Erzurum'da Yetiştirilen Bazı Elma (Malus communis L.) Çeşitlerinin Fenolojik, Pomolojik Ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi*

Bu araştırma, Erzurum ekolojisinde yetiştirilen bazı yazlık (Vista Bella, Yazlık-1), güzlük (Royal Gala, Ak Sakı, Hüryemez) ve kışlık (Starkrimson Delicious, Kaşel-37, Golden Delicious, Jonagold, Granny Smith, Starking Delicious, Starkspur Golden Delicious ve Amasya) grupta yer alan 13 standart elma çeşidinin 2012 yılındaki fenolojik, pomolojik ve kimyasal özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Elma çeşitlerinin tam çiçeklenme tarihleri 13 Mayıs (Ak Sakı ve Yazlık-1) ile 20 Mayıs (Granny Smith), hasat tarihleri 12 Ağustos (Vista Bella) ile 29 Ekim (Granny Smith) arasında gerçekleşirken, çeşitlerin tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen sürelerinin 89 gün (Vista Bella) ile 162 gün (Granny Smith) arasında değişmiştir. Çeşitlerin meyve ağırlığı 51,35g (Yazlık-1) ile 183,16g (Starking Delicious), SÇKM içeriği %7,73 (Hüryemez) ile %14,60 (Golden Delicious), C vitamini 33 mg/l (Starkspur Golden Delicious) ile 124 mg/l (Ak Sakı), toplam asitlik 1,12 g/l (Hüryemez, Amasya) ile 4,06 g/l (Ak Sakı), pH değeri 2,9 (Royal Gala) ile 3,9 (Amasya) arasında değiştiği tespit edilmiştir. Erzurum gibi vejetasyon periyodu kısa olan ekolojilerde yazlık ve güzlük grupta yer alan çeşitlerin tercih edilmesi gerektiği, kışlık çeşitlerin ise bazılarının bu kapsamda tercih edilebilir olduğu belirtilebilir. Organik tarım veya iyi tarım uygulamaları kapsamında yörede mikro düzeyde dahi olsa uygun çeşitlerle üretim planlarının yapılması tavsiye edilebilir.

Determination of Phenological, Pomological and Chemical Properties of some Apple (Malus communis L.) Cultivars Grown in Erzurum Province

This study was carried out in the year 2012 to determine some phenological, pomological, and chemical characteristics of 13 standard apple varieties, such as cottage cvs. (Vista Bella, and Yazlık-1), autumn cvs. (Royal Gala, Ak Sakı, and Hüryemez), and winter cvs. (Starkrimson Delicious, Kaşel-37, Golden Delicious, Jonagold, Granny Smith, Starking Delicious, Starkspur Golden Delicious, and Amasya), grown in Erzurum ecological conditions. Full bloom and harvest dates of apples varied between 13 May (Ak Sakı and Yazlık-1) - 20 May (Granny Smith) and 12 August (Vista Bella) - 29 October (Granny Smith), respectively. Duration until full bloom to harvest ranged between 89 days (Vista Bella) to 162 days (Granny Smith). Fruit weight of apple varieties varied between 51.35 g (Yazlık-1) - 183.16 g (Starking Delicious), total soluble solid values ranged through 7.73% (Hüryemez) to 14.60%(Golden Delicious). While total acidity varied between 1.12g l-1 (Hüryemez, Amasya) - 4.06g l-1 (Ak Sakı), pH ranged 2.9 (Royal Gala) to 3.9 (Amasya). Results obtained have shown that cottage and autumn apple varieties should be selected for growing in this ecological condition. However, some winter cultivars can also be preferable for growing. In order to make sustainable organic farming and good agricultural practices these varieties should be selected even in micro scales.

