Erzurum-Sakalıkesik Ovası Sulama Suyu İhtiyacının Bilgisayar Programı Kullanılarak Belirlenmesi

Bu araştırma, Erzurum- Sakalıkesik Ovası`nda sulu tarıma geçmeden önce, bitki su tüketimleri, sulama programları ve sulama suyu ihtiyacının belirlenmesi amacıyla, 1994-1995 yıllarında yapılmıştır. Ova`nın tamamını temsil edecek şekilde açılmış olan 42 adet toprak profilinin farklı derinliklerinden alınan bozulmuş ve bozulmamış toprak örneklerinde; bünye ve birim hacim ağırlığı analizleri, tarla kapasitesi ve solma noktası tayinleri yapılmıştır. Ayrıca, toprak profillerinin infiltrasyon karakteristikleri ve sulama suyu kaynağından alınan su örneklerinin sulama suyu karakteristikleri belirlenmiştir. Yörede yetiştirilen bitkilere ait sulama planlaması ve Ova`nın sulama suyu ihtiyacı; Cropwat (V.7) bilgisayar programı yardımıyla, yörenin iklim, bitki ve toprak verileri kullanılarak; kurak, normal ve yağışlı yıllar için belirlenmiştir. Araştırma sahasının mevsimlik sulama suyu ihtiyaçları; kurak, normal ve yağışlı yıllar için sırasıyla 7047, 4605 ve 3524 m3 ha-1 olarak belirlenmiştir. Araştırma sahasının aylık maksimum sulama suyu ihtiyacı ise 163 mm olarak belirlenmiştir. Bu değere göre, Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından planlanmış ana kanal debisinin, araştırma sahasının sulama suyu ihtiyacını kurak, normal ve yağışlı yıllarda karşılayabileceği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Erzurum-Sakalıkesik Ovası, bitki su tüketimi, sulama planlaması, sulama suyu ihtiyacı, Cropwat (V.7), Penman-Monteith Eşitliği.

-

In 1994-1995, this study was conducted to determine the crop evapotranspirations, irrigation scheduling, andirrigation water requirement in Erzurum-Sakalikesik Plain which will be under irrigation in near future. The texture, bulkdensidity, field capacity, and wilting point analyses were performed on disturbed and undisturbed soil samples collected fromdifferent soil depth of 42 soil profiles throughout the Plain. Furthermore, infiltration characteristics of all soil profiles andirrigation water characteristics of water samples from water supply were determined. The irrigation scheduling of crops grown inthe plain and irrigation water requirement of the plain were determined by means of the Cropwat (V.7) computer program usingclimate, crop, and soil data of the study area for dry, normal and wet years. Amounts of seasonal irrigation water required weredetermined as 7047, 4605 and 3524 m3 ha-1 for dry, normal, and wet years, respectively. Maximum amount of monthly irrigationwater required in the study area was determined as 163 mm. According to this value, it was determined that the flow rate of mainchannel planned by Turkish State Water Services could meet the irrigation water requirements of the study area for dry, normal,and wet years.

Keywords:

Erzurum- Sakalikesik Plain, crop evapotranspiration, irrigation scheduling, irrigation water requirement, Cropwat(V.7), Penman-Monteith Equation.,

