DÜNYA GIDA TİCARETİ VE TÜRKİYE MEVCUT DURUM, DEĞERLENDİRME VE STRATEJİ ÖNERİLERİ

Pandeminin açıkça ortaya koyduğu üzere gıda sanayi insan hayatı için sağlıkla birlikte temel ihtiyaç olan ana sektördür. Diğer sektörler, canlı bir organizma olan insanoğlu için tamamlayıcı pozisyondadır. Hayatın devamı için şart ve dolayısıyla daimi olan gıda talebi, dünya ticaretinde de önemli bir yer tutmaktadır. Gıda ile ilgili fasıllar bir arada alındığı takdirde yaklaşık 1,6 trilyon $ olan küresel gıda ihracatı, dünya ihracat hacminin 1/10’una yakın bir büyüklüğe işaret etmektedir. Toprak büyüklüğü ve yapısı, iklim koşulları, denize kıyı olunması, göl ve akarsuların varlığı gıda ticaretinde mukayeseli üstünlük alanları olarak belirleyicidir. Öte yandan gelişmiş ülkeler teknoloji kullanımı ve iyi tarım uygulamaları ile verimi artırabilmekte, toprak, iklim, su kaynakları gibi dezavantajlara karşın ihtiyaçlarını ithalat ile karşılayarak nüfuslarını doyurabilmektedir. Çoğunlukla kısa sürelerde tüketilmesi zorunluluğu nedeniyle genellikle komşu veya birbirine yakın ülkeler arasında yoğunlaşan ticaret, mevsimsel değişimler, ülkeler arası ilişkiler, ekonomik ve siyasi krizler gibi güncel gelişmelerden doğrudan etkilenmektedir. Şubat 2022’den bu yana süren Ukrayna-Rusya savaşının ortaya çıkardığı çok sayıda sorun içerisinde öne çıkanlardan bir tanesi de başta hububat ve yağlı tohumlar olmak üzere tarım ürünlerinin üretiminde ve tedarikinde çıkan ve kısa vadede belirsizliğini koruyan sorunlardır. Artan nüfuslar, küresel ısınma, kirlilik ve su kaynaklarının yetersizliği gibi köklü sorunlar da eklendiğinde sorunun boyutu daha da büyümektedir. Uluslararası Ticaret Merkezi tarafından yayımlanan Trademap verileri kullanılarak gıda ürünleri ticaretinde öne çıkan ürün ve ülkelerin tespiti, ülke-fasıl bazında talep ve arz ile ithalat ve ihracatın belirlenmesi ve elde edilen bu veriler ışığında, Türkiye açısından yapılacak değerlendirme, bu alanda nerede olunduğunu, eksik ve yeterli alanları ve potansiyel ortaya konularak strateji geliştirilmesi açısından gerekli ve yararlı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Dünya gıda ticareti, gıda ihracatı, gıda ithalatı, Türkiye gıda ticareti., World food trade, food exports, food imports, Turkey’s food trade

Keywords:

Dünya gıda ticareti, gıda ihracatı, gıda ithalatı, Türkiye gıda ticareti., World food trade, food exports, food imports, Turkey’s food trade,

PDF

___

Referans1 (AA, 2022) Küçük E, Hatipoğlu M, Cumhurbaşkanı Erdoğan: Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması 120 gün süreyle uzatıldı, 17.11.2022
Referans2 Adjemian M, Smith A, He W, Estimating the market effect of a trade war: The case of soybean tariffs, Food Policy, 2021, 102152 s.2-3
Referans3 Dyzad O, Assessment of market access for agricultural goods in the eu regional trade agreements, Technology Audit and Production Reserves 1(3(27)):9, January 2016, s.9.10
Referans4 (FAO, 2022) The State Of Agricultural Commodıty Markets, 2022 https://www.fao.org/3/cc0471en/online/state-of-agricultural-commodity-markets/2022/agricultural-products-trade-countries.html
Referans5 (Gürlük S, Turhan Ö), Dünya Gıda Krizi: Nedenleri ve Etkileri, U.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt.1, Sayı 22, 2008, s.69
Referans6 (IMF, 2021) World Economic Outlook, October 2021,
Referans7 (Jafari, Y., Engemann, H. & Zimmermann, A,) The evolution of the global structure of food and agricultural trade: Evidence from network analysis. Background paper for The State of Agricultural Commodity Markets 2022. Rome, FAO
Referans8 (KOF, 2022), KOF Globalisation Index 2022, KOF Swiss Economic Institute, Ranking 2022, https://kof.ethz.ch/en/forecasts-and-indicators/indicators/kof-globalisation-index.html
Referans9 (Küçük, N, Aydoğdu M, Şahin Z.) Yağlı Tohum Piyasalarındaki Gelişmeler ve Türkiye Kolza Piyasası Trend Analizi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 2022 1(s.224).
Referans10 (Rodrigues H, Rolaz J, Franco-Luesma E, Pilar M, Navajas S, Behrens J,) How the country-of-origin impacts wine traders’ mental representation about wines Food Research International, Elsevier, 2020, 137, pp.109480.
Referans11 (Tarım ve Orman Bakanlığı. 2019) Ayçiçeği Bülteni, Kasım 2019, s.2-4 https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/Belgeler/M%C4%B0LL%C4%B0%20TARIM/AY%C3%87%C4%B0%C3%87E%C4%9E%C4%B0%20KASIM%20B%C3%9CLTEN%C4%B0.pdf
Referans12 (Tarım ve Orman Bakanlığı, 2020) Türkiye, Tarımda Kendi Kendine Yeterli Bir Ülkedir, Basın Açıklaması, 10.06.2020
Referans13 (Ticaret Bakanlığı, 2022) Gıda Sanayi- Tarım Ürünleri Fasıl Kodları https://www.gumruk.com.tr/files/gumruk_tarife_cetveli_izahnamesi_tarifenin_yorumu_ile_ilgili_genel_kurallar.htm
Referans14 (TUİK 2018), Gelire Göre Sıralı %20’lik Grup Ayırımında Hanehalkı Tüketim Harcaması- 2018 Trademap Veri Tabanı (https://www.trademap.org/)
Referans15 (TRT Haber, 2022) Bakan Kirişci: Tahıl koridoru anlaşması tarihi bir niteliğe sahip, Erişim: 28.07.2022
Referans16 (Worldbank 2020) International tourism, number of arrivals, Access: 20.11.2022 https://data.worldbank.org/indicator/ST.INT.ARVL?most_recent_value_desc=true
Referans17 Yıldırım A.E, Un, makarna ihracatındaki başarı ve Türkiye’yi bekleyen tehlikeler, Tarım Dünyasından, 30 Kasım 2021, ekonomim.com