KIRIM HARBİ’NDE (1853-1856) DOĞU ANADOLU CEPHESİ'NDE CEREYAN EDEN MUHAREBELERDE BAŞI-BOZUK BİRLİKLERİ

Osmanlı Devleti, Kırım Harbi'ne (1853- 1856) Doğu Cephesi'nde Rusya'ya karşı güçlü bir savunma yaparak mevcut sınırlarını korumayı düşünüyordu. Savunma plânı çerçevesinde Anadolu Ordusu Kumandanlığı emrinde olmak üzere, düzenli ordu birlikleri yanında çok sayıda Başı-bozuk (düzensiz) ve gönüllülerden oluşan kuvvetleri silâh altına almıştı. Fakat, Başı-bozuk ve gönüllü birlikler, düzenli birliklere istenilen desteği veremediler ve bu da ordunun Ruslar karşısındaki muharebelerde başarısızlığına sebep oldu. Ancak, bu başarısızlıkta ordu kumandanlarının da büyük rolü vardı. Bunun üzerine devlet, "Asâkir-i Avniyye" adı altında daha düzenli birliklerin kurulmasını ve bunların en kısa zamanda Erzurum'a gönderilmesini kararlaştırdı. Paris Barış Antlaşması (30 Mart 1856) imzalanınca, buna gerek kalmadı.

Anahtar Kelimeler:

Anadolu Ordusu, Başıbozuklar, gönüllü birlikler

Ottoman state thought to protect it's borders by making a strong defence against Russia in east front During Crimea War. İn defence plan framework, under the order of Anatolia Army commandership, a numbers of forces consisting of volunteers and irregular soldiers as well as regular Army forces were taken into military service. But, irregular forces and volunteers didnt give desired support to the regular forces, and this caused the army to become failure against Russians in the war. But, Army commanders had great role in the failure of these wars. So, The state decided the establisment of more regular arm called Assistant forces), and to send this to Erzurum in the The shortest time. When Paris Peace Treaty was signed, (30 March 1856), this became unnecessary.

Keywords:

Anatolia Army- İrregular army, volunters forces.,

PDF

___

A) Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrâde Dahiliye(BOA, İ.DH ). Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrâde Hariciye(BOA, İ.HR ). Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrâde Meclis-Mahsus(BOA. İ.MM ). Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Bâb-ı âli Evrak Odası(BOA, BEO, Ayniyat Defteri, Nr.618, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Bâb-ı âli Evrak Odası, Sadaret Mektubî Kalemi Umûm Vilâye(BOA,BEO, A.MKKT.UM). B) Kitap, Makale ve Tez ALLEN W.E.D-MURATOFF Paul, Kafkas Harekâtı(1826-1921) Türk-Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1916.

BUDAK Mustafa, 1853-1856 Kırım Savaşı'nda Kafkas Cephesi (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, İstanbul, 1993.

ÇADIRCI Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1991.

DANİŞMEND İ.Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c.4, İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1972.

E.ZİYA, Karal, Osmanlı Tarihi, c. V, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.

ENGELHARD, Tanzimat ve Türkiye, Türkçesi: Ali Reşad, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1999.

KIRZIOĞLU, M. Fahrettin, 1855 Kars Zaferi, İstanbul: Işıl Matbaası, 1955.

KURDOĞLU, Fevzi,1853-1856 Türk-Rus Harbi ve Kırım Seferi, İstanbul: Devlet Yayınları, 1927. KÜÇÜK, Cevdet, "Erzurum'un Nüfus Yapısı", Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı: 7-8, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1977.

KÜÇÜK, Cevdet, Tanzimat Döneminde Erzurum(Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, İstanbul, 1975.

MARKS Karl- ENGELS Friedrich, Doğu Sorunu(Türkiye), Çev:Yurdakul Fincancı, Ankara: Sol Yayınları, 1977.

MUSTAFA Nuri Paşa, Netayic Ül-Vukuat Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi, c.III-IV, Sadeleştiren, notlar ve açıklamalar ekleyen Neşet Çağatay, Ankara, TTK Basımevi, 1980.

PAVEL, Averyanoff, Ondokuzuncu Asırda Rusya-Türkiye-İran Muharebeleri, Çev: Yüzbaşı Mustafa-Teğmen Âdil, Ankara: Hakimiyet-i Milliye Matbaası, 1926.

RİFAT PAŞA, Muharrerat-ı Nâdire , c.IV, İstanbul, (TS). SANDWİTH Humpery, A. Narrative The Siege of Kars , London, 1856.

SARAÇOĞLU, Hüseyin, Bitki Örtüsü Akarsular ve Göller, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1990. SAYDAM, Abdullah, Osmanlı Medeniyet Tarihi, Trabzon: Derya Kitapevi, 1998.

SERTOĞLU Mithat, "Osmanlı İmparatorluğu'nun Yapısını Değiştiren Büyük Devrim: Tanzimat", Hayat Tarih Mecmuası, Hayat Yayınları, II/11, İstanbul, 1976.

SERTOĞLU, Mithat, Osmanlı Tarih Lûgatı, İstanbul: Enderun Kitapevi, 1986.

SLADE, S. Adulphus, Türkiye ve Kırım Harbi, Çev: Ali Rıza Seyfi, İstanbul: Askeri Matbaa, 1943. ŞAHİN Hasan, 1855 Erzurum Harekâtı (Basılmamış Doktora Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 1995.

ŞİROKORAD A.B, Osmanlı-Rus Savaşları Kırım-Balkanlar- 93 Harbi ve Sarıkamış, İstanbul: Selenge Yayınları, 2009.

SÜER, Hikmet, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Osmanlı-Rus Kırım Harbi Kafkas Cephesi Harekâtı(1853-1856), Ankara: Genkur Basımevi, 19

UBICINI M.A, Osmanlı'da Modernleşme Sancısı, İstanbul: Timaş Yayınları 1998.

UBICINI, M.A, Türkiye 1850 , İstanbul: Tercüman Binbir Temel Eser, (TS).

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, "Başı Bozuk Maddesi", İslâm Ansiklopedisi, c.2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1993.

YÜCEL, Yaşar-SEVİM Ali, Türkiye Tarihi, c.4, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992.

ZARİF Paşa, Hâtırat, Haz: E. Ziya, Karal, Belleten , c. IV, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1940