SUMMARY : There is a very close connection between food/feed and wastes. Since the wolrd's human and animal populations are increasing, this irreversible trend with inputs of food/feed and output of wastes occurring in an alarming amount is directly affecting waste (manure) disposal problems in both rural and urban areas. It has been estimated that global annual animal waste (manure) is to be over 1, 188 billion tons, and 2.0 billion tons is produced in the U.S.A. alone. As a result of rapid growth of the animal industry, most of the livestock operators are faced with the problem of disposing waste quantities of animal manure and litter. The traditional method of disposing animal wastes and poultry litter has been to spread it on the land because of their excellent fertilizing properties. This paper describes the health hazards and safety considerations occurring from animal wastes and upgrading animal waste into food, feed, fuel and fertilizer to reduce environmental pollution. Public health implications and socio-economic pressure coming from the use of animal waste in those areas are also discussed briefly. It has been concluded that public pressure against pollution is hence a real and justified factor in promoting utilization of manure in different agricultural operations.   HAYVANSAL ARTIKLARIN (HAYVAN GÜBRESİNİN) ÇEVREYE, ÇEVRE KİRLİLİĞİNE VE İNSAN SAĞILINA ETKİSİ   ÖZET : Yiyecek (yem) ile hayvan gübresi arasında sıkı bir ilişki mevcuttur. Dünyada insan ve hayvan populasyonları sürekli bir artış göstermekte, bunun sonucu olarak tüketilen yiyecek veya yem miktarı artmakta ve buna paralel olarak ta hem kırsal kesimde, hem de şehirlerde sorun haline gelmektedir. Dünyada bir yılda 1.188 milyar ton hayvansal gübrenin üretildiği tahmin edilmektedir ki bunun 2 milyar tonu tek başına A.B.D.'ne aittir. Hayvansal endüstrideki hızlı gelişme sonucu hayvan yetiştiricileri büyükbaş hayvan ve tavuk gübresinin eliminasyonu sorunu ile karşı karşıya kalmışlardır. Toprak için mükemmel gübreleme özelliklerinden dolayı, büyükbaş hayvan ve kanatlıların gübresi şimdiye kadar geleneksel olarak araziye atılagelmiştir. Bu makalede, hayvan gübresinin sağlık yönünden ortaya çıkardığı sakınca ve tehlikeler ile güvenlik önlemlerinin yanısıra, bu hayvansal artıkların kullanılmasının halk sağlığı ve sosyo-ekonomik boyutları kısaca ele alınmıştır. Birçok zirai faaliyetlerde gübrenin kullanımını teşvik etmede halkın tepkisi çevre kirliliği yönünden gerçek ve haklı bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır.