“Dağı Yerinden Oynatmak”: Necmettin Erbakan’ın Dış Politika Perspektifinde Türkiye Merkezli İslam Birliği’nin İmkânı

Necmettin Erbakan modern Türk siyasetinin ve yüz yıla yaklaşan Cumhuriyet tarihinin en önemli siyasal aktörlerinden bir tanesidir. Erbakan aktif siyasette bulunduğu süre boyunca Millî Görüş geleneğinin dış politika perspektifini gün ışığına çıkarmaya dönük kavram ve teklifler üretmiştir. Söz konusu dış politika yaklaşımı içerisinde “İslam Birleşmiş Milletler Teşkilatı”, “İslam Ülkeleri Ortak Pazarı ve Ortak Para Birimi”, “Müslüman Ülkeler Arası Askeri İş Birliği” ile “Müslüman Ülkeler Kültür İş Birliği Teşkilatı” gibi uluslararası kurumların birer proje olarak teklifi dikkat çekmektedir. Erbakan’ın muhayyilesinde sözü edilen projelerin merkezinde sahip olduğu tarihsel ve kültürel derinliği ile Türkiye’nin liderliği ön kabulü olmazsa olmaz bir figür olarak kurgulanmaktadır. Türkiye’nin liderliği hem tahayyül edilen İslam Birliği için bir gereklilik hem de bizzat Erbakan tarafından varlığı iddia edilen “Batı-merkezli siyasal ve ekonomik sömürü düzenine karşı” “dağı yerinden oynatmaya dönük” topyekûn bir mücadele verebilmek adına bir zorunluluktur. Bu çalışmada Necmettin Erbakan liderliğindeki Milli Görüş hareketinin dış politika yaklaşımının temelini oluşturan İslam Birliği’nin teşekkülü meselesinin felsefi kodları ve gelecek projeksiyonu bağlamında Türkiye ile Müslüman toplumlara atfedilen roller bizzat Erbakan tarafından kaleme alınmış olan kitaplar, kendisi ile yapılan röportajlar ile yine kendisi tarafından muhalefette ve iktidarda bulunduğu dönemlerde yapılmış konuşmalar analiz edilerek Türkiye merkezli İslam Birliği idealinin imkânı sorgulanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Necmettin Erbakan, Milli Görüş, Dış Politika, Ortak Pazar, İslam Birliği

To Take The Bull by The Horns: The Possibility of An Islamic Unity Under Turkey’s Leadership in The Foreign Policy Perspective of Necmettin Erbakan

Necmettin Erbakan is one of the most important political actors in the history of Turkish republic for nearly a century, who produced several concepts and proposals in context of foreign policy perspective of the National View tradition. Within this foreign policy approach, proposals of establishing international institutions like “Organization of Islamic United Nations”, “Common Market and Common Currency of Islamic Countries”, “Military Cooperation Between Muslim Countries” and “Organization of Cultural Cooperation of Muslim Countries” should be noted. In Erbakan’s view, with its historical depth, Turkey’s leadership is designed as an indispensible figure in the core of these proposals. For Erbakan Turkey’s leadership was not only considered as a requirement for the Unity of Islam, but also seen as a must in order to provide a total challenge, which was called as “to take the bull by the horns”, against the “Western-oriented political and economic system of exploitation”. In this study, the philosophical codes and the future projections of the Unity of Islam policy of Erbakan will be analyzed by examining his books, interviews and speeches in his entire political career. By doing so, it is aimed to question the possibility of the Unity of Islam under the leadership of Turkey.

Keywords:

Necmettin Erbakan, National View, Foreign Policy, Common Market, Unity of Islam,

PDF

___

Ahmed, Feroz. 1993. The Making of Modern Turkey. New York: Routledge. Ateş, Davut. 2014. Türk Dış Politikasına Giriş: Yeni Muhafazakarlık ve Doğu-Batı Ekseninde Yapısal Değişim. Bursa: Dora Yayıncılık.
Baykal, Ömer, Ömer Çaha. 2017. “Politik Aktör Olarak Necmettin Erbakan’ın Türk Siyasetindeki Yeri”, Akademik Hassasiyetler 4(8): 1-18.
Bora, Tanıl. 2003. Türk Sağının Üç Hali. İstanbul: Birikim Yayınları. Çakır, Ruşen. 1994. Ne Şeriat Ne Demokrasi: Refah Partisi’ni Anlamak. İstanbul: Metis Yayınları. Çalış, Şaban. 2008. Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri: Kimlik Arayışı, Politik Aktörler ve Değişim. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Çalmuk, Fehmi. 2005. “Necmettin Erbakan”. ss. 550-76 içinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık. C. 6. İstanbul: İletişim Yayınları.
Dağı, İhsan. 1998. Kimlik, Söylem ve Siyaset. Ankara: İmge Yayınları. Davutoğlu, Ahmet. 2015. Stratejik Derinlik. İstanbul: Küre Yayınları. Erbakan, Necmettin 2019a. Yeni Bir Dünya ve Adil Düzen. Ankara. Erbakan, Necmettin. 1971. Mecliste Ortak Pazar. İzmir: İstiklal Matbaası. Erbakan, Necmettin. 1975. Millî Görüş. İstanbul: Dergâh Yayınları. Erbakan, Necmettin. 2013. Davam. Ankara: Millî Gazete Ankara Kitap Kulübü. Erbakan, Necmettin. 2019b. İslam Birliği. Ankara: MGV Yayınları. Esposito, John L.. 2013. Oxford İslam Sözlüğü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Göle, Nilüfer. 1996. “Authoritarian Secularism and Islamist Politics: The Case of Turkey”. ss. 17-42 içinde Civil Society in the Middle East. C. 2, Ed. Norton. Leiden: E. J. Brill.
Gözen, Ramazan. 2009. Türkiye’nin Dış Politikası. Ankara: Palme Yayıncılık. Hüseyin, Asaf. 1991. İslam Dünyasına Siyasi Bakışlar. İstanbul: İz Yayıncılık. Kösebalaban, Hasan. 2014. Türk Dış Politikası. Ankara: BigBang Yayınları.
Kut, Şule 2000. “Türkiye’nin Soğuk Savaş Sonrası Dış Politikasının Anahatları”. ss. 43-65 içinde En Uzun On Yıl. Ed. Özcan, Kut. İstanbul: Büke Yayınları.
Mardin, Şerif. 1973. “Center-Periphery Relations: A Key to Turkish Politics?” Daedalus 102(1): 169-90. Maviş, Nazım. 2016. “Necmettin Erbakan”. ss. 411-13 içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, EK-1. C. 2. İstanbul: TDV Yayınlar.
Oran, Baskın. 2001. Türk Dış Politikası. C. 2. İstanbul: İletişim Yayınları. Özdalga, Elisabeth. 2007. İslamcılığın Türkiye Seyri: Sosyolojik Bir Perspektif. İstanbul: İletişim Yayınları. Tuğrul, Talip. 2019a. Millî Görüş Hareketinin Temel Karakterleri. Ankara: MGV Yayınları.
Tuğrul, Talip. 2019b. “Millî Görüş Mefkuresinde İslam Birliği ve D-8: Teori ve Pratik”, Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2(2): 23-49.
Uzun, M. Mustafa. 2013. Erbakan’ın Dilinden Millî Görüş. İstanbul: Ravza Yayınları. Voll, John O.. 1982. Islam: Continuity and Change in the Modern World. Westview Press. Yavuz, M. Hakan. 2005. “Millî Görüş Hareketi: Muhalif ve Modernist Gelenek”. ss. 591-604 içinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık. C. 6. İstanbul: İletişim Yayınları.