SEVGİLİYE VE DOST(LAR)A MEKTUPLAR: MÜNŞEÂT-I NAHîFî

Nahîfî mahlaslı şairlerin en meşhuru olan ve edebiyat tarihimizde “Mesnevi Mütercimi” unvanıyla bilinen Mehmed Süleyman Nahîfî (?-1738), bir asra yaklaşan uzun bir ömür sürmüş; bu süre içerisinde çeşitli devlet görevlerinde (yeniçerilik, sefir kâtipliği, şıkk-ı sânî defterdarlığı vb.) bulunmanın yanı sıra, hem nazım hem de nesir alanında birçok eser kaleme almıştır. Hayatı, sanatı ve eserleriyle alâkalı birçok makale yazılan, tez hazırlanan Nahîfî’nin mensur telifatından Münşeât, bugüne kadar pek bilinmeyen ve üzerinde fazla bir çalışma yapılmayan mektuplardan meydana gelmektedir. Farklı zamanlarda yazılmış sekiz mektuptan oluşan Münşeât’taki beş mektup, şairin sevdiğine yazdığı âşıkâne söyleyiş ve edebî ifadelerle yüklü samimi hislerini yansıtmaktadır. Geriye kalan üç mektuptan ikisini bir dostuna veya dostlarına yazdığı, diğerini ise hüner gösterme maksadıyla kaleme aldığı düşünülmektedir. Münşeât’ta yer alan şiirlerin (1’i Farsça olan 18 müfred, 17 beyitlik bir kıta, tamamlanmamış 4 gazel, biri Hamamnâme olan 2 gazel) hiçbirinin şairin Dîvân’ında yer almaması, eserin kıymetini daha da artırmaktadır. Bu makalede Nahîfî’nin Münşeât’ı incelenecek; metnin nüsha(ları) ve muhtevası hakkında ayrıntılı bilgi verilecektir. Çalışmanın sonunda şairin hayatı ve edebî şahsiyetine yönelik bazı yeni bilgilerin bulunduğu Münşeât’ın transkripsiyonlu metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Süleyman Nahîfî, Münşeât, Letter, XVIIIth century

Among the most well-known poets who uses the pen name of Nahîfî is Mehmed Süleyman Nahîfî. In our literary history he is known as “translator of Masnavi” (died in 1738). He lived a long life nearly acentury and during his life he served as various stste officials. (janissary, ambassador clerk, şıkk-ı sânî official who heads a provincial treasury) In addition he produced many literary Works both in the field of verse and prose. There are many articles and thesis about his life, art and Works. However the Münşeât, which is written in prose, includes unknown and unstudied literary letters. Münşeât contains 8 letters which are written in different times. Among these five them reflects the poets sincere feelins with amorous and literary statements. Two of the remaining three are written to a friend and the last one ia thought to be written for the purpose of demonstrating his skills. None of the poems in Münşeât take part in his Dîvân, as a result of this the value the work increases.(one in persian language consists of 17 mufred, one stanza with 17 couplets, unfinished 4 gazhel, 2 gazhel one of which is Hammâmnâme) In this article the Münşeât of Nahîfî wiil be examined and detailed information about the dittos and contents of the text will be presented. At the end of this study the transcriptional text of Münşeât, which contains information about the life and literary figüre of the poet, will be introduced

PDF

___

Abdulkadiroğlu, A. (1994). İsmâil Beliğ. Nuhbetü’l-âsâr; Ankara: AKMB Yay.

Abik, A. D. (1993). Ali Şîr Nevâyî’nin risâleleri: târîh-i enbiyâ ve hükemâ, târîh-i mülûk-i Acem, münşeât (Metin- gramatikal indeks-sözlük). Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Açık, N. (2006). Nahîfî, Türk dünyası edebiyatçıları ansiklopedisi. Ankara: AKMB Yay., 2006, C. 6.

Ahmed, R. (1300). Lügât-ı târihiyye ve coğrafiyye. İstanbul: 7.

Akbayar, N. (1996). Mehmed Süreyyâ, sicill-i Osmânî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 1996.

