Fıkra türünün Arap ve Türk edebiyatlarındaki yeri

Fıkralar incelendiğinde orada halkların düşünceleri, âdetleri, gelenekleri, ahlakları, sosyokültürel yapıları ve hatta tarihleri gibi pek çok konuda fikir sahibi olmak ve bilgi elde etmek mümkündür. Bu yönüyle fıkraların toplumun bir aynası olduğunu söyleyebiliriz.Bu çalışmada fıkra teminin özellikle Türk ve Arap edebiyatlarındaki konumu ele alınmıştır.

The theme of anecdote and its place in the literature Arabs and Turks

When jokes or anecdotes are studied, it is possible to find the ideas, traditions, customs, morality and ethic values, socio-cultural constructions of the folk even the subject matters such as their histories. So we may state that the jokes or anecdotes are mirrors of the society reflecting its characteristics. In this article the position of jokes and anecdotes especially in Turkish and Arabic literatures was studied.

PDF

___

Abbâs Mahmûd el-Akkād, Cuhâ ed-Dâhik ve'l-Mudhik, Mısır, 2005.
Abdulazîz Avadallah, Arap ve Türk Dillerinde Kelile ve Dimne (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Kahire, 1985.
Abdulhamid Yunus, Mukaddime fi'l-Folklor, Kahire, 1976.
Abdullatif el-Burğûsî, "el-Folklor ve't-Turâs", Âlemu'l-Fikr, sy. XVII, Küveyt, 1986, s. 93-94.
Abdussettâr Ahmed Ferrâc, Ahbâru Cuhâ, Kahire, 1980.
el-Âbî, Nesru'd-Devr fi'l-Muhâdarât, Mısır, tsz.
Ahmed Abdulmecid, Rıhle Maa'z-Zurefâ, Kahire, 1976.
Ahmed es-Safsâfî v.dğr., Türk Edebiyatından Seçmeler, Kahire, 1975.
AKKUŞ, Metin, "Doğu Kültüründe Nasreddin Hoca Tipinin Benzerleri", Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sy. 7, Bişkek, 2003, s. 57-62.
Ali Seydî, Resimli Kâmûsu Osmânî, İstanbul, 1330.
ALTUNEL, İbrahim, “Latîfe”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2003, XXVII, 109-110.
ARTUN, Erman, Tekirdağ Folklor Araştırması, İstanbul, 1978.
BANARLI, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, I-II, İstanbul, 1971.
BOZYİĞİT, A. Esat, "Manzum Nasreddin Hoca ve Eşeği Fıkraları", Yedi İklim (Nasreddin Hoca Özel Sayısı), c. 14, sy. 138-139 (Eylül-Ekim 2001), s. 126-136.
el-Câhiz, el-Kavl fi'l-Biğâl, nşr. Charles Pellat, Kahire, 1955.
el-Câhiz, Kitâbu'l-Buhalâ, Kahire, 1939.
Cemâleddin er-Ramadî, Sahâfetu'l-Fukâhe ve Sâni‘uhâ, Kahire, tsz.
el-Cevherî (İsmâil b. Hammâd), es-Sıhah, I-VI, nşr, Ahmed Abdulgafûr Attâr, Beyrut, 1979.
CİVELEK, Yakup, "Ortak İslâm Kültürünün Bilge ve Mizahî Kahramanı Cuhâ el-Arabî: Arapların Nasreddin Hocası", Yedi İklim (Nasrettin Hoca Özel Sayısı), c. 14, sy. 138-139 (Eylül-Ekim 2001), s. 120-125.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet, “Basîrî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1992, V, 105-106.
ÇİFTÇİ, Hasan, “Klâsik İslâm Edebiyatında Hiciv ve Mizah”, Atatürk Üniversitesi TAED, sy. 10, Erzurum, 1998, s. 139-161.
ÇİFTÇİ, Hasan, ‘Ubeyd-i Zâkânî; Toplumsal Görüşleri, Ahlak ve Felsefesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum, 1996.
Dâvud el-Antâkî, Tezyînu'l-Esvâk bi-Tafsîli Eşvâki'l-Uşşâk, Mısır, 1319.
DUMAN, Mustafa, "Bulgaristan'daki Nasrettin Hoca ve Kurnaz Peter", Yedi İklim (Nasrettin Hoca Özel Sayısı), c. 14, sy. 138-139 (Eylül-Ekim 2001), s. 53-63.
DURMUŞ, İsmail, “Nevâdir”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2007, XXXIII, 29-30.
Ebüzziya, Ziyad, “Diyojen”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1994, IX, 479-480.
ELÇİN, Şükrü, Halk Edebiyatına Giriş, Ankara, 1981.
ELMALI, Hüseyin, “Ebû Zeyd el-Ensârî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1994, X, 270-271.
