TARİH VE EDEBÎ BİR KİŞİLİK OLARAK NEVAÎ (HERAT, 1441-1501) VE NEVAÎ'NİN ESERLERİNDE İNSAN PROBLEMİ

Öz Ali Şir Nevai (1441-1501) 15. yüzyıl çağatay Edebiyatı'nınmeşhur şairlerindendir. 0, Türk dünyasında, sadece tanınmış birşair ve yazar değil, aynı zamanda güvenilir bir devlet adamı olarakda bilinir. Erken yaşlarda, Semerkant, Herat, Meşhed ve Irakbölgelerinde dolaşmıştır. Bu bölgelerde, çok sayıda şair, sanatçı vedevlet adamıyla tanışmıştır. Şiir ve düzyazıları vardır. Diğertaraftan müzik, resim ve güzel yazı (hüsn-i hatt) ile deilgilenmiştir. Türk dünyasında bir ekol olan Nevaı, eserlerindeinsan problemi ile ilgilenmiştir.Edebi bir kişilik olarak Nevaı; Naili, Nabi, Nedim ve ŞeyhGalib gibi bazı tanınmış Anadolu şairlerini de etkilemiştir. Son ikişair, aynı zamanda, bu etki nedeniyle çağatay Lehçesi'nde bazışiirler de söylemişlerdir.Türk dünyasında, Rind-Zahid mücadelesi öncelikle onunşiirlerinde yer almış olmasının yanı sıra, klasik Türk edebiyatınındini, tasavvufi, tarihilmitoloj ik. edebi ve benzeri kişiliklerine deşiirlerinde yer vermiştir. Ferhad u Şirin, Leyla vü Mecnun,İskender (Büyük İskender) onun düzyazı ve şiirlerinde yer alan tipve kişiliklerden bazılarıdır.Anahtar Kelimeler :Rind-Zahid, Tip, Kişilik, çağatayEdebiyatı ABSTRACTAli Şir Neval (i 44 i -150 I) is a well-known poet of çağatayLiterature in the 15th century. He was not only famous poet andauthor but also a trustworthy statesman in Turkic world. Hetravelled around Semerkan!, Herat, Meşhed and Irak at his earlyage. He was acquaintanced with some statesmen, artists andnumerous poets in thesc areas. Hc has written poctry and prose .On the other hand, he wa~ interested in music, painting and handwriting(hüsn-i hatt). Neval, an ecole in Turkic world, talkedabout human problems in his works.As a literary figure, Nevaı was also impressed by some wellknownAnatotian poets like Nail!, Nabı, Nedim and Şeyh Gatib. Atthe same time, with this ipressing, the las! two of them also wrotesome poems in the dialect of çağatay.Apart from the disagreemcnt between Rind and Zahid (twodiiTercnt human characters) in Turkic world, his poetry alsoincludes religious, mystical, historical, mythological, literary, etc.characters in classical Turkish literatur. Ferhad u Şirin, Leyla vüMecnun, İskender (Alexandre The Great) are some of thesecharacters and human figures that placed in poetry and prose.Keywords: Rind-Zahid, Tip, Kişilk, çağatay Edebiyatı.