Akkuş, M. ve Yılmaz, A. (2011). Hüseyin vassâf, sefîne-i evliyâ. İstanbul: Kitabevi Yay., 5.

Araç, G. Tokatlı Kânî’nin Münşeâtı ve İncelemesi. Yayımlanmamış doktora tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Aypay, A. İ. (1992). Nahifî Süleyman Efendi (Hayatı, eserleri, edebî kişiliği ve divanının tenkitli metni). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Bağdatlı, İ. P. (1951). Hediyyetü’l-Ârifîn, esmâ‘ü’l-müellifîn ve asârü’l-musannifîn. (tashih: K. Rifat Bilge-İbnülemin M. Kemâl). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1.

100 Bu kelime grubu aynı mektup içinde iki kez geçmektedir. Okunuşunda tereddüt edildiğinden asıl şekli de bildirilmiştir:

Bursalı M. T. (1333). Osmanlı müellifleri. Dersaadet, C. II.

Ceyhan, Â. (1997). Süleyman Nahîfî ve kasîde-i mudariyye tahmisi. Urfa: Akademik Bakış, Güz.

Ceyhan, Â. (2000). Süleyman Nahîfî’nin Mevlidü’n-Nebî mesnevîsi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14.

Ceyhan, Â. (2010). Ahmed Paşa’ya bir isnad dolayısıyla divan şiirinde aşkın niceliği. Bursalı Şair Ahmed Paşa ve Dönemi, Editör: Bilal Kemikli.

Çapan, P. (2005). Mustafa Safâyî ,tezkire-i safâyî. Ankara: AKMB Yay.

Çelebioğlu, Â. (1967). Mesnevî-i Şerîf: aslı ve sadeleştirilmişiyle manzum Nahifî Tercümesi. İstanbul: Sönmez Neşriyat, 1.

Çelebioğlu, Â. (1972). Süleyman Nahîfî ve fazilet-i savm (Zuhrü’l-Ahire) adlı eseri. Ankara: Diyanet Dergisi, 12.

Çelebioğlu, Â. (1987). Süleyman Nahîfî’nin Hicretü’n-Nebî'nin adlı mesnevîsi. İstanbul: Türklük Araştırmaları Dergisi, 2.

Çelebioğlu, Â. (1998). Nahîfî’nin Risâle-i Hıdriyye’si Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: MEB Yay.

Çiftçi, Ö. (2014). Fatin Davûd, Hâtimetü’l-Eşʻâr. Kültür Bak. e-kitap:

Çomar, A. (2001). Süleyman Nahifi, Enfüsü'l-Afak. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Develi, H. (1998). XVIII. yy. İstanbul’a Dair Risâle-i Garibe. İstanbul: Kitabevi Yay.

Durmuş, İ. (2000). İnşâ, Diyanet İslâm ansiklopedisi. İstanbul, 22.

Ekinci, R. (2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî, Vefeyât-ı Ayvansarâyî. İstanbul: Buhara Yay.

Er, Ş. (2014). Nahîfî Süleymân Efendi külliyâtı. İstanbul: Kutupyıldızı Yay.

Erdoğan, M. (2011). Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler. Yayımlanmamış doktora tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Esir, H. A. (2006). Münşeât-ı Lâmiî: (Lâmiî Çelebi'nin mektupları) - inceleme - metin - indeks – sözlük. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yay.

Fâik R. (1312). Eslâf. İstanbul: ‘Âlem Matba‘ası, C. 2.

Fındıklılı İ. (1989). Tekmiletü’ş-şakā’ik fî ehli’l-hakā’ik. (tıpkıbasım: A. Özcan), İstanbul: Çağrı Yay.

Gibb, E. J. W. (1999). Osmanlı şiir tarihi (çev. A. Çavuşoğlu). Ankara: Akçağ Yay., 3.

Gökyay, O. Ş. (1974). Tanzimat dönemine değin mektup. Türk Dili Dergisi Mektup Özel Sayısı, (30)274.

Gölpınarlı, A. (1955). Divan şiiri, XVIII. Yüzyıl. İstanbul: Varlık Yay.

