Tefsir Tarih Yazıcılığında Oryantalist Hegemoni: Taberi Tefsiri Matbuatı Örneği
Öz*Bu makale Tefsir tarih yazıcılığının Batı orayantalist hegemonyası altında kaldığını Taberi'nin Camiu'l-Beyan adlı tefsiri hakkında söylenen iki iddiayı temel alarak tartışmaktadır. Bu iddialardan birincisi Theodor Nöldeke'ye ait olup Taberi Tefsirinin uzun bir süre kaybolduğunu dile getirmektedir. İkincisi ise Goldziher’e ait olup bu tefsirin 1901 yılında bulunup ilk kez Mısırda basıldığıdır. Her iki oryantalistin iddia Batılı, Müslüman, Arab ve Türk Tefsir tarihçilerince sorgusuzca alınmış ve hakikat olarak kabul görmüştür. Bu araştırma birinci iddianın doğru olmadığını kütüphane kayıtlarından çıkarmaktadır. Dolayısıyla kaybolma ve bulunma gibi bir durum söz konusu değildir. İkinci iddia ise Osmanlı devlet arşivleri belgelerine dayanarak basım girişiminin Mısır'dan önce İstanbul'da olduğunudur. Araştırma oryantalistlerin Tefsir Tarihine dair öne sürdükleri iddiaların dikkatli incelenmesi gerektiğini savunmaktadır. * Bu çalışma "Has Tabari’s Tafsir, Jami’ al-Bayan Ever Been Lost? Rethinking the Historiography of Tafsir in the Light of Ottoman Documents" (Hemisphere 32/2 2017 ss. 15-24) adlı İngilizce makalemizin gözden geçirilmiş ve geliştirilmiş Türkçe hazırlanmış halidir. Bu çalışmamız 113K241 nolu TÜBİTAK projesi çerçevesinde hazırlanmıştır. Desteğinden dolayı TÜBİTAK’a teşekkür ederiz.
Anahtar Kelimeler:
Oryantalizm, Tefsir Matbuatı, Tefsir Tarihi, Taberi Tefsiri, Oryantalist Hegomonya
Orientalist Hegemony the Historiography of Tafsir: The Case of Printing Tabari's Tafsir
AbstractThis article discusses the hegemony of wetern scholars on the historiography of Tafsir, focusing particularly on two orientalist claims on Tabari’s Tafsir, Jami’al-Bayan. The first claim which comes from Theoder Nöldeke is that Tabari's Tafsir was been lost for a long time. The second claim belong to Goldziher is that the Tafsir was discovered and published in Egypt. These two prominent figures’ arguments have been accepted as unquestionable and absolute knowledge by successive scholars, Western, Muslim, Arab or Turks. The article argued the claims of Nöldeke by using Library cataloques and of Goldziher by Ottoman Archives documents. Library catalogues and Ottoman documents prove that Tafsir of Taberi was never been lost and hence did not need to be discovered since the libraries has full of manuscripts. Moreover the Tafsir was been tried to beprinted in Istanbul before in Egypt. It is suggested that western claims, arguments or knowledge on Tafsirs need to be carefully investigated.
___
- Abay, Muhammed. “Osmanlı Döneminde Yazılan Tefsir ile İlgili Eserler Bibliyografyası: Tefsirler, Haşiyeler, Sure Tefsirleri, Tercümeler”.Dîvân: İlmî Araştırmalar 4/6 (1999), 249 303.
- Abay, Muhammet. “Kur’an ve Tefsire Dair Başvuru Kaynakları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 10/19-20 (2012), 389-435.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi: Tabakatü'l-Müfessirin. 2 Cilt, İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1973.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti Mektubi Kalemi [MF.MKT]. No. 324, Gömlek No. 48.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti Mektubi Kalemi [MF.MKT]. No. 369, Gömlek No. 25.
- Caburi, Ebu el-Yakzan Atiyye el-. Dirasat fi't Tafsir ve Ricâluhu. Beyrut: y.y., 1987.
- Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 Cilt, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1988.
- Cerrahoğlu, İsmail. "Câmiu’l-Beyân An Te’vîli Âyi’l-Kur’ân". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/105-107, İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
- Cündioğlu, Dücane. “Çağdaş Tefsir Tarihi Tasavvurunun Kayıp Halkası: Osmanlı Tefsir Mirası -Bir Histografik Eleştiri Denemesi-”. İslamiyat 2/4 (Ekim-Aralık 1999), 51-73.
- Çalışkan, İsmail. “Tefsir Tarihi Tasavvurunun Yeniden İnşâ Edilmesinin Gerekliliği Üzerine”. İslâmiyât 8/1 (2005), 11-24.
- Davudi, Muhammed b. Ali ed-. Tabakat al-Mufassirin. Kahire: y.y., 1972.
- Ebussuud, Muhammed b. Muhammed el-İmâdî. İrşadu’l-Akli’s-Selim ilâ Mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 8 Cilt, Beyrut: Daru’t-Turas’il-Arabi, ts.
- Edirnevî, Ahmed b. Muhammed el-. Tabakatü'l-Müfessirin. Medine: y.y. 1997.
- Gibb, Sir Hamilton. “Islamic Biographical Literature”. Historians of the Middle East. ed. Bernard Lewis - P. M. Holt. London: Oxford University Press 1962.
- Goldziher, Ignaz. Die Richtungen der Islamischen Koranauslegen. Leiden: Brill, 1920.
- Halidi, Salah el-. Ta’rifu’d-Darisin bi menahici’l-Müfessirin. Cidde: Daru’l-Beşir, 2008.
- Heffening, Wilhelm. “Tabakat”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979, 11/590-592.
- Kaya, Mesut. “Hadis ve Tarih İlimleri Arasında Tefsir Tabakat Literatürü: Histografik Bir İnceleme”. İslâm Araştırmaları Dergisi 31 (2014), 33-65.
- Nöldeke, Theodor. Geschichte des Qorans. 3 Cilt, Göttingen: Verlag der Dieterichschen Buchhandlung, 1860.
- Süyûtî, Celâlüddin es-. Tabakatü'l-müfessirin. Kahire: y.y., 1977.
- Şevkani, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdillah. Fethu’l-Kadir. 5 Cilt, Şam/Beyrut: Daru İbn Kesir, ts.
- Loth, Otto. “Tabari’s Korancommentar”. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen. 35/588–628, Leipzig: y.y., 1881.
- Tuna, Korkut. Batılı Bilginin Eleştirisi Üzerine. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
- Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsir ve'l-Müfessirûn. 3 Cilt, Kahire: y.y., 1971.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Necip Fazıl Kısakürek ve Eserlerinde Tasavvufi Düşünce
Sokullu Kıbrıs'ın Fethine Gerçekten Karşı mıydı?
Laʽlizâde Abdülbâkî’nin Aşk ve Cezbe Hakkındaki Görüşlerinin Tasavvufî Açıdan Değerlendirilmesi
Avusturya İslam Enstitüsünün Faaliyetlerine Genel Bir Bakış (1999-2012)
Tefsir Tarih Yazıcılığında Oryantalist Hegemoni: Taberi Tefsiri Matbuatı Örneği