PDF

___

Acar, Ş., 2007. Ünye (Ordu) ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Elma Ve Armut Çeşitlerinin Morfolojik Ve Pomolojik Özellikleri. O.Ü. Fen Bil. Enst., Ordu.
Akça, Y., Şen, S.M., 1990. Gürün Ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Elma Çeşitlerinin Pomolojik Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. YYÜ Ziraat Fak. Derg. 1(1):12-14.
Akçay, M.E., Hamarat, N., 1997. Konya Yöresinde Yetiştirilen Altınçekirdek Elmasının Pomolojik Özellikleri ve Döllenme Biyolojileri Üzerine Araştırmalar. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu Kitabı. 2-5 Eylül, Yalova. 77-82 s.
Akgül, H., Kaçal, E., Öztürk, F.P., Özongun, Ş., Atasay, A., Öztürk, G., 2011. Elma Kültürü. Adım Ofset, Konya, 510s.
Alamur, U., 1997. Çoruh Vadisinde Yetiştirilen Bazı Elma Çeşitlerinin Özelliklerinin İncelenmesi. Atatürk Ünv. Fen Bil. Ens. Bahçe Bitkileri A.B.D., Yüksek L. Tezi. Erzurum. 107 s.
Aslantaş, R. 2013. Büyümeyi Düzenleyici Maddelerin Bahçe Bitkilerinde Kullanımı ve Önemi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ders Notu, Erzurum.
Aslantaş, R., 2014. Yumuşak ve Sert Çekirdekli Meyve Türleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Ders Notu, Erzurum.
Aslantaş, R., Angın, İ., Karakurt, H., Köse, M., 2010. Vegetative and pomological changes of sour-cherry as affected by sewage sludge application. Bulg. J. Agric. Sci.,16, 740-747
Baytekin, S., Akça, Y., 2011. MM106 Anacı Üzerindeki Bazı Elma Çeşitlerinin Performanslarının Belirlenmesi. YYÜ Tar Bil Derg 21(2): 127-133.
Bolat, S., 1991. Konya İlinde Kaliteli Yazlık Elma Tiplerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Ünv. Fen Bil. Ens. Doktora Tezi. 139s. Erzurum.
Brown, A.G., 1975. Apples. (Editörler: J. Janick, J.N. Moore). Advences in Fruit Breeding. Prudue Univ. Pres.,W. Lafoyette, Indiana. 3-37
Ceylan, F., 2008. Bodur Ve Yarı Bodur Anaçlar Üzerine Aşılı Bazı Elma Çeşitlerinin Niğde Ekolojik Şartlarında Fenolojik Ve Pomolojik Özelliklerinin Tespiti. Selçuk Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı 2008.
Çepel, N., 2003. Ekolojik Sorunlar ve Çözümleri. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları 180, 183s.
Deveci, L., 2000. Elma Ziraatı, Elmanın Tarihi ve Vatanı, S. 7-8.
Edizer, Y., Bekar, T., 2006. Tokat Merkez İlçede Yetiştirilen Bazı Yerel Elma Çeşitlerinin Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. GOP Ü. Ziraat Fak. Derg. 24 (1): 1-8.
FAOSTAT 2015. http://faostat3.fao.org (Erişim Tarihi: 26.11.2015)
Güleryüz, M., 1988. Meyve ve Islah Ders Notları. Atatürk Üniv. Ziraat Fak, Ders notu, Erzurum, 189 s.
Güleryüz, M., Ercişli, S., Erkan, E., 2001. Erzincan Ovasında Yetiştirilen Bazı Elma Çeşitlerinin Meyve Gelişimi Dönemlerinde Meydana Gelen Fiziksel Ve Kimyasal Değişimler İle Bunlar Arasındaki İlişkiler. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 32 (1): 51-59.
Güleryüz, M.,1977. Erzincan'da Yerleştirilen Bazı Önemli Elma ve Armut Çeşitlerinin Pomolojileri ve Döllenme Biyolojileri Üzerine Bir Araştırmalar. Atatürk Üniversitesi Yayınevi, No: 229, Erzurum.
Karaçalı, İ., 2006. Bahçe Ürünlerinin Muhafaza ve Pazarlanması. Ege Üniversitesi Ziraat Fak. Yayınları No:494, İzmir, s:481.
Karadeniz, T., Gökalp, G., 1996. Ulus ve Maden İlçelerinde Yetiştirilen Mahalli Elma Çeşit Ve Tipleri Üzerinde Pomolojik Ve Morfolojik Çalışmalar. YYÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 6 (2):115-125.
Karakurt, H., 2006. Bazı Bakteri Irklarının Elmada Meyve Tutumu, Meyve Özellikleri ve Bitki Gelişmesi Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi). Erzurum, 86s.
