieties at farmer conditions in Akçakale district of Şanlıurfa province in 2018 and 2019 growing season according to a randomized complete block design with there replications. It was carried out to determine of quality traits with yield and yield elements in some bread wheat varieties (T. Aestivum L.) under semi-arid climatic conditions. Grain yield, yield elements (plant height, hectolitre and 1000 kernels weight) and some quality traits (protein ratio, wet gluten and dry gluten ratio and sedimentation amount) were analyzed in trial. According to the research results, it was determined that grain yield, plant height, hectolitre weight, 1000 grain weight, protein ratio, wet gluten ratio, dry gluten ratio and sedimentation amount ranged from 293.0-666.0 kg/da-1 , 80.14-110.00 cm, 69.70-82.18 kg/hL-1 , 23.73-45.08 g, 12.97-16.00 %, 28.33-43.47 %, 9.93-16.23 % and 24.00- 48.33 ml respectively. According to the first year of the trial; it was observed that grain yield, yield components and quality values decreased due to the precipitation about 1000 mm and low temperatures in the second year. In the biplot analysis, it was determined that both grain yield with yield components and quality characteristics have high positive relationships with each other. Genotypes which had high stability in terms of each feature was identified. In terms of grain yield, varieties which are Pamukova-97, Kaşifbey, Adana-99, PANDA`S and Gökkan was determined to have both stable and quality features within acceptable quality limits.

PDF

___

Anonymous, (1990). Official methods of analysis of the AOAC, fifteenth edition Association Official Analytical Chemists, Arlington.
Atlı, A. (1999). Buğday ve ürünleri kalitesi, Orta Anadolu’da hububat tarımının sorunları ve çözüm yolları sempozyumu, 8-11 Haziran, (s., 498-506). Konya, Türkiye
Aydoğan, S., Akçacık, G.A., Şahin, M., & Kaya, Y. (2007). Ekmeklik buğday (t. aestivum L.) genotiplerinde verim ve bazı kalite özellikleri arasındaki ilişkiler, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 3(2), 21-30.
Aydoğan, S., & Soylu, S., (2017). Ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve verim öğeleri ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26 (1), 24-30.
Aktaş, B., & İkincikarakaya, S.Ü. (2019). Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin verim ve verim unsurları ile glutenin ve gliadin bant desenlerinin belirlenmesi. Mediterranean Agricultural Sciences, 32(1), 85-93.
Anonim, (2019). Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Şanlıurfa İl Müdürlüğü verileri (erişim tarihi: 14.04.2020).
Anonim, (2020a). Food and Agriculture Organization. www.faostat.org.(erişim tarihi: 01.02.2020)
Anonim, (2020b). Bitkisel üretim verileri istatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. www.tuik.gov.tr( erişim tarihi: 01.04.2020).
Bassett, L.M., Allan, R.E., & Rubenthaler, G.L. (1989). Genotype x environment interactions on soft white winter quality. Journal of Agronomy, 81 (3), 955-960.
Bonfil, D.J., Karnieli, A., Raz, M., Mufradi, I., Asido, S., Egozi, H., Hoffman, A., & Schmilovitch, Z. (2004). Decision support system for improving wheat grain quality in the Mediterranean area of Israel. Journal of Field Crops Research 89(4), 153-163.
Bayhan, M., Özkan, R., Albayrak, Ö., Yıldırım, M., & Akıncı, C., (2019). Aşırı kurak sezonda ekmeklik buğday genotiplerinin performanslarının test edilmesi. 2. Uluslararası Mardin Artuklu Bilimsel Araştırmalar Kongresi, bildiriler kitabı, 23-25 Ağustos, (s., 162-169). Mardin, Türkiye.
Elgün, A., Türker, S., & Bilgiçli, N. (2001). Tahıl ve ürünlerinde analitik kalite kontrolü, Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü Ders Notları, Konya Ticaret Borsası, Yayın No: 2, Konya, Türkiye.
Elgün, A., Ertugay, Z., Certel, M., & Kotancılar, H.G. (2002). Tahıl ve ürünlerinde analitik kalite kontrolü ve laboratuvar uygulama kılavuzu (düzeltilmiş 3. Baskı). Atatürk Üniversitesi Yayın No: 867, 245s Erzurum, Türkiye.
Erekul, O., Oncan, F., Erekul, A., Yava, İ., Engün, B., & Koca, Y.O. (2005). İleri ekmeklik buğday hatlarında verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi. (s., 111-116). 5-9 Eylül, Antalya, Türkiye
Egesel, C.Ö., Kahraman, F., Tayyar, Ş., & Baytekin, H. (2009). Ekmeklik buğdayda un kalite özellikleri ile dane veriminin karşılıklı etkileşimleri ve uygun çeşit seçimi. Anadolu Tarım Bilimi Dergisi, 24(2), 76-83.
Kün, E., (1996). Tahıllar-I (Serin İklim Tahılları). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:1451, Ankara.
Koç, A., & Akgün, İ. (2019). Sahil kuşağında ICARDA-CIMMYT ekmeklik buğday genotiplerinin verim ve bazı kalite özellikleri yönünden karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 23 (1), 146-151.
Menderis, M., Atlı, A., Köten, M., & Kılıç, H. (2008). Gluten indeks değeri ve yaş gluten/protein oranı ile kalite değerlendirilmesi. Harran üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12(3), 57-64.
Olgun, M., Başçiftçi, Z.B., Arpacıoğlu, G:A., Katar, D., & Aydın, D. (2019). Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde kalite özelliklerinin belirlenmesi. Uluslararası Uygulamalı Biyoloji ve Çevre Bilimleri Dergisi, 1(2), 5-11.
Pena, R.J., Amaya, A., Rajaram, S., & Mujeeb, A. (1990). Variation in quality characteristics with some spring 1B/1R translocation wheats, Journal of Cereal Science, 12 (3), 105-112.
Peterson, C.J., Graybosch, R.A., Shelton, D.R., & Baenziger, P.S. (1998). Baking quality of hard winter wheat: response of cultivars to environment in the great plains. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, pp. 223-228.
Pfluger L.A., D’Ovidio, R., Margiotta, B., & Pena, R. (2001). Characterisation of high- and low molecular weight glutenin subunits associated to the D genome of Aegilops tauschii in a collection of synthetic hexaploid wheats. International Journal of Plant Breeding Research, 103 (3), 1293–1301.
Smith, G.P., & Gooding, M.J. (1999). Models of wheat grain quality considering climate cultivar and nitrogen effects. Journal of Agriculture Forest and Meteorology, 94 (2), 159 -170.
Schofield, J.D. (1994). Wheat proteins: structure and functionality in milling and bread making. London Congress,Chapman and Hall, (pp.,73-106), England.
Sözen, E., & Yağdı, K. (2005). Bazı ileri makarnalık buğday hatlarının tarımsal özelikleri üzerine araştırmalar, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi; 2(2), 51-57.
Ünal, S. (2002). Buğdayda kalitenin önemi ve belirlenmesinde kullanılan yöntemler. Hububat Ürünleri Teknolojisi Kongre ve Sergisi, 3-4 Ekim, (s., 25-37). Gaziantep, Türkiye.
Zeleny, L., Greenaway, W.T., Gurney, G.M., Fifield, C.C., & Lebsock, K. (1960). Sedimentation value as an index of dough mixing characteristics in early generation wheat selections. Journal of Cereal Chemistry, 37 (4), 673-681.
Zhao, C.H., Liu, L., Wang, J., Huang, W., Song, X., & Li, C. (2005). Predicting grain protein content of winter wheat using remote sensing data based on nitrogen status and water stress. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 7 (2), 1-9.