ERSOY, Mehmed Akif, Safahat, haz. M. Ertuğrul Düzdağ, İstanbul, 1991.
FAİK, Reşat, Eslâf, Tercüman 1001 Temel Eser, tsz.
el-Fîrûzâbâdî (Mecduddin Muhammed b. Ya‘kûb), el-Kāmûsu’l-Muhît, I-IV, Beyrut, tsz.
GÖLCÜK, Şerafettin-Toprak, Süleyman, Kelâm, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya, 1988.
GÜLEÇ, İsmail, "İki Manzum Nasrettin Hoca Fıkralarının Karşılaştırılması", Yedi İklim (Nasreddin Hoca Özel Sayısı), c. 14, sy. 138-139 (Eylül-Ekim 2001), s. 137-140.
GÜLENSOY, Tuncer, Türk Halk Edebiyatı, İstanbul, 1978.
Halîl Hannâ, Nevâdir Cuhâ'l-Kubrâ, Kahire, 2005.
Hikmet Şerif et-Tarâbulusî, Nevâdir Cuhâ'l-Kubrâ, Mısır, 1998
Huseyn Mucîb el-Mısrî, Fi'l-Edebi'ş-Şa‘biyyi'l-İslâmiyyi'l-Mukārin, Kahire, 1980.
el-Husrî, Zeyl Zehri'l-Âdâb, Kahire, 1353.
Hürriyet Gazetesi, (23 Temmuz 1990), s. 9.
İbn Hicce el-Hamevî, Semerâtu'l-Evrâk fi'l-Muhâdarât, Kahire, 1379.
İbnu'l-Cevzî, Ahbâru'l-Hamkā ve'l-Muğaffelîn, Kahire, 1983.
İbnu'n-Nedîm, el-Fihrist, Kahire, 1348.
el-İbşihî, Şihâbuddîn, el-Mustatraf fî Kulli Fennin Mustazraf, I-II, Kahire 1952.
İPEKTEN, Halûk v.dğr., Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimleri Sözlüğü, Ankara, 1968.
İPEKTEN, Halûk, Fuzûlî; Hayatı, Sanatı ve Eserleri, İstanbul, 2000.
İZ, Fahir, Eski Türk Edebiyatında Nesir, İstanbul, 1964.
KARAHAN, Abdülkadir, “Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Temi”, Divan Şiiri Üzerine Metinler, haz. Mehmet Kalpaklı, İstanbul, 1999, s. 147-152.
KARAMAN, Fikret v.dğr., Dinî Kavramlar Sözlüğü, Diyanet Yayınları, Ankara, 2006.
Lâmi‘î-zâde Abdullah Çelebi, Latîfeler, haz. Yaşar Çalışkan, İstanbul, 1997.
LEVEND, Agâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara, 1973.
el-Meydânî, Macme‘u'l-Emsâl, I-IV, Kahire, 1977.
Muhammed Altuncî, Dırâsât fi'l-Edebi'l-Mukārin, Halep, 1972.
Muhammed Ganîmî Hilâl, el-Edebu'l-Mukārin, Kahire, 1977.
Muhammed Receb en-Neccâr, Cuhâ el-Arabî, Küveyt, 1978.
Örnekleriyle Türkçe Sözlük, MEB Yayınları, I-IV, İstanbul, 2000.
ÖZTEKİN, Nezahat, “Mukayeseli Edebiyat -Araştırma Tarihi ve Yöntem-”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, sy. 2/4 (2007), s. 671-679.
ROUSSEAU, A. M.-PİCHOİS, Cl., Karşılaştırmalı Edebiyat, çev. Mehmet YAZGAN, İstanbul, 1994.
SAĞLAM, Feyyaz, "Batı Trakya Türklerinden Derlenmiş Nasreddin Hoca Fıkralarının Bazı Örnekleri Üzerine", Batı Trakya’nın Sesi, sy. 15 (Şubat 1990), s. 27-31.
Şevkî Dayf, Fi’ş-Şi‘r ve’l-Fukâhe fî Mısr, Kahire, 1999.
Şevkî Dayf, el-Fukâhe fî Mısr, Kahire, 2004.
TAN, Nail, Çocuklarımıza Folklor Hazinemizden Seçmeler, Ankara, 1986.
TOPALOĞLU, Bekir, Kelâm İlmi, İstanbul, 1985.
TURAL, Hüseyin, “Cuhâ”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1993, VIII, 82.
Türk Ansiklopedisi “Eşref, Mehmet” mad., MEB Yayınları, Ankara, 1968, XV, 473.
Türkçe Sözlük, TDK, Ankara, 2005.
Türkiye Gazetesi, (17 Mayıs 1990), s. 8.
Türkiye Gazetesi, (12 Temmuz 1990), s. 8.
Türkiye Gazetesi, (30 Haziran 1990), s. 8.
VAKKASOĞLU, Vehbi, Mehmet Akif, İstanbul, 1976.
VAN TİEGHEM, Paul, el-Edebu'l-Mukārin, Mısır, tsz.
YAŞAR, Selahaddin, Mehmed Akif; Hayatı, Sanatı, Fikirleri, İstanbul, tsz.
YAVUZ, Yusuf Şevki, “Kelâm”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2002, XXV, 196-203.
YEĞİN, Abdullah v.dğr., Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat, İstanbul, 1987.
YEĞİN, Abdullah, Yeni Lügat, İstanbul, 1975.
YILDIRIM, Dursun, “Fıkra”, Türk Dünyası El Kitabı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1992, s. 332-340.
Zekeriyya İbrâhim, Sikolociya el-Fukâhe ve'd-Dahk, Kahire, tsz.