Nevai ve roman
Ali Şir Nevai, Türk edebiyatında hamse sahibi olarak tanınmaktadır. Romanın özellikle postmodern açılımları, Türk edebiyatında önemli bir yer tutan mesnevi geleneğinin de yeniden değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Çünkü anlatı türündeki mesneviler, tıpkı romanın ilk ortaya çıkışında olduğu gibi, halk arasında yaşamakta olan anlatıların sanatçılar tarafından yeniden yorumlanarak kaleme alınması sonucu oluşmuşlardır. İçerik bakımından da mesnevilerde, romanlardaki gibi, birçok kişi ve birbirine bağlı birçok olay ustaca anlatılmaktadır. Kendi çevriminde mesnevi olarak adlandırılan bu eserler, dünya ölçeğinde düşünmek ve değerlendirmek durumunda olduğumuz günümüz şartlarında roman olarak adlandırılmayı hak etmektedir. Nevainin Hamsesinde yar alan mesneviler, olay örgüleri, kurguları, kişileri ve anlatım teknikleri bakımından ele alındığında daha çok postmodern roman nitelikleriyle örtüşmektedir: Olay anlatımı dışında mesnevilerin başında ve sonunda yer alana tevhid, münacat, medhiye ve dua gibi bölümler de postmodern roman yöntemlerinden kolaj tekniği ile açıklanabilecek metinlerdir. Hemen hemen her mesnevinin başında usta sanatçıların daha önce kaleme aldığı konuların kendisi tarafından da yeniden kaleme alınması gerektiği dile getirilmiş, Nevai de bunu bir görev bilerek mesnevilerini yazmıştır. Bu, post modern romanların en önemli niteliği sayılan üstkurmaca tekniğinin bir yansıma biçimidir. Ayrıca, aynı olayların yeniden kaleme alınması şeklinde yazılması konusu da postmodern roman anlayışındaki metinlerarasılık yöntemiyle doğrudan ilişkilidir.
Navâî and novel
Ali Shir Navâî known as hamse sahibi in Turkish literature. Postmodernist development of the novel necessitates the reconsideration of masnawi tradition which holds an important place in Turkish literature. This is because narrative style masnawi, just like novels, originated from the contemporary oral narratives of the folk that are reviewed and written by writers. The content of masnawis is also similar to the content of novels. Masnawis narrate many individual and interconnected events skilfully. These types of literary works that are renowned and translated as masnawi deserve to be categorised as novels under contemporary standards that we have to think of and evaluate on a global scale. The masnawis in Navâîs Hamse overlaps with postmodern novel qualities in terms of plots, fiction, characters and narrative techniques. At the beginning of almost all his masnawis, he mentioned that the subjects which had already been written by skilled authors should be rewritten and he wrote his masnawis accordingly. This is a reflection of metafiction technique, in other words, it is the most important feature of the postmodern novel. Furthermore, besides, rewriting the same events in a different way is directly connected with intertextuality method in postmodern novel. Navâî also expresses his faithfulness and express his gratitude to the masters of these matters by remembering and even writing medhiyes for them. Apart from contextualisation of events tevhid which can be found at the beginning and end of masnawis, munâcât, medhiye and prayer are also sections that can be explained in terms of collage, which is a postmodern novel method.
___
- Banarlı, Nihat Sami. Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, C. 1, MEB Yayınları, İstanbul, 1987.
- Emrich, Wilhelm. Çağımız Romanında Öz ve Biçim, Çev. E. Mahir Yalnız, Türk Dili Roman Özel Sayısı, S. 159, Aralık 1964, s. 171-173.
- Fuzuli. Dâstân-ı Leylî vü Mecnûn.
- Halit Ziya. Hikâye, (Hazırlayan: Nur Gürani Aslan), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1998.
- Holbrook, Victoria R. Aşkın Okunmaz Kıyıları, İletişim Yayınları, İstanbul, 1998.
- İsmail Habib. Romandan Önce Tanzimattanberi I Edebiyat Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1942.
- Kahraman, Mehmet. Leyla ve Mecnun Romanı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000; 2. baskı: Akçağ Yayınları, Ankara, 2011.
- Mengi, Mine. Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara, 1994.
- Moran, Berna. Üstkurmaca Olarak Kara Kitap, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, İletişim Yayınları, İstanbul, 1994, C. 3.
- Nevai, Ali Şir. Leyla ve Mecnun, Hamse, C. 3, TDK Yayınları, Ankara, 1967.
- Özön, Mustafa Nihat. Türkçe`de Roman, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985.
- Rüdiger, Horst. Geleneksizlik, Çev. Gürsel Aytaç, Türk Dili Roman Özel Sayısı, S. 159, Aralık 1964, s. 142-146.
- Samimi, Tacir. Dede Tanrıyarın Boyları, Dede Korkud, Toplu Azerbaycan Milli İlimler Akademisi yayını, Bakü, 2001/1
- Sontag, Susan. Susan Sontag, Borges`le Konuşuyor, Çev: Yavuz Baydar, Çerçeve dergisi, Haziran 1989.