DOĞU ANADOLU BÖLGESİ’NDE NÜFUS GELİŞİMİ

Türkiye’de XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren hızlanan göç, sadece nüfusun mekânsal dağılışında değişim meydana getirmekle kalmamış, gerek göç veren alanlarda gerekse yoğun göç alan kentlerde çeşitli problemlere yol açmıştır. Bu çalışmanın konusunu oluşturan Doğu Anadolu Bölgesi, Cumhuriyet dönemi boyunca yüksek doğurganlık düzeylerine ve genç nüfus yapısına sahip olma özelliğini korumuştur. Yapılan araştırmalar, son yıllarda Doğu Anadolu Bölgesi’nde toplam doğurganlık oranının batı bölgelere nazaran daha yüksek olmasına rağmen, nüfus miktarının hızla azaldığı ve azalmaya devam edeceğini ortaya koymaktadır. Bu azalmanın doğal nüfus artış hızı için de geçerli olduğu söylenebilir. Doğu Anadolu Bölgesi’nin doğal nüfus artış hızı Türkiye ortalamasının üstünde olsa da bölge dışına verilen göç nedeniyle nüfus artış hızının düşük seviyelerde seyrettiği görülmektedir. Nüfus artış hızındaki düşüşün en önemli nedeni doğurganlığın azalması ve göçtür. Doğu Anadolu Bölgesi iller bazında ele alındığında, doğudan batıya ve kuzeyden güneye doğru doğurganlığın azaldığı buna paralel olarak bazı illerin nüfusunun azaldığı görülmektedir. 2000-2017 yıllar arasında Erzurum, Kars ve Ardahan’da, 2007-2017 yılları arasında Muş ve Tunceli’de, 2010-2017 yılları arasında Ağrı’da, 2013 ve 2016 yıllarında Doğu Anadolu Bölgesi genelinde nüfus azalmıştır. Doğurganlığın hızla azalmasına rağmen, batıya göre hala daha yüksek seviyelerde seyrettiği ve özellikle de Ağrı, Bitlis, Muş ve Van gibi illerde doğurganlık hızının 3’ün üstünde olduğu görülmektedir. Bu durum aynı zamanda hanehalkı üzerinde de etkisini göstermekte ve belirtilen illerdeki hanehalkı büyüklüğünün daha fazla olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmanın sonuçları dikkate alındığında Doğu Anadolu Bölgesi’nde göçün önemli bir problem olduğu ve özellikle kırsal alanların giderek boşaldığı anlaşılmaktadır. Gerekli önlemlerin alınmaması durumunda nüfus kaybına bağlı olarak kırsal alanların sahip olduğu potansiyelden yararlanma düzeyi iyice azalabilir. Bölge genelinde sosyal ve ekonomik alanlarda yatırımların yapılması ve yeni iş olanaklarının oluşturulması ile göçün ve nüfus kaybının azaltılabileceği düşünülmektedir.

___

  • DİE, 1955 Türkiye Genel Nüfus Sayımı, Doğu Anadolu İlleri, DİE Yayınları, Ankara, 1957.
  • Çelik, Nermin ve Murat, Güven, Türkiye’de İç Göç Sorununa Yeni Bir Yaklaşım: Stratejik İç Göç Yönetimi Cilt 25, Sayı 76, Dergi Park, 2014. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/98069 .
  • Özgür, E. Murat. XXI. Yüzyılın başında Türkiye Nüfusu, Coğrafi Bilimler Dergisi, 1, s. 43-53, Ankara (2003).
Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2014
  • Yayıncı: İrfan TÜRKOĞLU