SAMANDERE VADİSİ (DÜZCE) VE ÇEVRESİNDE GELENEKSEL KULLANIMI OLAN BİTKİLERİN YÖRESEL İSİMLERİ
İnsanlar yaşadıkları çevreyi oluşturan unsurlara çeşitli isimler vermiştir. Yaşadıkları çevrede büyük bir etkileşimiçinde oldukları bitkileri de tanımlamak için çeşitli adlandırmalar yapmışlardır. Yapılan bu adlandırmalar yaşanılanbölgenin ağız ve dil özelliklerine bağlı olarak çeşitlenmiştir. Anadolu geçirdiği tarihsel süreçler sebebiyle birçok farklıkültürün izlerini taşımaktadır. Bu izler ve kültürel çeşitlilik bitkilerin yöresel isimlendirmelerinde de zengin bir çeşitliliğeneden olmuştur. Bitkilerin yöresel isimlendirmelerinin zenginliği nesilden nesile sözlü olarak aktarıldığı için zamaniçinde değişmesi veya ortadan kalkması gibi durumlar olabileceğinden bilimsel çalışmalar ile kayıt altına alınması büyükönem arz etmektedir. Bu kapsamda hazırlanan çalışmamızda Samandere Vadisi (Düzce) ve çevresinde bulunan, zenginkültürel mirasa sahip farklı etnik grupların oluşturduğu köylerde 2019-2020 tarihleri arasında yapılan etnobotanikaraştırmalar neticesinde, yöre insanının dilleriyle çeşitlenmiş yerel bitki ve mantar isimlerinin tespiti yapılmış ve çevreyörelere göre farklılık gösteren isimler ortaya çıkarılmıştır. Buna göre araştırma alanında geleneksel kullanımı olan 56familyaya ait 139 bitki taksonu ve 7 familyaya ait 8 mantar taksonuna ait yöresel isim kayıt edilmiştir. Bu taksonlardan109’u doğal, 38’i kültür olmak üzere toplam 147 taksona ait 264 yerel bitki adı ve 13 yerel mantar adı kayıt edilmiştir.Tespit edilen bitki ve mantarların geleneksel adlandırılmasında en yaygın kullanılan yaklaşımların hayvana benzetme verenk özelliklerinden yararlanılarak olduğu belirlenmiştir.
THE LOCAL NAMES OF THE PLANTS THAT ARE TRADITIONALLY USED IN THE SAMANDERE VALLEY (DÜZCE) AND ITS ENVIRONS
People have given various names to the elements which make up the environment that they live. They also gave names to describe the plants which they interact greatly in their living environment. These nomenclatures have diversified depending on the dialect and language characteristics of the region. Anatolia bears the traces of many different cultures due to historical processes it went through. These traces and cultural diversity in the area have resulted a rich variety in the local nomenclature of the plants. Since the local naming of plants is transmitted verbally from generation to generation, possibility of changing or disappearing over time is very likely, thus it is very important to record these nomenclatures with scientific studies. Our study that is prepared in this context is a result of ethnobotanical research that conducted between 2019 and 2020 in the villages of Samandere Valley (Düzce) which have rich cultural heritage and different ethnic groups and its surroundings. In this study local plant usage diversity was determined, local plant and mushroom names diversified with the languages of these different ethnic groups were determined, and also name differing according to the regions were revealed and recorded. According to the data obtained, 139 plant taxa belonging to 56 families, 8 mushroom taxa belonging to 7 families were determined. Of these taxa, 264 plant and 13 mushroom local names belonging to 148 taxa, 109 of which are natural and 38 of which are cultivated plants, have been recorded. Also, it has been determined that the most common approach used in the traditional naming of the plants and mushrooms is by animal imitation and color features.
___
- Aksoy, N., Özkan, N. G., Aslan, S. ve Koçer, N., 2016. Düzce ili botanik tarihi araştırmaları. İçinde: Yaşayanlar, İ. (Ed.), Düzce'de Tarih Kültür ve Sanat. Düzce Belediyesi Kültür Yayınları, 978-605-4133- 15-4, Düzce. ss. 409-421.
- Alkayış, M. F., 2019. Türkiye Türkçesinde Bitki Adları. Hiperlink Yayınları, İstanbul.
- Altundağ, E. ve Özhatay, N., 2008-2009. Local names of some useful plants from Iğdır Province (East Anatolia). J. Fac. Pharm, İstanbul 40: 102-115.
- Baytop, T., 2007. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, Üçüncü Baskı, Ankara.
- Davis, P.H., 1965-1985. Flora of Turkey and the Aegean Islands (Ed.) Vol.1-9. University Press. Edinburg. Doğan, A. ve Tuzlacı E., 2015.Tunceli’nin bazı yöresel bitki adları. Avrasya Terim Dergisi, 3(2): 23-33.
- Doğru Koca, A. ve Yıldırımlı, Ş., 2010. Ethnobotanical properties of Akçakoca district in Düzce (Turkey). Hacettepe Journal of Biology and Chemistry, 38(1): 63-69.
- Gürbüz, İ., Özkan, A. M., Akaydın, G., Salihoğlu, E., Günbatan, T., Demirci, F., ve Yeşiladağ, E., 2019. Folk medicine in Düzce Province (Turkey). Turkish Journal of Botany, 43(6): 1-81.
- Kızılarslan, Ç. ve Özhatay, N., 2009. Local names of some plants from the south part of Izmit (Northwest Turkey). İstanbul Journal of Pharmacy, 40: 37-46.
- Koçyiğit, M., 2005. Yalova ilinde etnobotanik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 176 sayfa, İstanbul.
- Koyuncu, O., Yaylacı, Ö. K. ve Tokur, S., 2009. Geyve (Sakarya) ve çevresinin etnobotanik açıdan incelenmesi. OT Sistematik Botanik Dergisi, 16(1): 123-142.
- Köysal, A., 2020. Gölyaka ilçesinde (Düzce) Yerel halk tarafından kullanılan bitkilerin yöresel isimleri. Avrasya Terim Dergisi, 8(2): 70-78.
- Özlü, Z., 2012. 19. Yüzyılda Düzce Kazasına Göçler. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 61: 201-222.
- Sevgi E., Kızılarslan Hançer Ç., Akkaya M. ve Altundağ Çakır E., 2018. Biga’da (Çanakkale) geleneksel kullanımı olan bitkilerin yöresel adları ve adlandırma yaklaşımları. Avrasya Terim Dergisi, 6(1):35–47.
- Şahin, İ., 2015. Adbilim. PEGEM yayınevi, ISBN: 978- 605-318-111-8, Ankara.
- Şenkardeş, İ. ve Tuzlacı, E., 2016. Nevşehir'in güney ilçelerindeki bitkilerin yöresel adları. Avrasya Terim Dergisi, 4 (1): 29-39.
- Tuzlacı, E., 2011. Türkiye Bitkileri Sözlüğü. Alfa Yayınları, İstanbul.
- Yıldırımlı, Ş., 2004. Etnobotanik ve Türk etnobotaniği. Kebikeç Dergisi, 17:175-193.