Türkçe Metinlerde Arapça ve Farsça Kelimelerin Farklı Şekilleri

Altay, Hint ve Sami dil ailesine mensup üç dilin kelimelerini kullanan Türk dili, kendi metinlerini oluştururken bu kelimelerin bir kısmını kendi ses ve hece yapısına uydurur, bazı kelimeleri ise müstensihler arasında anlaşma olmadığından farklı şekilleriyle zamanımıza sorunlu olarak bırakır. Metinlerin transkripsiyonunda uyumu sağlama görevi bu sorunlardan haberdar olması gereken araştırmacılara aittir. Kelimelerin farklı şekillerinin tasnifi çalışmasında, üst başlıklar kelimenin başında, ortasında ve sonunda bulunan harflere, harekelere ve harfler arası ilişkilere bağlanarak atılırken, alt başlıklar ise Türkçe’deki ses hadiselerine, hece yapılarına ve ağız özelliklerine göre atıldı. Sunulan örnek kelimeler yedi eserin on üç nüshasından alınmış olup Farsça, Arapça veya bu diller vasıtasıyla dilimize giren yaklaşık 650 kadardır. Bu araştırma, metin tesis edecek araştırmacıların karşılarına sorunlu kelime çıktığında o yabancı kelimeyi çözmede yardımcı olabilecek ses değişikliklerini derli toplu olarak sunmak ve kelimenin sözlük/dizinde yerine doğru bir şekilde yerleştirilmesini sağlamaktır.

Different Shapes of Arabic and Persian Words in Turkish Texts

Turkish language uses the words of three languages belonging to Altai, Indian and Sami language family. While creating their texts, transcriptors adapt some of these words to their own sound and syllable structure of the words, and leave some words uncertain/problematic by writing them in different ways because there is no consensus on the spelling of words. The task of ensuring sound harmony in transcription of texts belongs to the researchers who should be aware of these problems. In the classification of different forms of words, the upper headings are determined to the letters at the beginning of the word, the letters in the middle or the letters at the end, to diacritical marks and to relationships between letters. Sub-headings are determined according to the sound changes in Turkish, syllable structures and characteristic features of accents. The sample words presented are taken from thirteen copies of seven different works. It consists of Persian words, Arabic words and a total of about 650 words entered into Turkish from these languages. The aim of this research is to present the voice changes that can help in solving that foreign word when the problem word comes up, and to ensure that the word is correctly placed in the dictionary/index.

Keywords:

Persian words, Arabic words, transcription sound change,

PDF

___

Acâ’ibü’l-mahlûkât. Ali Emiri Ktp. Tarih, No. 897, 324 v. Aksu, Rabia. (2016). Firdevsi-i Rȗmȋ Süleymȃn-nȃme-i Kebȋr 10. Cilt (Giriş- Dil İncelemesi- Metin- Dizin). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).

Altınışık, M. Emin. (2013). Sȃlih bin Yȗsuf bin Mustafȃ, Şerh-i Dȋvȃnçe-i Firişte, (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük-Dizin-Tıpkıbasım). Erzincan: Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

Ayverdi, İlhan. (2006). Mȋsȃlli Büyük Türkçe Sözlük, I-III. İstanbul. Banguoğlu, Tahsin. (1990). Türkçenin Grameri. Ankara: TTK Basım Evi.

Canpolat, Mustafa ve Önler, Zafer. (2016). Edviye-i Müfrede. Ankara: TDK Yayınları. Devellioğlu, Ferit. (1988). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara.

Ergin, Muharrem. (1986), Türk Dili, İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Ersöz, Serpil. (2018). “Türkçede göçüşme: tanım ve tasnif”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2189-2203.

Fȋrȗzȃbȃdȋ, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb. (2011). el-Kâmûsu’l-Muhît. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî.

Kaya, Melis. (2016). Mensȗr Tercüme-i İskendernȃme (İnceleme-Tenkitli metin). Erzincan: Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi).

Mustafa bin Şemseddin. (1303). Ahterî-i Kebir. İstanbul. Koç, Mustafa ve Tanrıverdi, Eyyüp. (2013). Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi 1-6. İstanbul.

Mutçalı, Serdar. (2012). Arapça – Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınevi. Sarı, Mevlüt. (1985). Arapça- Türkçe Lügat (El-mevarid). İstanbul: Bahar Yayınları.

Sarıkaya, Bekir. (2019). Tercüme-i Acȃ’ibü’l-Mahlȗkȃt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.

Şemseddȋn Sȃmȋ (1317). Kȃmȗs-i Türkȋ. Çağrı Yayınları. İstanbul 1317. Şığva, B. (2019). Şeyh Hasan Haydar Divanı. Erzurum: Fenomen Yayıncılık.

Topaloğlu, Ahmet. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınevi. Türk Dil Kurumu (2010). Türkçe Sözlük. Ankara.