202113

Trabzon’da Modernleşmenin Simgesi Olarak Meydan-ı Şarkî

Bu makale bir bakıma, 19. yüzyıldan Cumhuriyet’e uzanan süreçte Trabzon’un modernleşme tarihinin, Meydan-ı Şarkî üzerinden yapılan kısa bir özetidir. Hakikaten belirtilen süreçte Trabzon’da modernleşme adına ne varsa, bu Meydan’da karşımıza çıkmaktadır. Meydan’ın bu süreçte yeni bir kimlikle ortaya çıkışı ve yeniden isimlendirilmesi, çevresindeki binaların geçirdiği değişim, içerisindeki bahçenin bu süreçte “park” haline getirilmesi ve bu parka gelen yerli ve yabancıların “yaşam tarzı” başlı başına modernleşmeyi anlatmaktadır. Diğer taraftan bu modernleşmenin “geleneksel yaşam” ile karşılaşması ve çatışması da yine bu Meydan’da gerçekleşmiştir. Bu anlamda makalede ele aldığımız konulardan biri, Meydan’da içki satışının sebep olduğu tartışmalardır. Meseleye yapısal olarak bakıldığında ise Meydan’da bulunan İskenderpaşa Camii, Medresesi ve Mezarlığı bu süreçte bir “gösterge” olarak karşımıza çıkmaktadır. Yine geleneksel yaşam tarzını temsil eden kervanların, İran’dan getirdikleri yükleri 20. yüzyılın başlarına kadar Meydan’daki hanlara indirmeleri, Meydan’ın modernleşmesiyle tezat bir manzara olarak karşımızda durmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Trabzon, Meydan, modernleşme, gelenek, ticaret

Meydan-ı Şarkî as The Symbol of Modernizatıon in Trabzon

This article is a brief overview of the modernization history of Trabzon from the 19th century to the Republic over the Meydan-i Şarkî. Indeed, what is happening in the name of modernization in Trabzon in the process mentioned, this square is out in antagonism. In this process, the emergence and renaming of Meydan with a new identity, the change of the surrounding buildings, the transformation of the garden into "park" in this process and the "lifestyle" of the native and foreigners coming to this park. On the other hand, the encounter and confrontation of this modernist with "traditional life" was also realized in this square. In this sense, one of the issues we deal with is the debate about the sale of drinks in the square. Structurally looking at the matter, Iskenderpaşa Mosque, Madrasah and Cemetery in Meydan appear as an "indicator" in this process. The caravans who represent the traditional way of life stand in front of us as a contrast to the modernization of Meydan until the early 20th century, when the cargoes brought from Iran are lowered to the khanates in the Square.

Keywords:

Trabzon, Square, modernization, tradition, trade,

PDF

___

Arşivler Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri (CDA) The National Archives (TNA) Trabzon Belediyesi Arşivi Kaynak ve Araştırma Eserler A Hand-Book for Travellers in the Ionian Islands, Greece, Turkey, Asia Minor and Constantinople, London, 1845. Açık, Turan, “Fetihten 19. Yüzyıla Kadar Trabzon Şehri’nin Mahalleleri”, History Studies, Volume: 9, Issue: 5, December, 2017. Alap, Cevdet, “Bir Gazeteci Arkadaşla Şehir Gezisi İntibaları”, Yeniyol Gazetesi, 15-22 Mayıs 1940. Annuaire Oriental Du Commerce, 1891. Annuaire Oriental Du Commerce, 1903 Annuaire Oriental Du Commerce, 1905. Bıjışkyan, Minas, Pontos Tarihi, Çeviren: Hrand D. Andreasyan, İstanbul, 1998. Bilici, Faruk, “XIX. Yüzyılın Başında Trabzon’daki Fransız Konsolosluğu: Paris’in Asya Kapısı”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 3, 2007. Bostan, M. Hanefi, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadî Hayat, Ankara, 2002. Browne, Edward Granville, A Year Amongst the Persians, Cambridge, 1927. Brugsch, Heinrich, Reise Der K. Preussischen Gesandtschaft Nach Persien 1860 und 1861. Leibzig, 1862. Deyrolle, Theophile, 1869’da Trabzon’dan Erzurum’a, Türkçeye Çeviren: Reşad Ekrem Koçu, İstanbul. Doğu Gazetesi Fallmerayer, Jakop Philip, Doğu’dan Fragmanlar, Çeviren: Hüseyin Salihoğlu, Ankara, 2002. Freshfield, Douglas W., Travels in the Central Caucasus and Bashan, London, 1869. Goloğlu, Mahmut, Trabzon Tarihi, Fetihten Kurtuluşa Kadar, Trabzon, 2000. Gökbilgin, M. Tayyib, “XVI. Yüzyıl Başlarında Trabzon Livası ve Doğu Karadeniz Bölgesi”, Belleten, XXVI/102, Ankara, 1962. Ğ. K. “Kafkasya Mektubları 2, Trabzon, 12 Mart 1918”, Tasvir-i Efkâr Gazetesi, 7 Mayıs 1918. Hedin, Sven, Overland to India, London, 1910. Heyd, Wilhelm, Geschichte Des Levantehandels Im Mittelater, Stutgart, 1879. İstikbal Gazetesi КАРПОВ, С.П. История Трапезундской империи, СПБ 2007. Karpov, Sergey Pavloviç, Trabzon İmparatorluğu Tarihi, Çeviren: Dr. Enver Uzun, İstanbul, 2016. Kinneir, John Macdonald, Journey Through Asia Minor, London, 1818. Patrick, Mary Mills, Son Sultanların İstanbulu’nda Siyaset, Modernleşme, Yabancı Okullar, Çev. Ayşe Aksu, İstanbul 2009. Ticari ve İktisadi Trabzon Rehberi, 1926-1927, İstanbul. Trabzon Belediyesi Meclis Zabıtları Turgay, A. Üner, “Trabzon”, Review (Fernand Bdaudel Center), Vol. 16, No. 4, Port-Cities of Eastern Mediterranean 1800-1914, (Fall, 1993). Tzavara, Angeliki, “I Trattati Commerciali tra Venezia e l’impero di Trebisonda, 1319-1396”, Thesaurismata, 41/42 (2011/2012). Usta, Veysel- Ömer İskender Tuluk, Başlangıçtan Halkevlerine Trabzon’da Tiyatro, Trabzon, 2017. Wild, Michael, Beadekers’ Constantinople and Asia Minor, 1914. Yağmurdereli, Nesip, “Baba Salim Hayatı ve Şiirleri, 6”, Yeniyol Gazetesi, 12 Nisan 1944. Yeniyol Gazetesi Yılmaz, Özgür, Tanzimat Döneminde Trabzon, Doktora Tezi, Trabzon, 2012.