ÖZETKıymetli bir besin kaynağı olan bezelye yurdumuzda yaygınolarak yetiştirilmemektedir. Bezelye yetiştiriciliği DoğuAnadolu bölgesi için de çok önemli olup büyük bir potansiyelesahiptir.Bu çalışma 1971-1972 yıllarında Atatürk Universitesi ZiraatFakültesinde yapılmış olup; Avrupa ve Amerikan lWijinli8 bezelye çeşidi denemeye alınmıştır. Çeşitlerin .erkencilik,mahsuldarlık durumları ile başlıca morfolojik ve: pomolojiközellikleri tespit edilmiştir.İki yıllık araştırma sonuçları aşağıda özetlenmiştir:1. Alaska ve World's record çeşitlerinin erkenci; Delika·tess, Hada ve Freezonian çeşitlerinin de geçici olduğu ortayakonmuştur.2. Denemeye alınan çeşitler arasında Delikdtcss çeşidi.nin en çok, Freezonian çeşidinin de en az mahsul verdiği tes·pit edilmiştir.3. iç bezelyenin irilik bakımından sınıflandırılması gözönüne alınarak, Alaska çeşidinin tohumlarının küçük olduğu~aptanmıştır. Bu vasıf konservecilik yönünden çok önemlidir.4. Denemeye alınan bezelye çeşitlerinden herbirinin bazıönemli morfolojik ve pomolojik özellikleri karşılaştırmalıolarak aşağıda belirtilmiştir.a) Meteor bezelye çeşidinin ilk çiçek salkımına kadar boğumsayısının en az; taze iç bezelye verimi ile % kuru maddemiktarının en fazla olduğu tespit edilmiştir.b) Delikatess çeşidinde; ilk çiçek salkımına kadar boğumsayısı, bitki başına çift meyveli çiçek salkımı sayısı ile iç be·zelyenin yoğunluğu en fazladır. Bu çeşitte bakla genişliğininise en az olduğu saptanmıştır.c) Hada çeşidi bitki başına ençok bakla ihtiva etmekte·dir.d)· Freezonian, en uzun bitki boyun.a. sahip deneme çeşi·dimiczdir.... ·e) Alaska çeşidinde taze bakla uzunluğu, bakla kalınlığıve meyve ağırlığının en az olduğu ortaya konmuştur.f) Aldennan çeşidinde, tek meyveli çiçek salkımı sayısıile bakla kalınlığı diğer çeşitlere nazaran en fazladır. Bu çeşittebit ki başına meyva sayısı, % iç bezelye verimi. ve iç bezelyeyoğunluğu en düşüktür.ir Greate~ progres çeşidinde, bitkide meyva bağlamış çiçek'saZ~mı" 'sayisı 'taze baklanın üzunluk, genişlik ve ağırlığıile baklada dane sayısının en fazla olduğu tespit edilmiştir.h) World's ;eeord ,çeşidinin bitki boyu kısa, iç bezelyeleriiri' tanelj ~e baklada dane sayısı ile kuru madde miktarıen azdır:Variety Comparison of Peas for Growth Development andYields in Erzurum.In order to determine theeffects of varieties on grO'W1thdevelopment and yields, fieldstudies were initiated in 1971·1972Eight pea eultivars were grown onthe AgrieulturaI Experiment stationVegetaiOIe Crops Researeharea at Erz11IUIİı, Turkey. Theexperimental design was a Randomized- Blocks arrangement.The following results W'ereobtained:ı. The earliest maturingvarieties were Ala.ska and world'srecord. The Iate varieties wereDelikatess, Hada and «Freeronian».2. Delikatess produeed mghestyield and Freezoman produeedlowest yield among eu1tiv~rs.3. Peas are graded into fourgrades based on the size of shelledpeas. Alaska had high pereent-109age smailer sizes shelled peas and'considered to be the best quali tyfoı' canning.4. Same important plantchar.acteristics of pea varietieswere d~t~rmined.a) Meteor had highest percentageof shellecl peas, dry,matter content and lowest node'nUmber to first Cıuster amongcultivars. .b) Delikatess was latestmaturing varietyand producediıighest yield. The node numoeıto first duster, dusters withdouble pods, and specific gravityweı;-e highest among cultivars.c) Hada produced highestnumber of pods per plant.d) The lengtıh,of vines washighest and yield per plot waslowest in Freezonian variety.e) Alaska was earliest maturingand had smaller sizes sheIledpeas. The sizes of pods weresmallest among varieties.f) The number of total clustersper plant, number of podsperplant, the percentage yield ofshdled peas and specifjc grav.ityof shalled peas were lowest inNderman. Clusters with ıs.inglepoded was highest.g) Total dusters per plant,pods size and weight were highestin Greater Progres variety.lı) World's record was earliermaturing; vine lenıgth smaIlest,number of peas per pod and dry'matter content of shelled peaswere lowest among culÜvars. Sizeof sheIled peas was biggest.