Karlıdağ, H., Eşitken, A., 2006. Yukarı Çoruh Vadisinde Yetişen Elma Ve Armut Çeşitlerinin Bazı Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. YYÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 16 (2): 93-96.
Kaşka, N., Güleryüz, M., Kaplankıran, M., Kafkas, S., Ercişli, S., Eşitken, A., Aslantaş, R., Akçay,E., 2005. Türkiye Meyveciliğinde Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, 519-549, Ankara.
Kazankaya, A., Yonar, Y., Başer, S., Doğan, A., Çelik, F., Yaviç, Hedefleri. Türkiye Ziraat A., 2009. Ercı ş ve Muradı ye Yörelerı nde Doğal Olarak Yetı şen Mahallı Elma Çeşı tlerı nı n Bazı Meyve ve Ağaç Özellikleri. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 2(2): 89-94.
Mitra, S.K., 2003. Apple. Temperate Fruits (ed: Mitra, S.K.,Bose, T.K., Rathore, D.S.). Horticulture and Allied Publishers, 27/3, Chakraberia Lane, Calcutta 700 020, India. p:1-122.
Moran, R.E., Rom, C.R., 1991. Effects of Apple Tree Canopy Height On Light Penetration And Fruit Development. Arkansas Farm Research, 40 (4), 7-8.
Özbek, S., 1978. Özel Meyvecilik, Elmanın Ekolojik İstekleri, Ç.Ü. Ziraat Fak. Yayınları, No:128, s 485. Adana.
Özçagıran, R., Ünal, A., Özeker, E., İsfendiyaroğlu, M., 2004. Ilıman İklim Meyve Türleri (Yumuşak Çekirdekli Meyveler). Cilt:2, E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 556, Bornova/İzmir.
Paydaş Kargı, S. ve Kaşka, N., 2007. Meyve Ağaçları Fizyolojisi Büyüme ve Gelişme, Adana.
Pırlak, L., Güleryüz, M., Aslantaş, R., Eişitken, A. 1997. Erzurum İlinin Tortum ve Uzundere İlçelerinde Yetişen Yazlık Elma Tiplerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Bir Araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu. 2- 5 Eylül 1997, Yalova. 21-28.
Rom, C.R., 1990. Light Distribution İn And Photo synthesis Of Apple Tree Canopies. Acta Horticulturae, 279, 283-290.
Serdar, Ü., Ersoy, B., Öztürk, A., Demirsoy, H., 2007. Saklı Cennet Camili'de Yetiştirilen Yerel Elma Çeşitleri. V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. 4-7 Eylül 2007. Erzurum. 575-579.
Soylu, A., Ertürk, Ü., Mert, C., Öztürk, Ö., 2003. MM 106 Anacı Üzerine Aşılı Elma Çeşitlerinin Görükle Koşullarındaki Verim Ve Kalite Özelliklerinin İncelenmesi. Uludağ Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 17 (2), 57-65.
Şen, S.M., Bostan, S.Z., Cang, R., Kazankaya, A., Oğuz, H.I., 1992. Ahlat'ta Yetiştirilen Önemli Mahalli Elma Çeşitlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. YYÜ Ziraat Fak. Derg. 2(2):53-65.
Tekintaş, F.E., Kankaya, A., Ertan, E., Seferoğlu, H.G., 2006. M9 Anacı Üzerine Aşılı Bazı Elma Çeşitlerinin Aydın İli Koşullarındaki Performanslarının Belirlenmesi. Adnan Menderes Üniv. Ziraat Fak. Derg. 3(2): 27-30.
TÜİK 2015. Türküye Elma Üretim İstatistikleri. (www.tuik.gov.tr -Erişim: 01.10.2015)
Ülkümen, L., 1938. Malatya'nın Mühim Meyve Çeşitleri Üzerinde Morfolojik, Fizyolojik ve Biyolojik Araştırmalar. Yüksek Ziraat Enstitüsü Çalışmaları, Sayı: 65, Ankara.
Vurgun, H., 2012. Doğu Anadolu Bölgesi Elma Genotiplerinin Morfolojik Karakterizasyonu. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Erzurum, 81s.
Way, R.D., Aldwinckle, R.C., Rejman, A., Sansavini, S., Shen, T., Watkins, R., Westwood, M.N., Yoshida, Y., 1990. Apples. Genetic Resources of Temperate Fruit and Nut Crops. s 5-6.
Yarılgaç, T., Kazankaya, A., Altındağ, C., 2000. Van Ekolojik Şartlarında Bodur Elma Fidanlarının Gelişimleri. II. Ulusal Fidancılık Sempozyumu. 25-29 Eylül 2000. Ödemiş- Bademli. 36-40.
Yonar, Y., 2008. Adilcevaz, Muradiye ve Erciş Yörelerinde Doğal Olarak Yetişen Elmaların Morfolojik, Pomolojik ve Fenolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Van, 72s.