Ortadoğu'nun kült sorunu - su': Sosyo - ekonomik ve jeo - ekonomik bir tahlil

Dünyanın en karmaşık sosyo-ekonomik yapısına ve en derin jeo-ekonomik özelliğe sahip bölgelerinden biri, Orta Doğudur. Orta Doğunun en kült sorunlarından biri ise su gerilimi dir. Bu sorun, hem (ekonominin toplum üzerindeki etkisiyle ilgili olan) sosyo-ekonomi nin, hem de (coğrafyanın ekonomi üzerindeki etkisiyle ilgili olan) jeo-ekonomi nin konusudur. Suyun fiziksel kaldırma kuvveti, Orta Doğu ekonomileri açısından kalkındırma kuvveti özelliğine dönüşmüştür. Çünkü yeterli su kaynaklarına sahip olmak, enerji zenginliği ve refah demektir. Aksine, su kaynakları yetersiz olan ülkelerde elektrik açığı ve enerji ithalatı gibi sorunlar doğmaktadır. Bu durumlar, kalkınma ve jeoekonomik güç ile doğrudan ilişkilidir. Orta Doğuda petrolle ilgili tarihsel ve güncel çatışmalarda emperyalist devletlerin rolü vardır. Fakat ileride suyla ilgili çatışmalar özellikle bölge ülkeleri arasında geçecektir. Bunun temel nedeni, bazı bölge ülkelerinin su kaynaklarından uzak olması ya da bu kaynaklara yeterince erişememesidir. Su arz ve talebi, sosyo-ekonomik yapı açısından benzerlik taşıyan Orta Doğu ülkelerini farklılaştırmıştır. Ayrıca, sınır aşan sular, Orta Doğuda jeo-ekonomik güç dağılımını da değiştirmiştir. Buna bağlı olarak, su kıtlığı ve bolluğunu yaşayan ülkeler arasında potansiyel çatışmalar beklenmekte ve su savaşları senaryoları kurgulanmaktadır. Eğer Orta Doğu Su Birliği kurulursa, bölgede su savaşları olasılığı ortadan kalkabilir. Bu makalenin amacı, Orta Doğuda su sorunsalını su piyasası ve su stratejileri bağlamında incelemek ve olası su savaşları yerine su barışının sağlanması için bir dizi öneriler sunmaktır.

Cult problem of middle eastwater : A socio-economic and geo-economic analysis

The Middle East is one of the regions which have the most complex socio-economic structure and the deepest geo-economic characteristics. One of the cultest problems of the Middle East is water stress . This problem is subject of both socio-economy (the impact of economy on society) and geo-economy (the impact of geography on economy). Physical lifting force of the water has transformed todevelopment force for the economies of Middle East. Because sufficient water resources means abundance of energy and prosperity. On the contrary, in countries with inadequate water resources the problems such as shortage electricity and energy imports arise. These conditions are directly related to the development and geo-economic power. The imperialist states have roles in the historical and contemporary conflicts about oil in the Middle East. But in the future, water related conflicts will be especially between the countries of the region. The main reason is that some countries in the region away from sources of water or it is not possible to adequately access the resources. Water supply and demand differentiated Middle East countries which has similarities in terms of socio-economic structure. In addition, the transboundary waters has changed the distribution of geo-economic power in the Middle East. Accordingly, potential conflicts are expected between the countries with water scarcity and abundance and scenarious of water wars are constructed. If Middle East Water Association is established, the possibility of water wars in the region will be disappeared. The purpose of this study is to examine the Middle East s water problem in the context of the water market and water strategies and to present some suggestions for ensuring peace in the water instead of possible water wars.

