İSLÂM COĞRAFYACILARINDA ÜÇ KUTSAL KENT ROMA, İSTANBUL VE KUDÜS

Bilindiği üzere Müslüman coğrafyacılar tarafından kaleme alınan Kitâbü’l-Buldân, el-Mesâlik vel-Memâlik, Mesâlikü’l-Memâlik ve Suretü’l-Ard tarzı eserler içerdikleri bilgiler açısından çok geniş bir alana hizmet etmektedirler. Başta tarih olmak üzere, coğrafya, sosyoloji, arkeoloji, halk bilimi gibi alanlarda çalışan akademisyenlerin kullanabilecekleri bilgiler içermektedirler. Yazarların bizzat görerek elde ettikleri bilgilerden oluşmaları sebebiyle, tarihi açıdan kıymetli bilgiler içermektedirler. Bu bilgiler sayesinde tarihsel, sosyolojik ve coğrafî değerlendirmeler yapmak mümkün olmaktadır. Müslüman coğrafyacılar, pek çok kent hakkında olduğu gibi, başta Kudüs olmak üzere, Roma ve İstanbul hakkında da önemli bilgiler vermektedirler. Her ne kadar başta Bağdat olmak üzere pek çok tarihî şehir hakkında müstakil eserler yazılmış ise de Müslüman coğrafyacıların Ortaçağ şehirleri hakkında verdikleri bilgiler hayli yekün tutmaktadır. Bu bağlamda başta İbn Hurdazbih ve Ya’kûbî gibi erken dönem İslâm coğrafyacıları olmak üzere, çalışmamızda İbnü’l-Fakîh, Mühellebî, İbn Rüsteh, İbn Havkal, İstahrî, Kazvinî, Makdisî ve Ebü’l-Fidâ’nın eserlerinde bulunan bilgileri derledik.

Anahtar Kelimeler:

Müslüman Coğrafyacılar, Roma, İstanbul, Kudüs, İbn Hurdazbih, Ya’kûbî

PDF

___

Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Magrib, çev: A. Duman-M. Ağarı, İstanbul, Ayışığı Kitapları, 2020
İbn Havkal, 10. Asırda İslâm Coğrafyası, çev: R. Şeşen, İstanbul, Yeditepe yay. 2. Bsk. 2017
İbn Hurdazbih, Ülkeler ve Yollar Kitabı, çev: M. Ağarı, 2. Bsk., İst. 2019
İbn Rüsteh, el-A’lâku’n-Nefîse-Dünya Coğrafyası-, çev: A. F. Eker, Ankara, Ankara Okulu Yay., 2017
İbnü’l-Fakîh, Kitâbü’l-Buldân, tah.: Yusuf Hadi, Beyrut, 1996
İstahri, Ülkelerin Yolları-Değerlendirme-Metin-, çev: M. Ağarı, İstanbul, Ayışığı Kitapları, 2020
İzgi, Cevat, “Herevî, Ali b. Ebû Bekir”, DİA, C: 17, s. 221
Kallek, Cengiz, “Feddân”, DİA, C: 12, s. 293
Kallek, Cengiz, “Kantar”, DİA, C: 24, s. 317
Kallek, Cengiz, “Kıst”, DİA, C: 25, s. 502
Kandemir, M. Yaşar, “Ka’b el-Ahbâr”, DİA, C: 24, s. 1
Kazvînî, Zekeriya b. Muhammed, Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-İbâd, tah.: F. Sezgin, Göttingen, 1848
Kurt, Ali Osman, “Tâlût”, DİA, C: 39, s. 552
Kurt, Hasan, “Mesleme b. Abdülmelik”, DİA, C: 29, s. 318
Kut, Günay, “Acâibü’l-Mahlûkât”, DİA, C: 1, s. 316
Küçük, Abdurrahman, “Beytülahm”, DİA, C: 6, s. 86 vd.
el-Mukaddesî, Muhammed b. Ahmed “İslam Coğrafyası (Ahsenü’t-Tekâsim), çev: D. A. Batur, İstanbul, Selenge yay. 2015
Naskali, Esko, “Şâpûr”, DİA, C: 38, s. 346
Mühellebî, Kitâbü’l-Azîzî-el-Mesâlik ve’l-Memâlik, tah: T. Halef, Dımaşk 2006
Önkal, Ahmet, “Cübeyr b. Mu’tim”, DİA, C: 8, s. 104
Öz, Mustafa, “Meşhed”, DİA, C: 29, s. 362
Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C:2, s. 161
Uzun, Mustafa İsmet, “Hilye”, DİA, C: 18, s. 44
Ya’kûbî, Ülkeler Kitabı, çev: M. Ağarı, İst., 2021
Yıldız, Hakkı Dursun, “Avâsım”; DİA, C: 4, s. 112