ÖZETTürk tarımında yeterli gelir.yeterli işletme büyükıüğü hususu yıllardanberitartışılan ve güncelliğini koruyan bir konudur. Bir çiftçi ai/esine köy şartlarındabelli bir yaşam düzeyini sağlıyacak tarımsal gelir ve işletme büyüklüğünün ne olmasıgerektiği'çeşitli kriterler yardımıyla belirlenebilir. Bu amaçla, son yıllarda en -çokyararlamlan kriterlerden biri de bir silre yürürlükte kalan 1757 Sayılı Toprak veTarım Refo;mu Kanunu'ndaki kriterler olmuştur. BWla göre, 5 nüfuslu bir çiftçiailesi için yeterli tarımsal gelir miktarı 1971 yılı fiyatlarıyla 15.000 TL.'dir.Bu araştırmada konu, Doğu Anadolu Bölgesi açısından incelenmiş ve çeşitliyıllarda yapılmış araştırma sonuçlarına dayanılarak bu bölge için yeterli gelir -ve yeterli.işletme büyüklüklerinin ne olması gerektiği ortaya konulmaya çalışılmıştır.Yararlanilan spz konusu araştırmalar, Erzurum, Erzincan, Eldztğ, Iğdır, Ağrı-Eieşkirtve Pasinler bölgelerinde çeşitli amaçlarla -yapılmış olup, bunların ortayakOJ(duğu bulgular yeterli gelir ve yeterli işletme büyüklüğünü saptamak amacıyİabu araştırmada değerlendirilmiştir.Elde edilen 'sonuçlara göre, Erzurum Ovası'nda mevcut şartlarda işletmelerortalaması olarak tarımsal gelir miktarı 1971 yılı fiyatlarıyla 9232 TL. iken, ayniişletmeler için saptanan yeterli gelir miktarı 19335 TL.'dir. Dolayısiyle, bu bölgedekiişletmeler için gelir açığı 10103 TL.'dir. Söz konusu gelir açıkları, Erzincan Ovasında6058 TL., Iğdır Oııası'nda 7256 TL, Ağrı-Eleşkirt Havzasında kıraç işletmelerde16100 TL, sulu işletmelerde 14249 TL, Pasinler Ovasında hayvancılık işletmelerinde8473 TL. ve tarla tarımı işletmelerinde 9158 TL:dir. Doğu Anadolu'dasadece Elazığ bölgeSindeki işleJmeler gelir yönünden yeterli bulunmuştur. Bu bölgedemevcut tarımsal gelir 18834 TL. ve yeterli gelir de ı 7895 TL. olarak bulunmuştur.yeterli işletme büyüklüğü açısından ise durum şöyledir: Erzurum Ovasındamevcut işletme hiiyüklüğü ortalama 104.9 dönümiken, saptananyeterli işletmebüyüklüğü 219.7 dönümdür. BWla göre, Erzurum Ovasında işletme büyüklüğü açığı i 14.8 dönüm, yani %52.3'dür. Bu oranlar, Erzincan'da %32.3., fğdır'da % 36.1,Ağrı'da %78.6 ve %70.6, Pasinler'de %48.7 ,v~ %47.3'dür. Işletme büyüklüğü açısından da sadece Elaziğ bölgesİndeki işletmeler yeterli durumdadır/ar. Bu bölgedemevcut işletme büyüklüğü ortalama 106.0 dönüm iken, saptanan büyüklük 100.7 dönüm olmuştur.