PDF

___

Alıcı, Ü., 1980. Tava ve karıklarda su ilerlemesi hesaplama yöntemlerinin tarla koşullarına uygulanabilirliği üzerine bir araştırma. Atatürk Üniv. Ziraat Fak., Erzurum.
Apan, M., 1976. Malatya Şahnahan Ovasında sulama yönünden verimliliği sınırlandıran sorunlar ve çözüm olanakları üzerinde bir araştırma. Atatürk Üniv. Ziraat Fak., Erzurum.
Başkan, M., 1993. Su Tüketiminin belirlenmesinde yeni yaklaşımlar (Potansiyel ve Referans Evapotranspirasyon Yöntemleri). In: Şener, S. (Ed.), Sulama Teknolojisinde Yeni Gelişmeler Semineri, 13-24 Eylül 1993, Tarsus, 50-78, Köy Hiz. Genel. Müd, Yayınları, No: 76, Ankara.
Baştuğ, İ., 1994. Bitki su setresinin niceliksel ifade biçimleri ve sulama zamanının belirlenmesinde kullanılmaları. Akdeniz Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 7 (1): 114-128.
Beyribey, M., Selenay, M.F., 1992. Sulama şebekelerinde sistem kapasitesinin belirlenmesi. Topraksu Dergisi, 2: 8-13.
Çevik, B., Tekinel, O., 1990. Sulama şebekeleri ve İşletme Yöntemleri. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, No: 81, Adana.
Demiralay, İ., 1993. Toprak Fiziksel Analizleri. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, No:143, Erzurum.
DMİ, 1974. Ortalama ve Ekstrem Kıymetler Meteoroloji Bülteni, Devlet Meteor. İşl. Gen. Müd., Başbakanlık Basımevi, Ankara.
DMİ, 1984. Ortalama Ekstrem Sıcaklık ve Yağış Değerleri Bülteni (Günlük, Aylık). Devlet Meteor. İşl. Gen Müd., Ankara.
DMİ, 1994. Meteorolojik Veriler, Devlet Meteor. İşl. Gen Müd., Yayın No: 296-1, Ankara.
Doorenbos, J. and Kassam, A.H., 1979. Yield Respons to Water. FAO, Irrig. and Drain. Paper No: 33, Rome, Italy.
Doorenbos, J. and Pruitt, W.O., 1977. Guidelines For Predicting Crop water Requirements. FAO, Irrig. and Drain. Paper No: 24, Rome, Italy.
DSİ, 1985. Erzurum Projesi Sakalıkesik Ovası Planlama Drenaj Raporu. DSİ Gen. Müd., VIII. Bölge Müd., Erzurum.
DSİ, 1987. Erzurum Projesi Sakalıkesik Sulaması Planlama Revize ve Ek Alan Arazi Sınıflandırma Raporu. DSİ Genel Müdürlüğü, VIII. Bölge Müdürlüğü, Erzurum.
DSİ, 1996. Erzurum İçme ve Sulama Suyu Projesi Sakalıkesik Sulaması Kati Proje Raporu. DSİ. VIII. Bölge Müd., Erzurum.
Ertuğrul, H., Apan, M., 1979. Sulama Sistemlerinin Projelenmesi. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, No: 252, Erzurum.
ETSO, 1995. 1994 Yılı Erzurum İli Ekonomik ve Ticari Durum Raporu. Tic. ve Sanayi Odası, Erzurum.
Güngör H., Yıldırım, O., 1989. Tarla Sulama Sistemleri. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, No:1155, Ankara.
Hanay, A., 1990. Çöp kompostunun toprağın bazı yapısal özellikleri ve toprak-su ilişkilerine olan etkilerinin ahır gübresiyle karşılaştırılması üzerine bir araştırma. Doktora tezi, Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Erzurum.
Hansen, Y.E., Israelsen, O.W., Stringham, G.E., 1979. Irrigation. Principles and Practices. John Wiley and Sons, New York.
Hatfield, J.L., Fuchs, M., 1992. Evapotranspiration, Models. Management of Farm Irrigation System. ASAE, 2950 Niles Road St. Joseph, Michigan 49085-9659, USA.
İstanbulluoğlu, A., ve Sevim, Z., 1992. Kars-Aralık rüzgar erozyon sahası sulama zamanı planlamasında cropwat bilgisayar programının kullanılması. IV. ulusal Tarımsal Yapılar ve Sulama Kongresi Bildirileri, 24-26 Haziran, 1992, 175-185, Erzurum.
Jensen, M.E., Burman, R.D., Allen, R.G., 1989. Evapotranspiration and Irrigation Water Requirements. Final Draft, ASLE, New York, NY, USA.
Kanber, R. 1999. Sulama. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, No: 174, Adana.
Kodal, S., Tokgöz, M.A., Olgun, M., Öztürk, F., Selenay, M.F., Beribey, M., 1992. Yağış, toprak ve bitki deseninin sulama suyu miktarı ile sistem kapasitesine etkisi. IV. Ulusal Tarımsal Yapılar ve Sulama Kongresi Bildirileri, 24-26 Haziran 1992, 19-24. Erzurum.
Munsuz, N., 1982. Toprak-Su İlişkileri. Ankara Üniv. Ziraat Fak.Yayınları, No:789, Ankara.
Omay, E., Demirören, T., Kanber, R., 1984. Sulama Rehberi. Topraksu Araştırma Ana Projesi, 434-1, Şanlıurfa.
Özdengiz, A., 1992. Bitki su tüketimi ve rasyonel bir sulamanın ana ilkeleri. IV. Ulusal Tarımsal Yapılar ve Sulama Kongresi Bildirileri, 24-26 Haziran 1992, 1-15, Erzurum.
Özer, M.N., 1993. Evapotranspirasyon. In: Şener, S. (Ed.), Sulama Teknolojisinde Yeni Gelişmeler Semineri, 13-24 Eylül 1993, Tarsus, 38-48, Köy Hiz. Genel. Müd, Yayınları, No: 76, Ankara.
Özer, Z., 1990. Su Yapılarının Projelendirilmesinde Hidrolojik ve Hidrolik Esaslar (Teknik Rehber) Köy. Hiz. Gen. Müd. Havza Islahı ve Göletler Daire Başk., Ankara.
Perrier, E.R., Salkini, A.B., 1991. Supplemental Irrigation in the Near East and North Africa. Icarda, Aleppo, Syria.
Raes, D., Lemmens, H., Aelst, P. V., Bulcke, M.V., Smith, M., 19 Irrigation scheduling information system. Laboratory of Land Management, Faculty of Agricultural Sciences, K.U. Leuven, Belgium. Smith, M., 1992. Cropwat: A Computer Program For Irrigation Planning and Management. FAO Irrigation and Drainage Paper, No: 46, Rome, Italy.
Şahin, Ü., 1994. Kuzgun Barajı Daphan Ovası Sulama Sahası Topraklarının Sulama Yönünden İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, Atatürk Üniv. Fen Bil. Enst., Erzurum.
Şener, S., Güngör, H., Bayrak, F., 1992. Su İletim ve Uygulama Randımanları. Köy Hiz. Gen.Müd. Yayınları, No:15, Ankara. Tekinel, O., Benli, E., 1981. Türkiyede su kullanımının düzenlenerek üretimin artırılması olanakları. Türkiye II. Tarım Kongresi, 19-22 Ekim 1981, 193-202, Ankara.
TOPRAKSU, 1982. Türkiye'de Sulanan Bitkilerin Su Tüketimleri Rehberi. Topraksu Yayını,No: 718, Ankara.
Ul, M.A., Anaç, S., 1990. Gerçek bitki su tüketiminin pratik olarak belirlenmesi. Ege Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 27 (3): 307-316.
Yaşar, S., 1982 a. Sulama zamanının belirlenmesinde uygulanan belli başlı yöntemler ve esasları. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 19 (1): 81-91.
Yaşar, S., 1982 b. Kültür bitkilerinin sulama uygulamalarında temel sorunlar ve bu sorunların çözümünde bilimsel araştırmaların katkısı. Ege Üniv. ziraat Fak. Derg.,19 (1): 285-2