Güzel, B. (2012). Kemiksizzade M. Safvet, Nuhbetü'l-Âsâr min Ferâidi'l-eşʻâr isimli şairler tezkiresi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Haksever, H. İ. (1995). Eski Türk edebiyatında ömünşeâtlar ve Nergisî’nin Münşeâtı. Yayımlanmamış yüksek lisan tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Haksever, H. İ. (2001). Veysî ve Nergisî’nin karsılıklı mektupları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2.

Haksever, H. İ. (2011). Nâbî münşeâtında mizahi ifadeler ve Râmî Paşa’ya yazdığı mizahi mektup, Turkish Studies, (6)2.

http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2663 [erişim tarihi: 01.11.2014]

İnal, İ. M. K. (1928). Müstakimzâde Süleyman saʻdeddîn, tuhfe-i hattâtîn. İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.

İnce, A. (2005). Sâlim efendi, Tezkiretü’ş-Şuʻarâ. Ankara: AKMB Yay.

İpekten, H. vd. (2002). Şair tezkireleri. Ankara: Grafiker Yay.

Kaplan, M. (1999). Divan şiirinde kadın aşkı yok mudur? Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. (haz. Mehmet Kalpaklı), İstanbul: Yapı Kredi Yay.

Karaca, Y. (1997). Süleyman Nahifi Efendi ve mevlidi. Yayımlanmamış yüksek lisan tezi, Ankara: Ankara, Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Karaman, H. (2001). Lâmi‘î Çelebi’nin münşeâtı. Yayımlanmamş yüksek lisans tezi, Afyon: Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Karavelioğlu, M. (2014). Nahîfî Süleyman. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü

Keskinsoy, H. (2011). Mekkî ve Nahifî'nin kaside-i bürde tahmisleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kılıç, A. Münşe'at-ı Veysî (İnceleme-transkripsiyonlu ve tenkitli metin). Devam eden doktora tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Komisyon (1986). Nahîfî Süleyman Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Dergâh Yay., 6.

Levend, A. S. (1984). Divan edebiyatı. İstanbul: Enderun Kitabevi.

Levend, A. S. (2008). Türk edebiyatı tarihi. Ankara: TTK Yay.

Muallim N. (1307). Osmânlı şâ‘irleri. İstanbul.

Muallim N. (1308). Esâmî. İstanbul.

Müstakimzâde S. Saʻdeddîn, Mecelletü’n-Nisâb. Süleymaniye Ktp., Hâlet Efendi, nr. 628.

Oğraş, R. (2014). Esʻad Efendi, bağçe-i safâ-enduz. Kültür Bak. e-kitap:

Oktay, A. (2014). Nâbî’nin münşeât’ı: İnceleme-metin. Yayımlanmamış doktora tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Özkırımlı, A. (2004). “Nahifî Süleyman”, Türk Edebiyatı Tarihi (Ansiklopedisi). İstanbul: İnkılap Yay., 2.

Şemseddin S. (1316). Kāmûsü’l-A’lâm. İstanbul: Mihran Matbaası, 6.

Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâilî, (tıpkıbasım: C. Kurnaz-M.Tatcı). Ankara: Bizim Büro Yay., 2.

Uludağ, Süleyman (1997). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yay.

Usluer, Zekeriya (hzl.), (1994). Süleyman Nahifi Hayatı, Eserleri ve Hilyetü'l-envar'ı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Uzun, M. (2006). “Nahîfî”, Diyanet İslâm ansiklopedisi. İstanbul, 32.

Yasav, O. (1995). Hilyetü'l-Envar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Yılmaz, M. (2013). Kültürümüzde âyet ve hadisler. İstanbul: Kesit Yay.

Yöntem, A. C. (1927). On ikinci asr-ı edebî’nin meşhûr sîmâlarından Süleymân Nahîfî. Hayat Mecmuası, 22.

Ziyâ, P. (1311). Mukaddime-i harâbât. İstanbul: Matba‘a-i Ebuzziyâ.

Zübeyiroğlu, R. (1989). Mehmed Tevfik Efend, mecmuatü’t-terâcim. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.