PDF

___

Anderson, Terry L.ve Donald R. Leal. Serbest Piyasa ve Çevrecilik, (Çev. V. F. Savaş), Liberal Düşünce Topluluğu Yayını, Ankara, 1996.
Bilen, Özden. Avrupa Birliğinin Su Politikalarının Hidropolitik Değerlendirmesi, Stratejik Analiz, Aralık 2006, s. 25-31.
Bilen, Özden. Türkiyenin Su Gündemi: Su Yönetimi ve AB Su Politikaları, Umut Tanı Sağlık Matbaa, Ankara, 2008.
Chaisemartin, Marguerite de, Charlotte Herman and Michael van der Valk, The right to water and water rights in a changing world, in The right to water and water rights in a changing world, Michael R. van der Valk and Penelope Keenan (eds.), UNESCO-IHE, 2011, pp. 1-7.
CSIS. Clear Gold: Water as a Strategic Resource in the Middle East, Part of the: Middle East Program Past Projects, http://csis.org/program/ clear-gold-water-strategic-resource-middle-east (10.12.2012)
Darwish, Adel. The Next Major Conflict in the Middle East Water Wars, Genava Conference on Environment and Quality of Life, June 1994.
Denk, Erdem. Ortadoğuda Jeo-İnsani Bir Kaynak: Su, Birikim, S. 209, Eylül 2006, s. 50-55.
Dilek, Bahadır S. Türkiyeyi doğrudan etkileyebilecek kriz konusu: Ortadoğunun gizli gündemi su, Cumhuriyet Strateji, S. 126, s. 27, Kasım 2006.
Dinçyürek, Ahmet. Hidrostrateji, (kendi yayını), İstanbul, 2003.
Dolatyar, Mostafa. Water diplomacy in the Middle East, http://www.netcomuk. co.uk/~jpap/dolat.htm (20.12.2012)
E2E. Middle East injects US$180 billion into 113 new power, water, energy projects, 02/02/2012, http://www.e2eco.com/ middle-east-injects- us180-billion-113-new-power-water-energy-projects (10.12.2012)
Ercan, Bilge. Türkiye-Suriye İlişkileri ve Orta Doğu Su Sorunu, Uluslararası Orta Doğu Kongresi Bildiri Kitabı, C. II (Ed. I. Aladağ ve D. Özveri) Kocaeli, 2012, s. 306-329.
European Environment Agency. Water exploitation index, 2009, http:// www.eea.europa.eu (20.12.2012)
FAO-Food and Agriculture Organization of the UN. Water Resources Issues in the Arab States Region, Sustainable Development Department, June 1996, http://www.fao.org/ waicent/faoinfo/sustdev/EPdirect/ EPan0006.htm (20.2.2012)
Filizfidanoğlu, Dilek. Su, Savaş Nedeni Oluyor, Cumhuriyet Strateji, S. 153, 4 Haziran 2007.
Foldvary, Fred E. Geo-economic Remedies for Urban Sprawl and Blight, Urban Restoration via Public Finance Reform, University of California, Berkeley, April 13 1991, http://www.foldvary. net/works/ city.html (9.4.2012)
Gardner, G. Tarım Kaynaklarının Korunması, Dünyanın Durumu 1996, L. R. Brown (Proje Yön.), (Çev: S. Gül), TÜBİTAK-TEMA Vakfı Yayınları, Ankara, 1997.
Garih, Üzeyir. Globalleşme Sürecinde Türkiye, Hayat Yayınları, İstanbul, 2007.
Geoeconomics, http://www.geoeconomics.com/ (9.3.2012)
Gleick, Peter. Environment and Security Water Conflict Chronology, The Worlds Water, Pacific Institute, 2006, http://www.worldwater.org/ chronology.html (20.11.2012)
Granit, Jakob and Rebecca Löfgren (eds). Water and Energy Link Ages in the Middle East: Regional Collaboration Opportunities, SIWI Paper 16, 2010.
Gupta, Joyeeta. The current status of the human right to water, (eds.) Michael R. van der Valk and Penelope Keenan, in The right to water and water rights in a changing world, UNESCO-IHE, 2011, 2011, pp.47-54.
İlmak, Savaşkan. Aklın Yolu Nereden Geçiyor: Türkiyenin Üyeliği Avrupa Birliğine Neler Kazandıracak?, Türkiyenin Üyeliği Avrupa Birliğine Neler Katar?, Kadir Has Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2007, s.7-64.
Juusola, Hannu. Water Conflicts in the Middle East, ISN, 18 October 2012.
Kalaycı, İrfan. Suyun Küresel Kalkındırma Kuvveti, Cumhuriyet Strateji, S. 126, 27 Kasım 2006, s. 14-15.
Kanat, Leslie. Middle East Water Resources and Conflicts, Johnson Satet College, 2010, http://kanat.jsc.vsc.edu/student/ conant/ default.htm (5.11.2012)
Karakılçık, Yusuf. Bölgesel Su Anlaşmazlıklarının Küresel Çatışmaya Dönüşme Riski: Fırat ve Dicle Örneği, USAK Uluslararası Hukuk ve Politika, C. 4, S. 16, 2008, s. 19-56.
Kıran, Abdullah. Orta Doğuda Su: Bir Çatışma ya da Uzlaşma Alanı, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2005.
Külebi, Ali. Türkiye Mavi Altınına sahip çıkmalı, Cumhuriyet Strateji, S.10, 6 Eylül 2004, s. 8-9.
Özdemir, Yalçın, Ünal Öziş, Türkay Baran, vd. Fırat-Dicle Havzasının Türkiye, Suriye, Irak, İrandaki Su Potansiyeli, Türkiye Mühendislik Haberleri, S. 420-2, 2002, s. 27-34.
Pamukçu, Konuralp. Su Politikası, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2000.
Postel, Sandra. Sürdürülebilir Bir Su Stratejisi Yaratmak, Dünyanın Durumu 1996, L. R. Brown (Proje Yön.), (Çev. S. Gül), TÜBİTAK-TEMA Vakfı Yayınları, Ankara, 1997, s. 48-56.
Stockholm International Water Institute, www.siwi.org (1.11.2012) Uluğbay, Hikmet. Hidropolitik ve Türkiye, Cumhuriyet Strateji, S. 10, 6 Eylül 2004, s. 12-13.
UNDP-UN Development Project. Water Scarcity, Risk and Vulnerability, Human Development Report, 2006, http://hdr.undp.org/hdr2006/ pdf/report/HDR_2006_Chapter_.pdf (10.4.2012)
Uluatam, Özhan. Damlaya Damlaya: Orta Doğunun Su Sorunu, 2. baskı, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2004.
UN. Water Task Force on Indicators, Monitoring and Reporting Final Report Monitoring progress in the water sector: A selected set of indicators, http://www.unwater.org/ downloads /TFIMR_Final Report.pdf (20.12.2012)
Vurmay, H. Miray. Ortadoğuda alevlenen sular, Cumhuriyet Strateji, S. 10, 6 Eylül 2004, s. 10-11.
Wolf, Aaron T. Conflict and cooperation along International waterways, Water Policy, Vol. 1 #2, 1998. pp. 251-265.
WWC-Worl Water Council. Outcomes of the 5th World Water Forum Istanbul 2009, Global Water Framework.
Yıldız, Dursun. Sınır Oluşturan ve Sınır Aşan Sular: Dünyanın Tanımsız Alanları, USIAD.net, 2008.